Jump to content

bóstwo

From Wiktionary, the free dictionary
See also: bostwo

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *božьstvo. By surface analysis, bóg +‎ -stwo. First attested in the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /bɔ(ː)stfɔ/
  • IPA(key): (15th CE) /bɔstfɔ/, /bostfɔ/

Noun

[edit]

bóstwo n

  1. (attested in Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca, Greater Poland) deity (divine being)
    • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎[1], Miechów, page cv 7:
      Gdas sø, praui, usmerilo taco mochne bostuo, v cem buiach moze nase mdle clouechstuo?
      [Gdaż się, prawi, uśmierzyło tako mocne bostwo, w czem bujać może nasze mdłe człowieczstwo?]
    • 1885-2024 [XV med.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎[2], volume IV, page 593:
      Do Nazareth poselstwo srządzylo wyerne bostwo
      [Do Nazaret poselstwo srządziło wierne bostwo]
    • 1461-1467, Sermones. Rękopiśmienne ekscerpty pochodzące z rkpsu Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej o sygn. 230 (dawna sygn. 1421/108 Mns) z roku 1461-1467, page 314v:
      Vyeszelą sze w poszivanyv bosztwa gaudent fruicione
      [Wiesiela się w poszywaniu bostwa gaudent fruicione]
    • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎[3], [4], [5], volume XXII, Łęczyca, page 19:
      Bostwem natchnyeny
      [Bostwem natchnyeny]
    • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎[6], Krakow, Brodnia, page 65b:
      Thego dzyw bosthwu poządalo, aby zywoth panyenszky plod noszyl przez dothknyenya maszkyego
      [Tego dziwu bostwo pożądało, aby żywot panieński plod nosił przez dotknienia męskiego]
    • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎[7], Modlitewnik Nawojki, page 62:
      Gospodze moya, ... *tzyebye proscha, ... prze twe vyednanye z boszthwem *vczym mye czycha y szmyerna
      [Gospodze moja, ... ciebie proszę, ... prze twe ujednanie z bostwem uczyń mie cichą i śmierną]
    • 1908 [c. 1500], Bolesław Erzepki, editor, Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. I. Glosy polskie wpisane do łacińsko-niemieckiego słownika drukowanego w roku 1490‎[8], Lubiń, page 5:
      Bostwo numen idem diuinitas vel ipse deus vel dei potestas vel maiestas
      [Bostwo numen idem diuinitas vel ipse deus vel dei potestas vel maiestas]
    • 1902-2024 [c. 1500], Pamiętnik Literacki‎[9], volume XXVIII, page 305:
      Naszwyathszemv bosthwv... b[ądź] wyeczna chwala od wszythk[iego] sthworzenya przesz nyesko[ńczone] vyeky vyekow
      [Naświętszemu Bostwu... b[ądź] wieczna chwała od wszytk[iego] stworzenia przez niesko[ńczone] wieki wiekow]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[10], page 725:
      Ten istny biskup... zawołał wielikim głosem rzekąc: U włóczy bóstwu! i co jeszcze potrzebujem świadectwa?
      [Ten istny biskup... zawołał wielikim głosem rzekąc: U włóczy bóstwu! i co jeszcze potrzebujem świadectwa?]
  2. (attested in Lesser Poland, Masovia, Greater Poland) divinity (divine nature)
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[11], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ath 6:
      Ale oczczowa y synowa y dvcha swøtego gedno gest bostwo
      [Ale oćcowo i synowo, i Ducha Świętego jedno jest bostwo]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[12], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ath 31:
      Rowen oczczv podlvg bostwa
      [Rówien oćczu podágg bostwa]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[13], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ath 33:
      Gensze yakokoly bog gest y czlowyek, ne dwa wszdy, ale geden gest Kristus. Geden zagiscz ne obroczenym boszstwa w czalo, ale przyyøczym czloweczstwa w boga
      [Jenże jakokoli Bog jest i człowiek, nie dwa wżdy, ale jeden jest Krystus. Jeden zajiście nie obrocenim bożstwa w ciało, ale przyjęcim człowieczstwa u Boga]
    • 1874-1891 [c. 1420], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎[14], [15], [16], volume XXIV, page 83:
      Przesz boszthwo szyna bozego
      [Przesz bostwa syna bożego]
    • 1874-1891 [1444], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎[17], [18], [19], volume XXIII, page 306:
      Zachouaua troiakim bostwem continuat numine triplici
      [Zachowawa trojakim bostwem continuat numine triplici]
    • 1901 [XV med.], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 431:
      Bozzstwo przes grod a grzechy przes klodky... wylozzony
      [Bostwo przez grod a grzechy przez kłodki... wyłożony]
    • 1885-2024 [XV med.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎[20], volume IV, page 592:
      Bądze w nyem bostwo
      [Bądzie w niem bostwo]
    • 1853 [1451], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, Błonie, Płock, page 104:
      Wszakosz by ne bylo we mne prawe skrythe bostwo, nye mogloby bycz przesz mogø szmercz grzesznych wykupyene
      [Wszakoż by nie było we mnie prawe skryte bostwo, nie mogłoby być przez moję śmierć grzesznych wykupienie]
    • 1451-1455, Legenda o świętym Aleksym‎[21], line 4:
      Prziday rosvmv k mey rzeczi, me szercze boszthewm obleczy
      [Przydaj rozumu k mej rzeczy, me sierce bostwem obleczy]
    • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎[22], Krakow, Brodnia, page 87b:
      Owocz ten iesth my w bostwie y w moczy rowny
      [Owoc ten jest my w bostwie i w mocy rowny]
    • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎[23], Krakow, Brodnia, page 88a:
      Moczą bosthwa swego pothlumyl nyeprzyyaczyela zbawyenya naszego
      [Mocą bostwa swego potlumił nieprzyjaciela zbawienya naszego]
    • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎[24], Krakow, Brodnia, page 88b:
      Unyzenye bosthwa swego w naturze czlowyeczey wyelykye czyrpyal
      [Uniżenie bostwa swego w naturze człowieczej wielikie cirpiał]
    • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎[25], Krakow, Brodnia, page 109a:
      Ginna iest persona oczcza, gyna sinowa, gyna ducha swiątego, ale oczczowo y sinowo y ducha swiatego gedno iest bostwo
      [Jinna jest persona oćcza, jina synowa, jina ducha swiętego, ale oćczowo i synowo i ducha swiętego jedno jest bostwo]
    • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎[26], Krakow, Brodnia, page 112b:
      Rowny oczczu podlug bozstwa, mnieyszi oczcza podlug czlowieczenstwa
      [Rowny Oćcu podług bożstwa, mniejszy Oćca podług człowieczeństwa]
    • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎[27], Modlitewnik Nawojki, page 122:
      Y gdzye bych ya myala szyedzyecz kv angyelskyemu stolv, gdzye tho thy myly gospodnye chczesch nakarmycz y napoycz... thwego bosthwa szlothkosczya
      [I gdzie bych ja miała siedzieć ku anjelskiemu stołu, gdzie to ty miły Gospodnie chcesz nakarmić i napoić... twego bostwa słodkością]
    • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎[28], Modlitewnik Nawojki, page 155:
      Bog oczyecz y thez szyn yego y perszona szwyathego dvcha, wysczye thrzey bostwa yedynego boga w throyczy yedynego
      [Bog ociec y też syn jego i persona świętego ducha, wyście trzej bostwa jedynego boga w Trojcy jednego]
    • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎[29], volume I, page 147:
      Pyathesz thy veszele myala, gdysz szyna zogladala, boszthwo szvoye vkazvyancz
      [Piąteś ty wiesiele miała, gdyś syna zoglądała, bostwo swoje ukazując]
    • 1882 [XV p. post.], Emil Kałużniacki, editor, Kleinere altpolnische Texte aus Handschriften des XV. und des Anfangs des XVI. Jahrhunderts‎[30], page 275:
      O przywlasczenyv szobye bostwa dowyada szyą nunc de usurpatione deitatis examinat
      [O przywłaszczeniu sobie bostwa dowiada się nunc de usurpatione deitatis examinat]
    • 1901 [XV ex.], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume II, page 317:
      Przesz drvgego mystrza Platona, gysz bil vszdrowyl onego krola intelligitur bostwo X-wo
      [Przez drugego mistrza Platona, jiż był uzdrowił onego krola intelligitur bostwo X-wo]
    • 1885-2024 [XV ex.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎[31], volume IV, page 750:
      Bo[sz]thwo szwoye, czosz noszylo na szwyecze panyenszthwo thw[o]ye
      [Bo[s]two swoje, coż nosiło na świecie panieństwo tw[o]je]
    • 1880-1894 [XV ex.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎[32], volume I, page 151:
      Otho ya... przystapyya do syna tvego... yako slepy do svyecze bosztva yego
      [Oto ja... przystąpia do syna twego... jako ślepy do świecie bostwa jego]
    • 1908 [c. 1500], Bolesław Erzepki, editor, Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. I. Glosy polskie wpisane do łacińsko-niemieckiego słownika drukowanego w roku 1490‎[33], Lubiń, page 5:
      Bostwo numen idem divinitasvel ipse deus vel dei potestas vel maiestas
      [Bostwo numen idem divinitasvel ipse deus vel dei potestas vel maiestas]
    • XV med., Kanon mszy św., Canon missae., volume V, Kraków, page 262:
      Bosze raczy tho przeneszcz... przed obliczim bostwą
      [Boże, raczy to przenieść... przed obliczym bostwa]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 42r:
      Diuine gotlich, diuinitus idem, inde diuinitas boschtwo
      [Diuine gotlich, diuinitus idem, inde diuinitas boschtwo]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 89r:
      Numen ... id est diuinitas vel ipse deus vel dei potestas vel maiestas et corripit penultima genitiui bostwo
      [Numen ... id est diuinitas vel ipse deus vel dei potestas vel maiestas et corripit penultima genitiui bostwo]

Descendants

[edit]
  • Polish: bóstwo
  • Silesian: bostwo, bōstwo

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “bóg”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Mańczak, Witold (2017) “bóg”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • Bańkowski, Andrzej (2000) “bóstwo”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • Sławski, Franciszek (1958-1965) “bóg”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
  • K. Nitsch, editor (1954), “bóstwo”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 144
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “bóstwo”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
  • Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “bóstwo”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

[edit]
Polish Wikipedia has an article on:
Wikipedia pl

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish bóstwo. By surface analysis, bóg +‎ -stwo.

Pronunciation

[edit]
 
  • Audio:(file)
  • Rhymes: -ustfɔ
  • Syllabification: bó‧stwo

Noun

[edit]

bóstwo n (diminutive bóstewko)

  1. (religion) deity (spiritual being that is the object of worship in religions that recognize the existence of many gods)
    Synonyms: bożek, bóg
  2. (religion) divinity (divine nature)
    Synonym: boskość
  3. (by extension) deity (person or thing that is the object of adoration)
    Synonyms: bożek, bożyszcze, bóg
    Near-synonym: idol

Declension

[edit]
Declension of bóstwo
singular plural
nominative bóstwo bóstwa
genitive bóstwa bóstw
dative bóstwu bóstwom
accusative bóstwo bóstwa
instrumental bóstwem bóstwami
locative bóstwie bóstwach
vocative bóstwo bóstwa

Derived terms

[edit]
verbs
verbs
[edit]
adjectives
nouns

Further reading

[edit]
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=bóstwo&oldid=84068418"