Talk:პატარა

• სიტყვა "პატარა" საკუთრივ ქართულ-ქართველური აგებულებისა ჩანს და დაიშლება "პატ-არ-ა"-ს სახით. მასში "-არ" სუფიქსია. (აგებულებისთვის შდრ. "პუჭ-ურ-ა");

სიტყვა დიალექტურ (ქიზიყურ, თუშურ, ფშაურ, ჰერულ/ინგილოურ) მეტყველებაში უსუფიქსოდ —— ცალკე "პატა"-ს სახითაც იხმარება. (იხ. ალ. ღლონტი, "ქართულ კილო-თქმათა სიტყვის კონა", გვ. 435, თბ. 1984). იგივე ჰერული "პატამორჩი" —— "პატა+მორჩი" (იხ. იქვე), "პატარძალი" —— "პატა+რძალი", "პატატუნა";

ცალკე თუშურ კილოში ეს სიტყვა იხმარება "-არ"-ის ნაცვლად "-ად" სუფიქსის დართვით: "პატადაჸია" (=პატ-ად-აჸ-ი-ა) (იხ. იქვე). (საკუთრივ ქართულში "-ად||-არ" სუფიქსების მონაცვლეობისთვის შდრ. "მ-თავ-არ-ი" || "თავ-ად-ი"; "-აჸ" საკუთრივ თუშურისთვისა დამახასითებელი.)

ამას გარდა ცალკე გამოყოფილი "პატა" ძირის სრული კანონზომიერი შესატყვისია ამავე მნიშვნელობის "წ"-ბგეროვანი ვარიანტი "პაწა" და მისი სახესხვაობები "პაწია", "პაწაწა", "პაწაწინა", "პაწაწუნა" და ა.შ.

შდრ.: ლაზური: "ბატა" —— სუსტი და პატარა, უღონო, "ბატატა" —— პაწაწინა (იხ. ა. თანდილავა, "ლაზური ლექსიკონი"; შდრ.: მოხეური, მთიულური "ბატარძალი"); მეგრული "ბატუ-" (სიტყვიდან "ბატუტია" პატარა ბავშვი).

საგულისხმოა მეგრულივე "ბუტუტია" —— ჭიანჭველის სახეობა. სიტყვა რთული აგებულებისაა —— "ბუტუ-ტი-ა". დიდი ალბათობით "ბუტუ-" ამ მწერის გარეგნული თვისების (ზომის) გამომხატველი სიტყვაა, "-ტი" მეგრულად ნიშნავს ტილს, ხოლო "-ა" კნინობითის მაწარმოებელია. შესაბამისად, "ბუტუტია" —— ეტიმოლოგიურად პატარა მწერი, მომცრო ტილი; შდრ.: ქართული (საკუთრივ ქართული და მეგრული) "ბოტო-" სიტყვებიდან "ბოტოტა", "ბოტოტია".

—— შესაბამისად, ქართველურში "პატ-/ბატ-/ბოტ-/ბუტ-/პაწ-/პუჭ-" არის პატარას, მომცროს, მცირეს ცნების გამომხატველი.

• ქართველური მონაცემების მრავალფეროვნებისა და კანონზომიერი ურთიერთშესატყვისობების გათვალისწინებით, სამართლიანი იქნება, დავასკვნათ გასესხების პირიქითი მიმართულება —— ქართულიდან სომხურში. Abkhazian1 (talk) 18:08, 3 June 2016 (UTC)

მორჩი რძალს ნიშნავს ჰერულში?

ამ საიტზე http://gnc.gov.ge/ ძველ ქართულში არ იძებნება ეს სიტყვა. საშუალოში კი ამირანდარეჯანიანშია მარტო. სომხურის სტატიაში კი მეხუთე საუკუნის წარწერაა მოყვანილი. --Dixtosa (talk) 18:27, 3 June 2016 (UTC)

კარგი ნაპოვნია, მაგრამ სიტყვის სომხური წარმოშობა უფრო რეალურია. ფონეტიკურად და სემანტიკურად 100% ემთხვევა ძველ სომხურს + ძვ. ქართულში მხოლოდ ერთხელაა ნახსენები როცა სომხურში კარგა ბლომადაა. თუმცა აუცილებლად უნდა დავამატოთ ძველი ქართულის და ძველი სომხურის ეტიმოლოგიებშიც. --Simboyd (talk) 18:40, 3 June 2016 (UTC)

• არა, "პატამორჩ" "კინაღამ"-ს ნიშნავს და "პატა(რა)-"-სა და "მორჩ(ა)"-სგანაა წარმოებული. სომხურის სტატიაში არ ვიცი, რა საიდანაა მოყვანილი, მაგრამ ეს არანაირადაა საკმარისი, ნასესხობის მიმართულების ასე ერთი ხელის მოსმით გადასაწყვეტად, თუნდაც სულ რომ არ გვქონდეს სხვა შიდაქართველური მონაცემები. ასეთი ლოგიკით ძველსომხური ճանճ უნდა ვივარაუდოთ მეგრული "ჭანდი||ჭანჯი"-ს წყაროდაც, ვიდაიდან ეს სიტყვა ჯერ კიდევ ძველ სომხურში გვხვდება, მეგრულ-ლაზურში კი მე-20 საუკუნის დასაწყისშია მხოლოდ ფიქსირებული წერილობით.

ისე, ვეფხისტყაოსანშია "იგი ქალი პატარაი მამიდასა გაეზარდა".

თან, სხვა ყველაფერს რომ თავი ვანებოთ, სომხური ვერსიის შემთხვევაში, ქართულში ბოლო "-ა"-ს ("პატარ-ა") გაჩენაც დამატებით ახსნას მოითხოვს. Abkhazian1 (talk) 18:59, 3 June 2016 (UTC)

The Armenian word is richly attested since the 5th century and survives in all dialects, from Syria to Shamakhi, from Transylvania to Iran. Besides, a Georgian borrowing in Armenian would give -ր- (-r-), not -ռ- (-ṙ-).

But the fact that the meaning “small” is found only in Karabakh dialect and in Udi (probably borrowed from that dialect), whereas in Georgian პატარა (ṗaṭara) it is the usual word for “small”, does bother me.

The final -ა in Georgian may reflect the a-stem of Old Armenian պատառ (pataṙ), instrumental պատառ-ա-ւ (pataṙ-a-w), plural genitive պատառ-ա-ց (pataṙ-a-cʻ). Prehistorically -a was present also in the nominative. --Vahag (talk) 19:04, 3 June 2016 (UTC)

What does "პუჭ-ურ-ა" mean? Is it dialectal? It must be related to պուճուր (pučur, “small”), a dialectal word found only in the Northeast, which may mean it is a Georgian borrowing. --Vahag (talk) 19:06, 3 June 2016 (UTC)

What about ճանճ? Is it attested since 5th c.? from Transylvania to Iran? In Laz-Mingrelian it's attested only from the beginning of the 20th. პუჭურა has the same meaning. In folk language it is also used without -ურ suffix - პუჭუ, like პატა, ბატა and პაწა; -ა is diminutive. Cf.: პაჭუა (small-nosed, snub-nosed) and პაწუა (small). - Abkhazian1 (talk) 19:38, 3 June 2016 (UTC)

Yes, ճանճ too is attested since the 5th century and is present in all dialects, but its case is different. It's Kartvelian cognates agree with each other phonetically and a Proto-Kartvelian form is reconstructable, whereas ճանճ (čanč) has no good etymology.

I do not find პუჭურა (ṗuč̣ura) in any dictionary. What's your source? --Vahag (talk) 19:55, 3 June 2016 (UTC)

@Vahagn Petrosyan, I couldn't find find პუჭურა anywhere, but there is პუჭურიკი (ṗuč̣uriḳi, “large gnat”) in Middle Georgian (Iordanashvili p. 276, Rayfield p. 1085) which is almost definitely from the same source. --Simboyd (talk) 11:52, 5 June 2016 (UTC)

I knew about პუჭურიკი (ṗuč̣uriḳi, “large gnat”) from Nino Čubinašvili. I remain interested about the source of პუჭურა (ṗuč̣ura), the cognates in ალაგი (alagi) and the forms Abkhazian1 listed in User_talk:Vahagn_Petrosyan#Κορκοτό. --Vahag (talk) 15:25, 5 June 2016 (UTC)