նախատեմ
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]Borrowed from some Semitic descendant of Proto-Semitic *naḥat-.
Verb
[edit]նախատեմ • (naxatem)
- (transitive) to reproach; to insult
- 5th century, Bible, Matthew 5.11:
- Երանի է ձեզ յորժամ նախատիցեն զձեզ եւ հալածեսցեն, եւ ասիցեն զամենայն բան չար զձէնջ սուտ վասն իմ։
- Erani ē jez yoržam naxaticʻen zjez ew halacescʻen, ew asicʻen zamenayn ban čʻar zjēnǰ sut vasn im.
- Blessed are ye, when [men] shall revile you, and persecute [you], and shall say all manner of evil against you falsely, for my sake․
- Երանի է ձեզ յորժամ նախատիցեն զձեզ եւ հալածեսցեն, եւ ասիցեն զամենայն բան չար զձէնջ սուտ վասն իմ։
Conjugation
[edit]active
| infinitive | նախատել (naxatel) | participle | նախատեցեալ, նախատեալ (naxatecʻeal, naxateal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | նախատեց- (naxatecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | նախատեմ (naxatem) | նախատես (naxates) | նախատէ (naxatē) | նախատեմք (naxatemkʻ) | նախատէք (naxatēkʻ) | նախատեն (naxaten) | |
| imperfect | նախատէի, նախատեի* (naxatēi, naxatei*) | նախատէիր, նախատեիր* (naxatēir, naxateir*) | նախատէր (naxatēr) | նախատէաք, նախատեաք* (naxatēakʻ, naxateakʻ*) | նախատէիք, նախատեիք* (naxatēikʻ, naxateikʻ*) | նախատէին, նախատեին* (naxatēin, naxatein*) | |
| aorist | նախատեցի (naxatecʻi) | նախատեցեր (naxatecʻer) | նախատեաց (naxateacʻ) | նախատեցաք (naxatecʻakʻ) | նախատեցէք, նախատեցիք (naxatecʻēkʻ, naxatecʻikʻ) | նախատեցին (naxatecʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | նախատիցեմ (naxaticʻem) | նախատիցես (naxaticʻes) | նախատիցէ (naxaticʻē) | նախատիցեմք (naxaticʻemkʻ) | նախատիցէք (naxaticʻēkʻ) | նախատիցեն (naxaticʻen) | |
| aorist | նախատեցից (naxatecʻicʻ) | նախատեսցես (naxatescʻes) | նախատեսցէ (naxatescʻē) | նախատեսցուք (naxatescʻukʻ) | նախատեսջիք (naxatesǰikʻ) | նախատեսցեն (naxatescʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | նախատեա՛ (naxateá) | — | — | նախատեցէ՛ք (naxatecʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | նախատեսջի՛ր (naxatesǰír) | — | — | նախատեսջի՛ք (naxatesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ նախատեր (mí naxater) | — | — | մի՛ նախատէք (mí naxatēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | նախատել, նախատիլ* (naxatel, naxatil*) | participle | նախատեցեալ, նախատեալ (naxatecʻeal, naxateal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | նախատեց- (naxatecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | նախատիմ (naxatim) | նախատիս (naxatis) | նախատի (naxati) | նախատիմք (naxatimkʻ) | նախատիք (naxatikʻ) | նախատին (naxatin) | |
| imperfect | նախատէի (naxatēi) | նախատէիր (naxatēir) | նախատէր, նախատիւր (naxatēr, naxatiwr) | նախատէաք (naxatēakʻ) | նախատէիք (naxatēikʻ) | նախատէին (naxatēin) | |
| aorist | նախատեցայ (naxatecʻay) | նախատեցար (naxatecʻar) | նախատեցաւ (naxatecʻaw) | նախատեցաք (naxatecʻakʻ) | նախատեցայք (naxatecʻaykʻ) | նախատեցան (naxatecʻan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | նախատիցիմ (naxaticʻim) | նախատիցիս (naxaticʻis) | նախատիցի (naxaticʻi) | նախատիցիմք (naxaticʻimkʻ) | նախատիցիք (naxaticʻikʻ) | նախատիցին (naxaticʻin) | |
| aorist | նախատեցայց (naxatecʻaycʻ) | նախատեսցիս (naxatescʻis) | նախատեսցի (naxatescʻi) | նախատեսցուք (naxatescʻukʻ) | նախատեսջիք (naxatesǰikʻ) | նախատեսցին (naxatescʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | նախատեա՛ց (naxateácʻ) | — | — | նախատեցարո՛ւք (naxatecʻarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | նախատեսջի՛ր (naxatesǰír) | — | — | նախատեսջի՛ք (naxatesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ նախատիր (mí naxatir) | — | — | մի՛ նախատիք (mí naxatikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
[edit]- անձնանախատ (anjnanaxat)
- ինքնանախատ (inkʻnanaxat)
- կրկնանախատ (krknanaxat)
- հրապարականախատ (hraparakanaxat)
- յայտանախատ (yaytanaxat)
- յայտնանախատ (yaytnanaxat)
- յաւէտանախատ (yawētanaxat)
- նախատ (naxat)
- նախատական (naxatakan)
- նախատակոծ (naxatakoc)
- նախատանք (naxatankʻ)
- նախատելի (naxateli)
- նախատինք (naxatinkʻ)
- նախատիչ (naxatičʻ)
- նախատորդ (naxatord)
Descendants
[edit]- Armenian: նախատել (naxatel)
Further reading
[edit]- Ačaṙean, Hračʻeay (1977) “նախատ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume III, Yerevan: University Press, page 420a, considering the origin unknown and rejecting the similarity of Arabic نَحِيت (naḥīt) as accidental
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “նախատեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- J̌ahukyan, Geworg (2010) “նախատ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 560a, considering the origin unknown
- Mkrtčʻyan, Nerses (1987) “Araberen pʻoxaṙutʻyunner hayerenum [The Arabic loan-words in Armenian]”, in Lraber Hasarakakan Gitutyunneri [Herald of the Social Sciences][1] (in Armenian), number 10, page 58 of 54–60, deriving from an unattested dialectal variant of Arabic نَحِيت (naḥīt)
- Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 473, considering the origin unknown but having a "clear appearance of an Iranian loanword"
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “նախատեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy