կարմրախայտ
Jump to navigation
Jump to search
Armenian
[edit]
Etymology
[edit]From Old Armenian կարմրախայտ (karmraxayt).
Pronunciation
[edit]- (Eastern Armenian) IPA(key): /kɑɾmɾɑˈχɑjt/, [kɑɾmɾɑχɑ́jt]
- (Western Armenian) IPA(key): /ɡɑɾmɾɑˈχɑjd/, [ɡɑɾmɾɑχɑ́jd]
Noun
[edit]կարմրախայտ • (karmraxayt)
Declension
[edit]| i-type, animate (Eastern Armenian) | ||||
|---|---|---|---|---|
| singular | plural | |||
| nominative | կարմրախայտ (karmraxayt) | կարմրախայտներ (karmraxaytner) | ||
| dative | կարմրախայտի (karmraxayti) | կարմրախայտների (karmraxaytneri) | ||
| ablative | կարմրախայտից (karmraxayticʻ) | կարմրախայտներից (karmraxaytnericʻ) | ||
| instrumental | կարմրախայտով (karmraxaytov) | կարմրախայտներով (karmraxaytnerov) | ||
| locative | — | — | ||
| definite forms | ||||
| nominative | կարմրախայտը/կարմրախայտն (karmraxaytə/karmraxaytn) | կարմրախայտները/կարմրախայտներն (karmraxaytnerə/karmraxaytnern) | ||
| dative | կարմրախայտին (karmraxaytin) | կարմրախայտներին (karmraxaytnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | կարմրախայտս (karmraxayts) | կարմրախայտներս (karmraxaytners) | ||
| dative | կարմրախայտիս (karmraxaytis) | կարմրախայտներիս (karmraxaytneris) | ||
| ablative | կարմրախայտիցս (karmraxayticʻs) | կարմրախայտներիցս (karmraxaytnericʻs) | ||
| instrumental | կարմրախայտովս (karmraxaytovs) | կարմրախայտներովս (karmraxaytnerovs) | ||
| locative | — | — | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | կարմրախայտդ (karmraxaytd) | կարմրախայտներդ (karmraxaytnerd) | ||
| dative | կարմրախայտիդ (karmraxaytid) | կարմրախայտներիդ (karmraxaytnerid) | ||
| ablative | կարմրախայտիցդ (karmraxayticʻd) | կարմրախայտներիցդ (karmraxaytnericʻd) | ||
| instrumental | կարմրախայտովդ (karmraxaytovd) | կարմրախայտներովդ (karmraxaytnerovd) | ||
| locative | — | — | ||
| i-type, animate (Eastern Armenian) | ||||
|---|---|---|---|---|
| singular | plural | |||
| nominative | կարմրախայտ (karmraxayt) | կարմրախայտեր (karmraxayter) | ||
| dative | կարմրախայտի (karmraxayti) | կարմրախայտերի (karmraxayteri) | ||
| ablative | կարմրախայտից (karmraxayticʻ) | կարմրախայտերից (karmraxaytericʻ) | ||
| instrumental | կարմրախայտով (karmraxaytov) | կարմրախայտերով (karmraxayterov) | ||
| locative | — | — | ||
| definite forms | ||||
| nominative | կարմրախայտը/կարմրախայտն (karmraxaytə/karmraxaytn) | կարմրախայտերը/կարմրախայտերն (karmraxayterə/karmraxaytern) | ||
| dative | կարմրախայտին (karmraxaytin) | կարմրախայտերին (karmraxayterin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | կարմրախայտս (karmraxayts) | կարմրախայտերս (karmraxayters) | ||
| dative | կարմրախայտիս (karmraxaytis) | կարմրախայտերիս (karmraxayteris) | ||
| ablative | կարմրախայտիցս (karmraxayticʻs) | կարմրախայտերիցս (karmraxaytericʻs) | ||
| instrumental | կարմրախայտովս (karmraxaytovs) | կարմրախայտերովս (karmraxayterovs) | ||
| locative | — | — | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | կարմրախայտդ (karmraxaytd) | կարմրախայտերդ (karmraxayterd) | ||
| dative | կարմրախայտիդ (karmraxaytid) | կարմրախայտերիդ (karmraxayterid) | ||
| ablative | կարմրախայտիցդ (karmraxayticʻd) | կարմրախայտերիցդ (karmraxaytericʻd) | ||
| instrumental | կարմրախայտովդ (karmraxaytovd) | կարմրախայտերովդ (karmraxayterovd) | ||
| locative | — | — | ||
Alternative forms
[edit]Adjective
[edit]կարմրախայտ • (karmraxayt)
- red-spotted, having red spots
- 1634 – 1640, Grigor Daranałcʻi (Kamaxecʻi), Žamanakagrutʻiwn [Chronicle] 22:[1]
- Եւ յաւուր միոջ, որպէս ասացաք, ի վերոյ քաղաքին ի բացեայ ակներեւ տեսութեամբ ամենայն բազմութեանն մարդկան որ անդ, զի դասք հրեշտակաց յերկրէ յերկինս ելանէին, եւ տեսանէին զի յելանելն արշաւէին երկու երկու, երեք երեք, չորս չորս, եւ մէկ մէկ յաւելուին յելանելն՝ ի ձեւ զինուորականաց եւ կարմրախայտ եւ իսպիտակ երիվարօք եւ հանդերձ հեծելոցն բուն իսպիտակափայլ, եւ նիզակք ի ձեռս իւրեանց եւ արշաւելով գնային ընդ յերկարս եւ ապա վերանային ի բարձունս՝ մինչեւ յերկինս եւ անյայտ լինէին ի կէս օրէն ի վեր մինչեւ ի մուտս արեւու։
- Ew yawur mioǰ, orpēs asacʻakʻ, i veroy kʻaġakʻin i bacʻeay aknerew tesutʻeamb amenayn bazmutʻeann mardkan or and, zi daskʻ hreštakacʻ yerkrē yerkins elanēin, ew tesanēin zi yelaneln aršawēin erku erku, erekʻ erekʻ, čʻors čʻors, ew mēk mēk yaweluin yelaneln, i jew zinuorakanacʻ ew karmraxayt ew ispitak erivarōkʻ ew handerj hecelocʻn bun ispitakapʻayl, ew nizakkʻ i jeṙs iwreancʻ ew aršawelov gnayin ənd yerkars ew apa veranayin i barjuns, minčʻew yerkins ew anyayt linēin i kēs ōrēn i ver minčʻew i muts arewu.
- Եւ յաւուր միոջ, որպէս ասացաք, ի վերոյ քաղաքին ի բացեայ ակներեւ տեսութեամբ ամենայն բազմութեանն մարդկան որ անդ, զի դասք հրեշտակաց յերկրէ յերկինս ելանէին, եւ տեսանէին զի յելանելն արշաւէին երկու երկու, երեք երեք, չորս չորս, եւ մէկ մէկ յաւելուին յելանելն՝ ի ձեւ զինուորականաց եւ կարմրախայտ եւ իսպիտակ երիվարօք եւ հանդերձ հեծելոցն բուն իսպիտակափայլ, եւ նիզակք ի ձեռս իւրեանց եւ արշաւելով գնային ընդ յերկարս եւ ապա վերանային ի բարձունս՝ մինչեւ յերկինս եւ անյայտ լինէին ի կէս օրէն ի վեր մինչեւ ի մուտս արեւու։
Declension
[edit]| nominalized, i-type (Eastern Armenian) | ||||
|---|---|---|---|---|
| singular | plural | |||
| nominative | կարմրախայտ (karmraxayt) | կարմրախայտներ (karmraxaytner) | ||
| dative | կարմրախայտի (karmraxayti) | կարմրախայտների (karmraxaytneri) | ||
| ablative | կարմրախայտից (karmraxayticʻ) | կարմրախայտներից (karmraxaytnericʻ) | ||
| instrumental | կարմրախայտով (karmraxaytov) | կարմրախայտներով (karmraxaytnerov) | ||
| locative | կարմրախայտում (karmraxaytum) | կարմրախայտներում (karmraxaytnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | կարմրախայտը/կարմրախայտն (karmraxaytə/karmraxaytn) | կարմրախայտները/կարմրախայտներն (karmraxaytnerə/karmraxaytnern) | ||
| dative | կարմրախայտին (karmraxaytin) | կարմրախայտներին (karmraxaytnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | կարմրախայտս (karmraxayts) | կարմրախայտներս (karmraxaytners) | ||
| dative | կարմրախայտիս (karmraxaytis) | կարմրախայտներիս (karmraxaytneris) | ||
| ablative | կարմրախայտիցս (karmraxayticʻs) | կարմրախայտներիցս (karmraxaytnericʻs) | ||
| instrumental | կարմրախայտովս (karmraxaytovs) | կարմրախայտներովս (karmraxaytnerovs) | ||
| locative | կարմրախայտումս (karmraxaytums) | կարմրախայտներումս (karmraxaytnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | կարմրախայտդ (karmraxaytd) | կարմրախայտներդ (karmraxaytnerd) | ||
| dative | կարմրախայտիդ (karmraxaytid) | կարմրախայտներիդ (karmraxaytnerid) | ||
| ablative | կարմրախայտիցդ (karmraxayticʻd) | կարմրախայտներիցդ (karmraxaytnericʻd) | ||
| instrumental | կարմրախայտովդ (karmraxaytovd) | կարմրախայտներովդ (karmraxaytnerovd) | ||
| locative | կարմրախայտումդ (karmraxaytumd) | կարմրախայտներումդ (karmraxaytnerumd) | ||
References
[edit]- ^ Grigor Daranałcʻi (1915) Mesrop Nšanean, editor, Žamanakagrutʻiwn Grigor Vardapeti Kamaxecʻwoy kam Daranałcʻwoy [Chronicle of Grigor Vardapet Kamaxecʻi or Daranałcʻi][1], Jerusalem: St. James Armenian Printing House, page 49
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]From կարմիր (karmir, “red”) + -ա- (-a-) + խայտ (xayt, “spotted”), because of its red spots.
Noun
[edit]կարմրախայտ • (karmraxayt)
- brown trout, Salmo trutta fario
- 11th century, Grigor Magistros, Grigor Magistrosi tʻłtʻerə [The letters of Grigor Magistros] :[1]
- Խոստացար երբեմն մեզ նպաստ առաքել ղուղակս եւ այն յատուկ կարմրախայտ, արտակիտեալ զնա կարթիւք ի կաղկաջահոս եւ ի կոհակաւէտ ականակիտ ականց։
- Xostacʻar erbemn mez npast aṙakʻel łułaks ew ayn yatuk karmraxayt, artakiteal zna kartʻiwkʻ i kałkaǰahos ew i kohakawēt akanakit akancʻ.
- Խոստացար երբեմն մեզ նպաստ առաքել ղուղակս եւ այն յատուկ կարմրախայտ, արտակիտեալ զնա կարթիւք ի կաղկաջահոս եւ ի կոհակաւէտ ականակիտ ականց։
- 11th century, Grigor Magistros, Grigor Magistrosi tʻłtʻerə [The letters of Grigor Magistros] :[2]
- Բայց դու փութա՛ զխոստացեալսն առաքել, թէ ոչ, զկնի այսմ նամակի ճահեցուցից քեզ ճարտասան բանիւք ճայթմունս առասութեան, զի ոչ քաղցրասցի ի կոկորդս քո պարարտութիւն կարմրախայտիդ […]
- Baycʻ du pʻutʻá zxostacʻealsn aṙakʻel, tʻē očʻ, zkni aysm namaki čahecʻucʻicʻ kʻez čartasan baniwkʻ čaytʻmuns aṙasutʻean, zi očʻ kʻałcʻrascʻi i kokords kʻo parartutʻiwn karmraxaytid […]
- Բայց դու փութա՛ զխոստացեալսն առաքել, թէ ոչ, զկնի այսմ նամակի ճահեցուցից քեզ ճարտասան բանիւք ճայթմունս առասութեան, զի ոչ քաղցրասցի ի կոկորդս քո պարարտութիւն կարմրախայտիդ […]
- 11th century, Grigor Magistros, Grigor Magistrosi tʻłtʻerə [The letters of Grigor Magistros] :[3]
- Առ նոյն Մամիկոնեան, որ խնդրէր իմաստասիրել յաղագս ձկանց եւ առաքէր նմա կարմրախայտ։
- Aṙ noyn Mamikonean, or xndrēr imastasirel yałags jkancʻ ew aṙakʻēr nma karmraxayt.
- Առ նոյն Մամիկոնեան, որ խնդրէր իմաստասիրել յաղագս ձկանց եւ առաքէր նմա կարմրախայտ։
Declension
[edit]i-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | կարմրախայտ (karmraxayt) | կարմրախայտք (karmraxaytkʻ) | |
| genitive | կարմրախայտի (karmraxayti) | կարմրախայտից (karmraxayticʻ) | |
| dative | կարմրախայտի (karmraxayti) | կարմրախայտից (karmraxayticʻ) | |
| accusative | կարմրախայտ (karmraxayt) | կարմրախայտս (karmraxayts) | |
| ablative | կարմրախայտէ (karmraxaytē) | կարմրախայտից (karmraxayticʻ) | |
| instrumental | կարմրախայտիւ (karmraxaytiw) | կարմրախայտիւք (karmraxaytiwkʻ) | |
| locative | կարմրախայտի (karmraxayti) | կարմրախայտս (karmraxayts) |
Descendants
[edit]- Armenian: կարմրախայտ (karmraxayt), կարմրախետ (karmraxet), կարմրխետ (karmrxet) — dialectal
- → Georgian: კალმახი (ḳalmaxi), კალმახა (ḳalmaxa)
- →⇒ Avar: кӏалмах-ччугӏа (kʼalmax-ččuʻa)
- → Bats: კალმახ (ḳalmax)
- → Chechen: кӏамах (kʼamax) — Kist
- → Ingush: кӏалмах (kʼalmax)
- → Laz: კარმახა (ǩarmaxa), კალმახა (ǩalmaxa) — Borghola, კალმახი (ǩalmaxi)
- → Mingrelian: კალმახი (ḳalmaxi), კალმახა (ḳalmaxa), კაჲმახა (ḳaymaxa) — Martvili–Bandza
- → Ossetian: къалмахи (k’almaxi)
- → Russian: калма́хи (kalmáxi)
- → Svan: კალმახ (ḳalmax), კალმა̈ხ (ḳalmäx), კალმახუ̂ (ḳalmaxû)
- → Udi: кӏалмах (ḳalmaχ)
References
[edit]- ^ Kostaneancʻ, Karapet (1910) Grigor Magistrosi tʻġtʻerə [The letters of Grigor Magistros][2], Alexandropol: Gēorg Sanoyeancʻ Press, page 213
- ^ Kostaneancʻ, Karapet (1910) Grigor Magistrosi tʻġtʻerə [The letters of Grigor Magistros][3], Alexandropol: Gēorg Sanoyeancʻ Press, page 214
- ^ Kostaneancʻ, Karapet (1910) Grigor Magistrosi tʻġtʻerə [The letters of Grigor Magistros][4], Alexandropol: Gēorg Sanoyeancʻ Press, page 215
Further reading
[edit]- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836) “կարմրախայտ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume I, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 1075b
- Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “կարմիր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 559a
- Ġazarean, Ṙubēn (2000) “կարմրախայտ”, in G. B. Tʻosunean, editor, Grabari baṙaran [Dictionary of Old Armenian] (in Armenian), volume I, Yerevan: University Press, page 644b
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “կարմրախայտ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Categories:
- Armenian terms inherited from Old Armenian
- Armenian terms derived from Old Armenian
- Armenian terms with IPA pronunciation
- Armenian lemmas
- Armenian nouns
- Armenian adjectives
- Armenian terms with quotations
- hy:Salmonids
- Old Armenian terms interfixed with -ա-
- Old Armenian compound terms
- Old Armenian lemmas
- Old Armenian nouns
- Old Armenian terms with quotations
- xcl:Salmonids