ճաքել
Jump to navigation
Jump to search
Armenian
[edit]Etymology
[edit]From ճաք (čakʻ).
Pronunciation
[edit]- (Eastern Armenian) IPA(key): /t͡ʃɑˈkʰel/, [t͡ʃɑkʰél]
- (Western Armenian) IPA(key): /d͡ʒɑˈkel/, [d͡ʒɑkʰél]
Verb
[edit]ճաքել • (čakʻel)
- (intransitive) to crack, to split
- ca. 1680–1684, Baṙ girg taliani [An Armenian–Italian Dictionary published in Venice] page 39:[1]
- ճաքած․ ըսֆիզօ
- čakʻac; əsfizō
- ճաքած (čakʻac) = sfeso
- ճաքած․ ըսֆիզօ
- (intransitive, slang) to crack up, to laugh
Declension
[edit]-el conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | ճաքել (čakʻel) | imperfective converb | ճաքում (čakʻum) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| passive | — | simultaneous converb | ճաքելիս (čakʻelis) | ||||
| causative | ճաքեցնել, ճաքացնել*, ճաքցնել* (čakʻecʻnel, čakʻacʻnel*, čakʻcʻnel*) | perfective converb | ճաքել (čakʻel) | ||||
| aorist stem | ճաք- (čakʻ-) | future converb I | ճաքելու (čakʻelu) | ||||
| resultative participle | ճաքած (čakʻac) | future converb II | ճաքելիք (čakʻelikʻ) | ||||
| subject participle | ճաքող (čakʻoġ) | connegative converb | ճաքի (čakʻi) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | ճաքում եմ (čakʻum em) | ճաքում ես (čakʻum es) | ճաքում է (čakʻum ē) | ճաքում ենք (čakʻum enkʻ) | ճաքում եք (čakʻum ekʻ) | ճաքում են (čakʻum en) | |
| past imperfective | ճաքում էի (čakʻum ēi) | ճաքում էիր (čakʻum ēir) | ճաքում էր (čakʻum ēr) | ճաքում էինք (čakʻum ēinkʻ) | ճաքում էիք (čakʻum ēikʻ) | ճաքում էին (čakʻum ēin) | |
| future | ճաքելու եմ (čakʻelu em) | ճաքելու ես (čakʻelu es) | ճաքելու է (čakʻelu ē) | ճաքելու ենք (čakʻelu enkʻ) | ճաքելու եք (čakʻelu ekʻ) | ճաքելու են (čakʻelu en) | |
| past future | ճաքելու էի (čakʻelu ēi) | ճաքելու էիր (čakʻelu ēir) | ճաքելու էր (čakʻelu ēr) | ճաքելու էինք (čakʻelu ēinkʻ) | ճաքելու էիք (čakʻelu ēikʻ) | ճաքելու էին (čakʻelu ēin) | |
| present perfect | ճաքել եմ (čakʻel em) | ճաքել ես (čakʻel es) | ճաքել է (čakʻel ē) | ճաքել ենք (čakʻel enkʻ) | ճաքել եք (čakʻel ekʻ) | ճաքել են (čakʻel en) | |
| pluperfect | ճաքել էի (čakʻel ēi) | ճաքել էիր (čakʻel ēir) | ճաքել էր (čakʻel ēr) | ճաքել էինք (čakʻel ēinkʻ) | ճաքել էիք (čakʻel ēikʻ) | ճաքել էին (čakʻel ēin) | |
| aorist (past perfective) | ճաքեցի, ճաքի* (čakʻecʻi, čakʻi*) | ճաքեցիր, ճաքիր* (čakʻecʻir, čakʻir*) | ճաքեց (čakʻecʻ) | ճաքեցինք, ճաքինք* (čakʻecʻinkʻ, čakʻinkʻ*) | ճաքեցիք, ճաքիք* (čakʻecʻikʻ, čakʻikʻ*) | ճաքեցին, ճաքին* (čakʻecʻin, čakʻin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | ճաքեմ (čakʻem) | ճաքես (čakʻes) | ճաքի (čakʻi) | ճաքենք (čakʻenkʻ) | ճաքեք (čakʻekʻ) | ճաքեն (čakʻen) | |
| past | ճաքեի (čakʻei) | ճաքեիր (čakʻeir) | ճաքեր (čakʻer) | ճաքեինք (čakʻeinkʻ) | ճաքեիք (čakʻeikʻ) | ճաքեին (čakʻein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | կճաքեմ (kčakʻem) | կճաքես (kčakʻes) | կճաքի (kčakʻi) | կճաքենք (kčakʻenkʻ) | կճաքեք (kčakʻekʻ) | կճաքեն (kčakʻen) | |
| past | կճաքեի (kčakʻei) | կճաքեիր (kčakʻeir) | կճաքեր (kčakʻer) | կճաքեինք (kčakʻeinkʻ) | կճաքեիք (kčakʻeikʻ) | կճաքեին (kčakʻein) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | ճաքի՛ր, ճաքի՛* (čakʻír, čakʻí*) | — | — | ճաքե՛ք, ճաքեցե՛ք** (čakʻékʻ, čakʻecʻékʻ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
-el negative conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | չճաքել (čʻčakʻel) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| resultative participle | չճաքած (čʻčakʻac) | ||||||
| subject participle | չճաքող (čʻčakʻoġ) | ||||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | չեմ ճաքում (čʻem čakʻum) | չես ճաքում (čʻes čakʻum) | չի ճաքում (čʻi čakʻum) | չենք ճաքում (čʻenkʻ čakʻum) | չեք ճաքում (čʻekʻ čakʻum) | չեն ճաքում (čʻen čakʻum) | |
| past imperfective | չէի ճաքում (čʻēi čakʻum) | չէիր ճաքում (čʻēir čakʻum) | չէր ճաքում (čʻēr čakʻum) | չէինք ճաքում (čʻēinkʻ čakʻum) | չէիք ճաքում (čʻēikʻ čakʻum) | չէին ճաքում (čʻēin čakʻum) | |
| future | չեմ ճաքելու (čʻem čakʻelu) | չես ճաքելու (čʻes čakʻelu) | չի ճաքելու (čʻi čakʻelu) | չենք ճաքելու (čʻenkʻ čakʻelu) | չեք ճաքելու (čʻekʻ čakʻelu) | չեն ճաքելու (čʻen čakʻelu) | |
| past future | չէի ճաքելու (čʻēi čakʻelu) | չէիր ճաքելու (čʻēir čakʻelu) | չէր ճաքելու (čʻēr čakʻelu) | չէինք ճաքելու (čʻēinkʻ čakʻelu) | չէիք ճաքելու (čʻēikʻ čakʻelu) | չէին ճաքելու (čʻēin čakʻelu) | |
| present perfect | չեմ ճաքել (čʻem čakʻel) | չես ճաքել (čʻes čakʻel) | չի ճաքել (čʻi čakʻel) | չենք ճաքել (čʻenkʻ čakʻel) | չեք ճաքել (čʻekʻ čakʻel) | չեն ճաքել (čʻen čakʻel) | |
| pluperfect | չէի ճաքել (čʻēi čakʻel) | չէիր ճաքել (čʻēir čakʻel) | չէր ճաքել (čʻēr čakʻel) | չէինք ճաքել (čʻēinkʻ čakʻel) | չէիք ճաքել (čʻēikʻ čakʻel) | չէին ճաքել (čʻēin čakʻel) | |
| aorist (past perfective) | չճաքեցի, չճաքի* (čʻčakʻecʻi, čʻčakʻi*) | չճաքեցիր, չճաքիր* (čʻčakʻecʻir, čʻčakʻir*) | չճաքեց (čʻčakʻecʻ) | չճաքեցինք, չճաքինք* (čʻčakʻecʻinkʻ, čʻčakʻinkʻ*) | չճաքեցիք, չճաքիք* (čʻčakʻecʻikʻ, čʻčakʻikʻ*) | չճաքեցին, չճաքին* (čʻčakʻecʻin, čʻčakʻin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | չճաքեմ (čʻčakʻem) | չճաքես (čʻčakʻes) | չճաքի (čʻčakʻi) | չճաքենք (čʻčakʻenkʻ) | չճաքեք (čʻčakʻekʻ) | չճաքեն (čʻčakʻen) | |
| past | չճաքեի (čʻčakʻei) | չճաքեիր (čʻčakʻeir) | չճաքեր (čʻčakʻer) | չճաքեինք (čʻčakʻeinkʻ) | չճաքեիք (čʻčakʻeikʻ) | չճաքեին (čʻčakʻein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | չեմ ճաքի (čʻem čakʻi) | չես ճաքի (čʻes čakʻi) | չի ճաքի (čʻi čakʻi) | չենք ճաքի (čʻenkʻ čakʻi) | չեք ճաքի (čʻekʻ čakʻi) | չեն ճաքի (čʻen čakʻi) | |
| past | չէի ճաքի (čʻēi čakʻi) | չէիր ճաքի (čʻēir čakʻi) | չէր ճաքի (čʻēr čakʻi) | չէինք ճաքի (čʻēinkʻ čakʻi) | չէիք ճաքի (čʻēikʻ čakʻi) | չէին ճաքի (čʻēin čakʻi) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | մի՛ ճաքիր, մի՛ ճաքի* (mí čakʻir, mí čakʻi*) | — | — | մի՛ ճաքեք, մի՛ ճաքեցեք** (mí čakʻekʻ, mí čakʻecʻekʻ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
| declension of the nominalized infinitive, u-type, inanimate (Eastern Armenian) | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| singular (singulare tantum) | ||||||||
| nominative | ճաքել (čakʻel) | |||||||
| dative | ճաքելու (čakʻelu) | |||||||
| ablative | ճաքելուց (čakʻelucʻ) | |||||||
| instrumental | ճաքելով (čakʻelov) | |||||||
| locative | ճաքելում (čakʻelum) | |||||||
| definite forms | ||||||||
| nominative | ճաքելը/ճաքելն (čakʻelə/čakʻeln) | |||||||
| dative | ճաքելուն (čakʻelun) | |||||||
| 1st person possessive forms (my) | ||||||||
| nominative | ճաքելս (čakʻels) | |||||||
| dative | ճաքելուս (čakʻelus) | |||||||
| ablative | ճաքելուցս (čakʻelucʻs) | |||||||
| instrumental | ճաքելովս (čakʻelovs) | |||||||
| locative | ճաքելումս (čakʻelums) | |||||||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||||||
| nominative | ճաքելդ (čakʻeld) | |||||||
| dative | ճաքելուդ (čakʻelud) | |||||||
| ablative | ճաքելուցդ (čakʻelucʻd) | |||||||
| instrumental | ճաքելովդ (čakʻelovd) | |||||||
| locative | ճաքելումդ (čakʻelumd) | |||||||
References
[edit]- ^ Orengo, Alessandro (2019) “Il ԲԱՌ ԳԻՐԳ ՏԱԼԻԱՆԻ Un dizionario armeno-italiano del XVII secolo”, in U. Bläsing, J. Dum-Tragut, T.M. van Lint, editors, Armenian, Hittite, and Indo-European Studies: A Commemoration Volume for Jos J.S. Weitenberg (Hebrew University Armenian Studies; 15), Leuven: Peeters, page 233