bezpieczny

Kashubian

Etymology

Borrowed from Polish bezpieczny.

Pronunciation

• IPA^(key): /bɛsˈpjɛt͡ʃ.ni/
• Rhymes: -ɛt͡ʃni
• Syllabification: bez‧piecz‧ny

Adjective

bezpieczny (comparative bezpieczniészi, superlative nôbezpieczniészi, derived adverb bezpieczno or bezpiecznie)

1. safe, secure (not posing danger or risk)
2. safe, secure (not in danger)

Declension

Declension of bezpieczny (hard)

	singular					plural
	masculine		feminine	neuter		virile	non-virile
	animate	inanimate
nominative	bezpieczny		bezpiecznô	bezpieczné		bezpieczny	bezpieczné
genitive	bezpiecznégò		bezpieczny	bezpiecznégò		bezpiecznëch
dative	bezpiecznémù		bezpieczny	bezpiecznémù		bezpiecznym
accusative	bezpiecznégò	bezpieczny	bezpieczną	bezpieczné		bezpiecznëch	bezpieczné
instrumental	bezpiecznym		bezpieczną	bezpiecznym		bezpiecznyma
locative	bezpiecznym		bezpieczny	bezpiecznym		bezpiecznëch

Further reading

• Stefan Ramułt (1893) “bezpječny”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego (in Kashubian), page 6
• Sychta, Bernard (1967) “bezṕečni”, in Słownik gwar kaszubskich [Dictionary of Kashubian dialects] (in Polish), volumes 1 (A – Ǵ), Wrocław: Ossolineum, page 38
• Jan Trepczyk (1994) “bezpieczny”, in Słownik polsko-kaszubski (in Kashubian), volumes 1–2
• Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “bezpieczny”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi‎^[1]
• “bezpieczny”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022

Old Polish

Etymology

Univerbation of bez (“without”) +‎ piecza (“care, attention”) + -ny. First attested in the 15th century. Compare Latin securus (“safe, secure”) or Russian беспе́чный (bespéčnyj, “careless”).

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /bɛspjɛt͡ʃʲnɨː/
• IPA^(key): (15^th CE) /bɛspjɛt͡ʃʲnɨ/

Adjective

bezpieczny (derived adverb bezpiecznie)

1. safe, secure

   Synonyms: bezprzezpieczny, mirny, pewny, pokojny, przepieczny, przezpieczny, spokojny, upewny

   • 1901 [15th century], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 54:

     Cu bezpyecznemvprzewodv in comitatu tutele

     [Ku bezpiecznemu przewodu in comitatu tutele]

Descendants

• Polish: bezpieczny, bezpieczen (archaic), beśpieczny, beśpieczen, biezpieczny (Middle Polish), prześpieczny (Central Greater Poland), przezpiecny (Far Masovian)
  • → Kashubian: bezpieczny
• Silesian: bezpieczny

References

• Boryś, Wiesław (2005) “bezpieczny”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “bezpieczny”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “bezpieczny”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “bezpieczny”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Alternative forms

• bezpieczen (archaic)
• beśpieczny, beśpieczen, biezpieczny (Middle Polish)
• prześpieczny (Central Greater Poland)
• przezpiecny (Far Masovian)

Etymology

Inherited from Old Polish bezpieczny. By surface analysis, univerbation of bez (“without”) +‎ piecza (“care, attention”) + -ny. Compare Kashubian bezpieczny.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /bɛsˈpjɛt͡ʂ.nɘ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /bɛsˈpjɛt͡ʂ.nɨ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛt͡ʂnɘ
• Syllabification: bez‧piecz‧ny

Adjective

bezpieczny (comparative bezpieczniejszy, superlative najbezpieczniejszy, derived adverb bezpiecznie)

1. safe, secure (not posing danger or risk)

   Antonym: niebezpieczny

   Near-synonym: niegroźny

   bezpieczne miasto ― safe city

2. safe, secure (not in danger)

   Jesteś bezpieczny. ― You are safe.

3. safe (not risky)

   Near-synonym: pewny

   bezpieczny sposób ― safe way (of doing something)

   bezpieczny wybór ― safe choice

   bezpieczny rozwiązanie ― safe solution

4. (obsolete) secure; unconcerned (not worried or concerned about someone or something)
5. (obsolete) secured; protected [with od (+ genitive) ‘from whom/what’]

   Synonym: zabezpieczony

6. (obsolete) sure, certain; convinced

   Synonyms: pewny, przekonany

7. (obsolete) sure, certain; brave
8. (obsolete, medicine) immune (unable to catch a disease)
9. (Middle Polish) careless; reckless (too brave)
10. (Middle Polish) safe; Further details are uncertain.
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎^[2], page 49d:

      Certus, Pewny/ Bezpieczny, Wiádomy.

      [Certus, Pewny/ Bezpieczny, Wiadomy.]

Declension

Declension of bezpieczny (hard)

singular					plural
	masculine animate	masculine inanimate	feminine	neuter	virile (= masculine personal)	non-virile
nominative	bezpieczny		bezpieczna	bezpieczne	bezpieczni	bezpieczne
genitive	bezpiecznego		bezpiecznej	bezpiecznego	bezpiecznych
dative	bezpiecznemu		bezpiecznej	bezpiecznemu	bezpiecznym
accusative	bezpiecznego	bezpieczny	bezpieczną	bezpieczne	bezpiecznych	bezpieczne
instrumental	bezpiecznym		bezpieczną	bezpiecznym	bezpiecznymi
locative	bezpiecznym		bezpiecznej	bezpiecznym	bezpiecznych

Derived terms

nouns

• bezpieczeństwo
• bezpieczniak
• bezpiecznik
• bezpieczny seks
• szkło bezpieczne

verbs

• ubezpieczyć pf, ubezpieczać impf

Related terms

adjectives

• bezpieczniacki
• bezpiecznikowy

Descendants

• → Kashubian: bezpieczny

Further reading

• bezpieczny in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• bezpieczny in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “bezpieczny, bezpieczen”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “BEZPIECZNY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 24.11.2021
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “bezpieczny”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “bezpieczny”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “bezpieczny”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 129

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish bezpieczny.

Pronunciation

• IPA^(key): /bɛsˈpjɛt͡ʂ.nɪ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛt͡ʂnɪ
• Syllabification: bez‧piecz‧ny

Adjective

bezpieczny (comparative bezpieczniyjszy, superlative nojbezpieczniyjszy, derived adverb bezpiecznie)

1. safe; secure

   Synonym: (obsolete) przespieczny

Conjugation/Declension

Declension of bezpieczny

		singular				plural
		masculine	neuter	feminine		virile	nonvirile
nominative		bezpieczny	bezpieczne	bezpiecznŏ		bezpieczni	bezpieczne
genitive		bezpiecznego		bezpiecznyj		bezpiecznych
dative		bezpiecznymu		bezpiecznyj		bezpiecznym
accusative	animate	bezpiecznego	bezpieczne	bezpiecznõ		bezpiecznych	bezpieczne
	inanimate	bezpieczny
instrumental		bezpiecznym		bezpiecznōm		bezpiecznymi
locative		bezpiecznym		bezpiecznyj		bezpiecznych
vocative		bezpieczny	bezpieczne	bezpiecznŏ		bezpieczni	bezpieczne

Derived terms

nouns

• bezpieczyństwo

Further reading

• bezpieczny in silling.org
• Henryk Jaroszewicz (2022) “bezpiecznŏ”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 64
• Aleksandra Wencel (2023) “bezpjecny”, in Dykcjůnôrz ślų̊sko-polski, page 55