კალმახი

Georgian

Alternative forms

კალმახა (ḳalmaxa)^[1]

Etymology

From Old Armenian կարմրախայտ (karmraxayt, “trout”, literally “red-spotted”).^[2]^[3]^[4]^[5]

The Proto-Kartvelian *ḳalmax- (“fish”) reconstructed by some^[6]^[7]^[8] within the controversial Nostratic theory is based on the Svan alone, does not take into consideration the Armenian material, and is unreliable.^[5]^[9]

Pronunciation

IPA^(key): [kʼalmaχi]
Hyphenation: კალ‧მა‧ხი

Noun

კალმახი • (ḳalmaxi) (plural კალმახები)

trout

Inflection

Declension of კალმახი (see Georgian declension)
	singular	plural	archaic plural
nominative	კალმახი (ḳalmaxi)	კალმახები (ḳalmaxebi)	კალმახნი (ḳalmaxni)
ergative	კალმახმა (ḳalmaxma)	კალმახებმა (ḳalmaxebma)	კალმახთ(ა) (ḳalmaxt(a))
dative	კალმახს(ა) (ḳalmaxs(a))	კალმახებს(ა) (ḳalmaxebs(a))	კალმახთ(ა) (ḳalmaxt(a))
genitive	კალმახის(ა) (ḳalmaxis(a))	კალმახების(ა) (ḳalmaxebis(a))	კალმახთ(ა) (ḳalmaxt(a))
instrumental	კალმახით(ა) (ḳalmaxit(a))	კალმახებით(ა) (ḳalmaxebit(a))
adverbial	კალმახად(ა) (ḳalmaxad(a))	კალმახებად(ა) (ḳalmaxebad(a))
vocative	კალმახო (ḳalmaxo)	კალმახებო (ḳalmaxebo)	კალმახნო (ḳalmaxno)
Notes: archaic plurals might not exist.

Postpositional inflection of კალმახი (see Georgian postpositions)
postpositions taking the dative case	singular	plural
-ზე (-ze, “on”)	კალმახზე (ḳalmaxze)	კალმახებზე (ḳalmaxebze)
-თან (-tan, “near”)	კალმახთან (ḳalmaxtan)	კალმახებთან (ḳalmaxebtan)
-ში (-ši, “in”)	კალმახში (ḳalmaxši)	კალმახებში (ḳalmaxebši)
-ვით (-vit, “like”)	კალმახივით (ḳalmaxivit)	კალმახებივით (ḳalmaxebivit)
postpositions taking the genitive case	singular	plural
-თვის (-tvis, “for”)	კალმახისთვის (ḳalmaxistvis)	კალმახებისთვის (ḳalmaxebistvis)
-ებრ (-ebr, “like”)	კალმახისებრ (ḳalmaxisebr)	კალმახებისებრ (ḳalmaxebisebr)
-კენ (-ḳen, “towards”)	კალმახისკენ (ḳalmaxisḳen)	კალმახებისკენ (ḳalmaxebisḳen)
-გან (-gan, “from/of”)	კალმახისგან (ḳalmaxisgan)	კალმახებისგან (ḳalmaxebisgan)
-ადმი (-admi, “in relation to”)	კალმახისადმი (ḳalmaxisadmi)	კალმახებისადმი (ḳalmaxebisadmi)
postpositions taking the instrumental case	singular	plural
-დან (-dan, “from/since”)	კალმახიდან (ḳalmaxidan)	კალმახებიდან (ḳalmaxebidan)
-ურთ (-urt, “together with”)	კალმახითურთ (ḳalmaxiturt)	კალმახებითურთ (ḳalmaxebiturt)
postpositions taking the adverbial case	singular	plural
-მდე (-mde, “up to”)	კალმახამდე (ḳalmaxamde)	კალმახებამდე (ḳalmaxebamde)

Descendants

→⇒ Avar: кӏалмах-ччугӏа (kʼalmax-ččuʻa)
→ Bats: კალმახ (ḳalmax)
→ Chechen: кӏамах (kʼamax) — Kist
→ Ingush: кӏалмах (kʼalmax)
→ Laz: კარმახა (ǩarmaxa), კალმახა (ǩalmaxa) — Borghola, კალმახი (ǩalmaxi)
→ Mingrelian: კალმახი (ḳalmaxi), კალმახა (ḳalmaxa), კაჲმახა (ḳaymaxa) — Martvili–Bandza
- → Abkhaz: а-калмаҳа (a-kʼalmaḥa), а-калма́ҳ (a-kʼalmáḥ), а-камла́ҳ (a-kʼamláḥ)
→ Ossetian: къалмахи (k’almaxi)
→ Russian: калма́хи (kalmáxi)
→ Svan: კალმახ (ḳalmax), კალმა̈ხ (ḳalmäx), კალმახუ̂ (ḳalmaxû)
→ Udi: кӏалмах (ḳalmaχ)

References

^ Orbeliani, Sulxan-Saba (1685–1716) “კალმახი”, in S. Iordanišvili, editor, Siṭq̇vis ḳona kartuli, romel ars leksiḳoni [Collection of Georgian words, that is a dictionary]‎^[1], Tbilisi: Georgian SSR print, published 1949, page 159
^ Marr, N. (1910) “კალმახა”, in Грамматика чанского (лазского) языка с хрестоматией и словарем [Grammar of the Chan (Laz) Language with a Reader and a Dictionary] (Материалы по яфетическому языкознанию; 2) (in Russian), Saint Petersburg: Academy Press, page 151a
^ Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “կարմիր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 559a
^ Ġapʻancʻyan, Grigor (1961) Hayocʻ lezvi patmutʻyun. Hin šrǰan [History of the Armenian Language. Ancient Period] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 89
↑ ^5.0 ^5.1 Klimov, G. A. (1963) “Об этимологической методике Карла Боуды (На материале кавказских языков) [On the etymological method of Karl Bouda (Based on the material of Caucasian languages)]”, in Этимология‎^[2], Moscow: Nauka, page 272 of 268–274
^ Vladislav Illich-Svitych (1967) “Материалы к сравнительному словарю ностратических языков (индоевропейский, алтайский, уральский, дравидский, картвельский, семитохамитский) [Materials for a Comparative Dictionary of the Nostratic Languages (Indo-European, Altaic, Uralic, Dravidian, Kartvelian, Semito-Hamitic)]”, in Этимология 1965: Материалы и исследования по индоевропейским и другим языкам, Moscow, page 362: “рыба¹ *ḳolʌ”
^ Starostin, S. A. (2005) “*ḳalmax-”, in Kartvelian etymological database compiled on the basis of G. Klimov's and Fähnrich-Sarjveladze's etymological dictionaries of Kartvelian languages, based on Иллич-Свитыч
^ Starostin, S. A. (2007) “Subgrouping of Nostratic: comments on Aharon Dolgopolsky's «The Nostratic Macrofamily and Linguistic Paleontology»”, in Starostin, G. S., editor, Trudy po jazykoznaniju [Proceedings in Linguistics]‎^[3] (in Russian), Moscow: Jazyki slavjanskix kulʹtur, →ISBN, page 762
^ Starostin, S. A. (2007) “Problema genetičeskovo rodstva i klassifikacii kavkazskix jazykov s točki zrenija bazisnoj leksiki”, in Starostin, G. S., editor, Trudy po jazykoznaniju [Proceedings in Linguistics]‎^[4] (in Russian), Moscow: Jazyki slavjanskix kulʹtur, →ISBN, page 539, remarking that the etymology of the Svan word is uncertain and that no Proto-Kartvelian form is reconstructible

Laz

Noun

კალმახი • (ǩalmaxi)

Alternative form of კარმახა (ǩarmaxa)

Mingrelian

Alternative forms

კალმახა (ḳalmaxa)
კაჲმახა (ḳaymaxa) — Martvili–Bandza

Etymology

From Georgian კალმახი (ḳalmaxi), კალმახა (ḳalmaxa), ultimately from Old Armenian կարմրախայտ (karmraxayt).

Noun

კალმახი • (ḳalmaxi) (plural კალმახეფი)

trout

Derived terms

ოკალმახე (oḳalmaxe, a toponym, literally “trout-place”)

Adjective

კალმახი • (ḳalmaxi)

(figuratively, of a person) very beautiful

Descendants

→ Abkhaz: а-калмаҳа (a-kʼalmaḥa), а-калма́ҳ (a-kʼalmáḥ), а-камла́ҳ (a-kʼamláḥ)

References

Kajaia, Otar (2005) “კალმახი”, in Megrul-kartuli leksiḳoni [Mingrelian–Georgian Dictionary], online version prepared by Joost Gippert, Frankfurt am Main, published 2001–2004, page 661
Kipšidze, Iosif (1914) “კალმახი”, in Грамматика мингрельского (иверского) языка с хрестоматией и словарем [Grammar of the Mingrelian (Iverian) Language with a Reader and a Dictionary] (Материалы по яфетическому языкознанию; 7)‎^[5] (in Russian), Saint Petersburg: Academy Press, page 251b
Ġapʻancʻyan, Grigor (1961) Hayocʻ lezvi patmutʻyun. Hin šrǰan [History of the Armenian Language. Ancient Period] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 89

[1] Orbeliani, Sulxan-Saba (1685–1716) “კალმახი”, in S. Iordanišvili, editor, Siṭq̇vis ḳona kartuli, romel ars leksiḳoni [Collection of Georgian words, that is a dictionary]‎^[1], Tbilisi: Georgian SSR print, published 1949, page 159

[2] Marr, N. (1910) “კალმახა”, in Грамматика чанского (лазского) языка с хрестоматией и словарем [Grammar of the Chan (Laz) Language with a Reader and a Dictionary] (Материалы по яфетическому языкознанию; 2) (in Russian), Saint Petersburg: Academy Press, page 151a

[3] Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “կարմիր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 559a

[4] Ġapʻancʻyan, Grigor (1961) Hayocʻ lezvi patmutʻyun. Hin šrǰan [History of the Armenian Language. Ancient Period] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 89

[Klimov-5] 5.0 ^5.1 Klimov, G. A. (1963) “Об этимологической методике Карла Боуды (На материале кавказских языков) [On the etymological method of Karl Bouda (Based on the material of Caucasian languages)]”, in Этимология‎^[2], Moscow: Nauka, page 272 of 268–274

[6] Vladislav Illich-Svitych (1967) “Материалы к сравнительному словарю ностратических языков (индоевропейский, алтайский, уральский, дравидский, картвельский, семитохамитский) [Materials for a Comparative Dictionary of the Nostratic Languages (Indo-European, Altaic, Uralic, Dravidian, Kartvelian, Semito-Hamitic)]”, in Этимология 1965: Материалы и исследования по индоевропейским и другим языкам, Moscow, page 362: “рыба¹ *ḳolʌ”

[7] Starostin, S. A. (2005) “*ḳalmax-”, in Kartvelian etymological database compiled on the basis of G. Klimov's and Fähnrich-Sarjveladze's etymological dictionaries of Kartvelian languages, based on Иллич-Свитыч

[8] Starostin, S. A. (2007) “Subgrouping of Nostratic: comments on Aharon Dolgopolsky's «The Nostratic Macrofamily and Linguistic Paleontology»”, in Starostin, G. S., editor, Trudy po jazykoznaniju [Proceedings in Linguistics]‎^[3] (in Russian), Moscow: Jazyki slavjanskix kulʹtur, →ISBN, page 762

[9] Starostin, S. A. (2007) “Problema genetičeskovo rodstva i klassifikacii kavkazskix jazykov s točki zrenija bazisnoj leksiki”, in Starostin, G. S., editor, Trudy po jazykoznaniju [Proceedings in Linguistics]‎^[4] (in Russian), Moscow: Jazyki slavjanskix kulʹtur, →ISBN, page 539, remarking that the etymology of the Svan word is uncertain and that no Proto-Kartvelian form is reconstructible

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]