𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶
Appearance
Old Uyghur
[edit]Alternative forms
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Proto-Turkic *teŋri (“sky, god”). Cognate with Old Turkic 𐱅𐰭𐰼𐰃 (teŋri), Karakhanid تَنْكْرٖى (teŋrī), Turkish tanrı, Yakut таҥара (tañara) and Chuvash турӑ (tură).
Noun
[edit]𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶 (tnkry /teŋri/)
- (religion) god
- (rare) sky, heaven
- Synonyms: 𐽰𐽰𐽺𐽳𐽿𐽰𐽲𐽰𐽺 (anošagan), 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶 𐽶𐽶𐽾𐽶 (teŋri yéri), 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐾁𐽶𐽷 (teŋrilik), 𐽳𐽿𐾀𐽹𐽰𐽵 (uštmah)
- Antonyms: 𐽺𐽷𐽾 (nara), 𐽺𐽾𐽵 (naraka), 𐾀𐽹𐽳 (tamu), 𐽶𐽰𐽱𐾁𐽰𐽷 𐽶𐽶𐽾 (yavlak yér)
Declension
[edit]singular | definite plural | |
---|---|---|
nominative | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶 (tnkry) | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐾁𐽰𐽾 (tnkrylʾr) |
genitive | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐽺𐽶𐽺𐽷 (tnkrynynk) | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶𐽺𐽷 (tnkrylʾrnynk) |
dative | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐽷𐽰 (tnkrykʾ) | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐾁𐽰𐽾𐽷𐽰 (tnkrylʾrkʾ) |
accusative | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐽲 (tnkryq) 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐽺𐽶 (tnkryny) |
𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐾁𐽰𐽾𐽶𐽲 (tnkrylʾryq) 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶 (tnkrylʾrny) |
locative | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐾀𐽰 (tnkrytʾ) | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐾁𐽰𐽾𐾀𐽰 (tnkrylʾrtʾ) |
ablative | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐾀𐽶𐽺 (tnkrytyn) | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐾁𐽰𐽾𐾀𐽶𐽺 (tnkrylʾrtyn) |
instrumental | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐽺 (tnkryn) | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐾁𐽰𐽾𐽶𐽺 (tnkrylʾryn) |
equative | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐽽𐽰 (tnkrycʾ) | |
directive | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐽷𐽰𐽾𐽳 (tnkrykʾrw) | |
similative | 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐾁𐽰𐽶𐽳 (tnkrylʾyw) |
Compound terms
[edit]- 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶 𐽰𐽶𐾁𐽶𐽲 (tnkry ʾylyq /teŋri élig/, “divine emperor, mandate of heaven”)
- 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶 𐽲𐽰𐾀𐽳𐽺𐽶 (tnkry qʾtwny /teŋri hatunï/, “divine empress, goddess”)
- 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶 𐽶𐽶𐽾𐽶 (tnkry yyry /teŋri yéri/, “heaven”)
- 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶 𐽺𐽳𐽹𐽶 (tnkry nwmy /teŋri nomï/, “Manichaeism (lit. 'teachings of the God)”)
- 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶𐽻𐽶 (tnkry tnkrysy /teŋri teŋrisi/, “Devātideva, God of the Gods”)
Derived terms
[edit]Descendants
[edit]Adjective
[edit]𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶 (tnkry /teŋri/)
- (religion) holy, sanctified
- esteemed, valued (of people)
Compound terms
[edit]- 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶 𐽼𐽶𐾀𐽶𐽷𐽶 (tnkry pytyky /teŋri bitigi/, “holy scripture”)
- 𐾀𐽺𐽷𐽾𐽶 𐾀𐽳𐽶𐽾𐽳𐽻𐽶 (tnkry twyrwsy /teŋri törösi/, “holy commandments”)
References
[edit]- Caferoğlu, Ahmet (1968) “tnkry”, in Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü (Türk Dil Kurumu Yayınları; 260) (in Turkish), Istanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, page 242
- Wilkens, Jens (2021) “(1) t(ä)ŋri”, in Handworterbuch des Altuigurischen, Göttingen: Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, pages 695-697
- Yunusoğlu, Mağfiret Kemal (2012) Uygurca-Çince İdikut Sözlüğü [Uyghur-Chinese Divine Dictionary][1] (in Turkish), İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları, →ISBN, page 61