मृत्यु

Hindi

Etymology

Learned borrowing from Sanskrit मृत्यु (mṛtyu).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /mɾɪt̪.juː/

Noun

मृत्यु • (mŕtyu) f (Urdu spelling مرتیو)

1. death

   Synonym: मौत (maut)

   यह रोगी मृत्यु के द्वार पर है।

   yah rogī mŕtyu ke dvār par hai.

   This patient is on the verge of death.

   जीवन और मृत्यु का प्रश्न है।

   jīvan aur mŕtyu kā praśna hai.

   It is a question of life and death.

2. personification of Yama, the God of death

Declension

Declension of मृत्यु (fem u-stem)

	singular	plural
direct	मृत्यु mŕtyu	मृत्युएँ mŕtyuẽ
oblique	मृत्यु mŕtyu	मृत्युओं mŕtyuõ
vocative	मृत्यु mŕtyu	मृत्युओ mŕtyuo

Derived terms

• इच्छामृत्यु (icchāmŕtyu)
• मृत्युदंड (mŕtyudaṇḍ)

Further reading

• Bahri, Hardev (1989) “मृत्यु”, in Siksarthi Hindi-Angrejhi Sabdakosa [Learners' Hindi-English Dictionary], Delhi: Rajpal & Sons.

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• মৃত্যু (Assamese script)
• ᬫᬺᬢ᭄ᬬᬸ (Balinese script)
• মৃত্যু (Bengali script)
• 𑰦𑰴𑰝𑰿𑰧𑰲 (Bhaiksuki script)
• 𑀫𑀾𑀢𑁆𑀬𑀼 (Brahmi script)
• မၖတျု (Burmese script)
• મૃત્યુ (Gujarati script)
• ਮ੍ਰਤ੍ਯੁ (Gurmukhi script)
• 𑌮𑍃𑌤𑍍𑌯𑍁 (Grantha script)
• ꦩꦽꦠꦾꦸ (Javanese script)
• 𑂧𑃂𑂞𑂹𑂨𑂳 (Kaithi script)
• ಮೃತ್ಯು (Kannada script)
• ម្ឫត្យុ (Khmer script)
• ມ຺ຣິຕ຺ຍຸ (Lao script)
• മൃത്യു (Malayalam script)
• ᠮᡵᡳᢠᠶᡠ (Manchu script)
• 𑘦𑘵𑘝𑘿𑘧𑘳 (Modi script)
• ᠮᠷᠢᢐᠶ᠋ᠤ (Mongolian script)
• 𑧆𑧖𑦽𑧠𑧇𑧔 (Nandinagari script)
• 𑐩𑐺𑐟𑑂𑐫𑐸 (Newa script)
• ମୃତ୍ଯୁ (Odia script)
• ꢪꢺꢡ꣄ꢫꢸ (Saurashtra script)
• 𑆩𑆸𑆠𑇀𑆪𑆶 (Sharada script)
• 𑖦𑖴𑖝𑖿𑖧𑖲 (Siddham script)
• මෘත්‍යු (Sinhalese script)
• 𑩴𑩙𑩫 𑪙𑩻𑩒 (Soyombo script)
• 𑚢𑚙𑚶𑚣𑚰 (Takri script)
• ம்ரித்யு (Tamil script)
• మృత్యు (Telugu script)
• มฺฤตฺยุ (Thai script)
• མྲྀ་ཏྱུ (Tibetan script)
• 𑒧𑒵𑒞𑓂𑒨𑒳 (Tirhuta script)
• 𑨢𑨼𑨉𑨙𑩇𑨪𑨃 (Zanabazar Square script)

Etymology

From Proto-Indo-Iranian *mr̥tyúš (“death”), from Proto-Indo-European *mer- (“to die”). Cognate with Avestan 𐬨𐬆𐬭𐬆𐬚𐬌𐬌𐬎 (mər^əθiiu), Old Persian 𐎶𐎼𐏁𐎡𐎹 (m-r-š-i-y /⁠məršiyu⁠/), Lithuanian mirtis, Latin mors.

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /mr̩t.jú/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈmr̩t̪.ju/

Noun

मृत्यु • (mṛtyú) stem, m or f

1. death, dying
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 7.59.12:

     त्र्य॑म्बकं यजामहे सु॒गन्धिं॑ पुष्टि॒वर्ध॑नम् ।
     उ॒र्वा॒रु॒कम् इ॑व॒ बन्ध॑नान् मृ॒त्योर् मु॑क्षीय॒ मामृता॑त् ॥

     tryàmbakaṃ yajāmahe sugándhiṃ puṣṭivárdhanam.
     urvārukám iva bándhanān mṛtyór mukṣīya mā́mṛ́tāt.

     Tryambaka we worship, sweet augmenter of prosperity.
     As from its stem the cucumber, so may I be released from death, not reft of immortality.

2. death personified, the god of death, identified with Yama
   • c. 700 BCE, Śatapatha Brāhmaṇa
   • c. 400 BCE, Mahābhārata
3. (astrology) name of the 8th house
4. (astrology) name of the 17th yoga

Declension

Masculine u-stem declension of मृत्यु (mṛtyú)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	मृत्युः mṛtyúḥ	मृत्यू mṛtyū́	मृत्यवः mṛtyávaḥ
Vocative	मृत्यो mṛ́tyo	मृत्यू mṛ́tyū	मृत्यवः mṛ́tyavaḥ
Accusative	मृत्युम् mṛtyúm	मृत्यू mṛtyū́	मृत्यून् mṛtyū́n
Instrumental	मृत्युना / मृत्य्वा¹ mṛtyúnā / mṛtyvā́¹	मृत्युभ्याम् mṛtyúbhyām	मृत्युभिः mṛtyúbhiḥ
Dative	मृत्यवे mṛtyáve	मृत्युभ्याम् mṛtyúbhyām	मृत्युभ्यः mṛtyúbhyaḥ
Ablative	मृत्योः mṛtyóḥ	मृत्युभ्याम् mṛtyúbhyām	मृत्युभ्यः mṛtyúbhyaḥ
Genitive	मृत्योः mṛtyóḥ	मृत्य्वोः mṛtyvóḥ	मृत्यूनाम् mṛtyūnā́m
Locative	मृत्यौ mṛtyaú	मृत्य्वोः mṛtyvóḥ	मृत्युषु mṛtyúṣu
Notes	¹Vedic

Feminine u-stem declension of मृत्यु (mṛtyú)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	मृत्युः mṛtyúḥ	मृत्यू mṛtyū́	मृत्यवः mṛtyávaḥ
Vocative	मृत्यो mṛ́tyo	मृत्यू mṛ́tyū	मृत्यवः mṛ́tyavaḥ
Accusative	मृत्युम् mṛtyúm	मृत्यू mṛtyū́	मृत्यूः mṛtyū́ḥ
Instrumental	मृत्य्वा mṛtyvā́	मृत्युभ्याम् mṛtyúbhyām	मृत्युभिः mṛtyúbhiḥ
Dative	मृत्यवे / मृत्य्वै¹ mṛtyáve / mṛtyvaí¹	मृत्युभ्याम् mṛtyúbhyām	मृत्युभ्यः mṛtyúbhyaḥ
Ablative	मृत्योः / मृत्य्वाः¹ / मृत्य्वै² mṛtyóḥ / mṛtyvā́ḥ¹ / mṛtyvaí²	मृत्युभ्याम् mṛtyúbhyām	मृत्युभ्यः mṛtyúbhyaḥ
Genitive	मृत्योः / मृत्य्वाः¹ / मृत्य्वै² mṛtyóḥ / mṛtyvā́ḥ¹ / mṛtyvaí²	मृत्य्वोः mṛtyvóḥ	मृत्यूनाम् mṛtyūnā́m
Locative	मृत्यौ / मृत्य्वाम्¹ mṛtyaú / mṛtyvā́m¹	मृत्य्वोः mṛtyvóḥ	मृत्युषु mṛtyúṣu
Notes	¹Later Sanskrit ²Brāhmaṇas

Descendants

• Maharastri Prakrit: 𑀫𑀘𑁆𑀘𑀼 (maccu)
• Pali: maccu
• Sauraseni Prakrit:
  • Hindi: मीच (mīc)
• → Assamese: মৃত্যু (mriittu)
• → Bengali: মৃত্যু (mrittu)
• → Gujarati: મૃત્યુ (mŕtyu)
• → Hindi: मृत्यु (mŕtyu)
• → Kannada: ಮೃತ್ಯು (mṛtyu)
• → Khmer: ម្រឹត្យ (mrɨtyɔɔ)
• → Javanese: mreti (kawi class)
• → Thai: มฤตยู (má-rʉ́t-dtà-yuu)
• → Marathi: मृत्यू (mŕtyū)
• → Tamil: மிருத்தியு (miruttiyu)
• → Telugu: మృత్యువు (mr̥tyuvu)

References

• Monier Williams (1899) “मृत्यु”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 0827.