พยาน

Thai

Alternative forms

(obsolete) พญาณ (pá-yaan)
(obsolete) พรญาณ
(obsolete) พะยาน (pá-yaan)
(obsolete) ภญาณ

Etymology

Possibly from Old Khmer or Middle Khmer bejañāṇa, bœjñāṇa, bvejjañāṇa, etc, meaning “expert; expert witness”;^[1] from Pali vijjañāṇa (“knowledge, science; proficiency, expertness, skill; etc”); ultimately from Sanskrit *विज्ञज्ञान (vijñajñāna).^[2] Cognate with Modern Khmer ពេជ្ញញាណ (pɨcñɔɔñiən).

Pronunciation

Orthographic		พยาน b y ā n
Phonemic		พะ-ยาน b a – y ā n
Romanization	Paiboon	pá-yaan
	Royal Institute	pha-yan
(standard) IPA^(key)		/pʰa˦˥.jaːn˧/^(R)
Homophones edit		พยาล

Noun

พยาน • (pá-yaan)

evidence; testimony.
(classifier ปาก or คน) witness.

Usage notes

The classifier ปาก (bpàak) is for persons giving evidence in court or before public authority.
The classifier คน (kon) is for persons giving evidence in any other cases.

Synonyms

evidence

witness

ผู้ญาณ
สักขี (sàk-kǐi)

Derived terms

Related terms

ปากคำ (bpàak-kam)

Descendants

→ Shan: ၽျၢၼ်း (phjáan)

References

^ ราชบัณฑิตยสภา (2015) กฎหมายตราสามดวง: พระธรรมสาตร และหลักอินทภาษ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), Bangkok: ราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 98:
ผู้ญาณ พยาน (ตามพระไอยการลักษณะภญาณ). ดร.ใกล้รุ่ง อามระดิษ: ในภาษาเขมรสมัยกลาง พบคำว่า เพชฺญาณ, เพชฺญาญาณ หมายถึง พยานผู้รู้เห็นเหตุการณ์, สิ่งของซึ่งอ้างเป็นหลักฐาน มาจากภาษาบาลีว่า วิชชญาณ แต่ในภาษาเขมรโบราณใช้คำว่า สากฺษี หมายถึง พยาน และเขมรปัจจุบันใช้ว่า สากฺสี หมายถึง พยาน. พล.ต. ม.ร.ว.ศุภวัฒย์ เกษมศรี: ในจารึกคำปู่สบถ (พ.ศ. ๑๙๓๕) บรรทัดที่ ๑๒ ใช้ว่า พรญาณ. นายจุลทรรศน์ พยาฆรานนท์: ผู้ญาณ อาจมาจากคำเต็มว่า ผู้เป็นพยาน เป็นวิธีการพูดของคนไทยที่จะพูดอมความไว้ ผู้เป็นพยาน จึงเป็น ผู้ญาณ. ผศ. ดร.จิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา: ญาณ หมายถึง รู้เห็น พิชญาณ หมายถึง รู้กว้างขึ้น ส่วนสัพพัญญู หมายถึง รู้ทุกอย่าง. ศ.วิสุทธ์ บุษยกุล: สักขีพยาน หมายถึง ผู้รู้เห็นด้วยตาตนเอง.
^ SEAlang Projects (2009) “bejñañāṇa”, in Dictionary of Old Khmer‎^[1], retrieved 2019-07-13:
bejñañāṇa ~ bejañāna ~ bejañāṇa ~ bejjañāṇa ~ bējañāna ~ becañāna ~ bēcañāṇa ~ bēcañāna ~ bœjñāṇa ~ bœjañāna ~ bvejjañāṇa ~ bicañāṇa /beɟñaːn/ MK2029 [Mod.Khmer ពេជ្ញញាណ bejñañāṇ /pɯcceəɲiːən/; Pāli *vijjañāṇa (cf. Sanskrit *vijñajñāna), < vijja `having wisdom', + ñāṇa `knowledge']. 1. v.st. To have wisdom and knowledge, be enlightened; to be proficient, expert, adept. 2. n. Expert, adept; expert witness.

[1] ราชบัณฑิตยสภา (2015) กฎหมายตราสามดวง: พระธรรมสาตร และหลักอินทภาษ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), Bangkok: ราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 98:
ผู้ญาณ พยาน (ตามพระไอยการลักษณะภญาณ). ดร.ใกล้รุ่ง อามระดิษ: ในภาษาเขมรสมัยกลาง พบคำว่า เพชฺญาณ, เพชฺญาญาณ หมายถึง พยานผู้รู้เห็นเหตุการณ์, สิ่งของซึ่งอ้างเป็นหลักฐาน มาจากภาษาบาลีว่า วิชชญาณ แต่ในภาษาเขมรโบราณใช้คำว่า สากฺษี หมายถึง พยาน และเขมรปัจจุบันใช้ว่า สากฺสี หมายถึง พยาน. พล.ต. ม.ร.ว.ศุภวัฒย์ เกษมศรี: ในจารึกคำปู่สบถ (พ.ศ. ๑๙๓๕) บรรทัดที่ ๑๒ ใช้ว่า พรญาณ. นายจุลทรรศน์ พยาฆรานนท์: ผู้ญาณ อาจมาจากคำเต็มว่า ผู้เป็นพยาน เป็นวิธีการพูดของคนไทยที่จะพูดอมความไว้ ผู้เป็นพยาน จึงเป็น ผู้ญาณ. ผศ. ดร.จิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา: ญาณ หมายถึง รู้เห็น พิชญาณ หมายถึง รู้กว้างขึ้น ส่วนสัพพัญญู หมายถึง รู้ทุกอย่าง. ศ.วิสุทธ์ บุษยกุล: สักขีพยาน หมายถึง ผู้รู้เห็นด้วยตาตนเอง.

[2] SEAlang Projects (2009) “bejñañāṇa”, in Dictionary of Old Khmer‎^[1], retrieved 2019-07-13:
bejñañāṇa ~ bejañāna ~ bejañāṇa ~ bejjañāṇa ~ bējañāna ~ becañāna ~ bēcañāṇa ~ bēcañāna ~ bœjñāṇa ~ bœjañāna ~ bvejjañāṇa ~ bicañāṇa /beɟñaːn/ MK2029 [Mod.Khmer ពេជ្ញញាណ bejñañāṇ /pɯcceəɲiːən/; Pāli *vijjañāṇa (cf. Sanskrit *vijñajñāna), < vijja `having wisdom', + ñāṇa `knowledge']. 1. v.st. To have wisdom and knowledge, be enlightened; to be proficient, expert, adept. 2. n. Expert, adept; expert witness.

[1]

[2]