հիւսեմ
Old Armenian
[edit]Alternative forms
[edit]Etymology
[edit]The origin is uncertain. Martirosyan suggests derivation from Proto-Indo-European *sewk- (“to bend, turn”) with Lithuanian sùkti (“to twirl”) and Old East Slavic съкати (sŭkati, “to twist, to roll”), Russian скать (skatʹ, “to twist, to roll”) as cognates. Alternatively, from Proto-Indo-European *pewḱ- and cognate with Avestan 𐬞𐬎𐬯𐬁 (pusā, “diadem”), Ancient Greek πυκνός (puknós, “dense, solid”). See also հիւսն (hiwsn), հիւս (hiws) and հիւսիս (hiwsis).
Verb
[edit]հիւսեմ • (hiwsem)
- (transitive) to weave; to plait; to braid; to twist, to enlace, to entwine, to intertwine; to knit
- (transitive, figuratively) to form, to devise
- հիւսել զնենգութիւն ― hiwsel znengutʻiwn ― to hatch wickedness, to frame or get up a plot, to machinate, to devise
- (transitive, figuratively) to compose, to write
Conjugation
[edit]active
| infinitive | հիւսել (hiwsel) | participle | հիւսեցեալ, հիւսեալ (hiwsecʻeal, hiwseal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | հիւսեց- (hiwsecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հիւսեմ (hiwsem) | հիւսես (hiwses) | հիւսէ (hiwsē) | հիւսեմք (hiwsemkʻ) | հիւսէք (hiwsēkʻ) | հիւսեն (hiwsen) | |
| imperfect | հիւսէի, հիւսեի* (hiwsēi, hiwsei*) | հիւսէիր, հիւսեիր* (hiwsēir, hiwseir*) | հիւսէր (hiwsēr) | հիւսէաք, հիւսեաք* (hiwsēakʻ, hiwseakʻ*) | հիւսէիք, հիւսեիք* (hiwsēikʻ, hiwseikʻ*) | հիւսէին, հիւսեին* (hiwsēin, hiwsein*) | |
| aorist | հիւսեցի (hiwsecʻi) | հիւսեցեր (hiwsecʻer) | հիւսեաց (hiwseacʻ) | հիւսեցաք (hiwsecʻakʻ) | հիւսեցէք, հիւսեցիք (hiwsecʻēkʻ, hiwsecʻikʻ) | հիւսեցին (hiwsecʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հիւսիցեմ (hiwsicʻem) | հիւսիցես (hiwsicʻes) | հիւսիցէ (hiwsicʻē) | հիւսիցեմք (hiwsicʻemkʻ) | հիւսիցէք (hiwsicʻēkʻ) | հիւսիցեն (hiwsicʻen) | |
| aorist | հիւսեցից (hiwsecʻicʻ) | հիւսեսցես (hiwsescʻes) | հիւսեսցէ (hiwsescʻē) | հիւսեսցուք (hiwsescʻukʻ) | հիւսեսջիք (hiwsesǰikʻ) | հիւսեսցեն (hiwsescʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | հիւսեա՛ (hiwseá) | — | — | հիւսեցէ՛ք (hiwsecʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | հիւսեսջի՛ր (hiwsesǰír) | — | — | հիւսեսջի՛ք (hiwsesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ հիւսեր (mí hiwser) | — | — | մի՛ հիւսէք (mí hiwsēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
Derived terms
[edit]- աստուածահիւս (astuacahiws)
- արուեստահիւսակ (aruestahiwsak)
- բազմահիւս (bazmahiws)
- բաղհիւսական (bałhiwsakan)
- բաղհիւսեմ (bałhiwsem)
- բանահիւս (banahiws)
- եդեմահիւս (edemahiws)
- եռահիւս (eṙahiws)
- եռահիւսակ (eṙahiwsak)
- եռահիւսեալ (eṙahiwseal)
- եռահիւսեակ (eṙahiwseak)
- զուգահիւսեալ (zugahiwseal)
- ինքնահիւսակ (inkʻnahiwsak)
- ծաղկահիւս (całkahiws)
- հիւս (hiws)
- հիւսած (hiwsac)
- հիւսածոյ (hiwsacoy)
- հիւսածու (hiwsacu)
- հիւսակ (hiwsak)
- հիւսանաձեւ (hiwsanajew)
- հիւսանիմ (hiwsanim)
- հիւսատեսակ (hiwsatesak)
- հիւսկէն (hiwskēn)
- հիւսուած (hiwsuac)
- հիւսուածոյ (hiwsuacoy)
- հիւսուածու (hiwsuacu)
- հիւսումն (hiwsumn)
- հրաշահիւս (hrašahiws)
- ձեռահիւս (jeṙahiws)
- մանրահիւսած (manrahiwsac)
- մարգարտահիւս (margartahiws)
- մետաքսահիւս (metakʻsahiws)
- մշտահիւս (mštahiws)
- մշտնջենահիւս (mštnǰenahiws)
- յարահիւսեմ (yarahiwsem)
- յարահիւսումն (yarahiwsumn)
- ներհիւսական (nerhiwsakan)
- ներհիւսեմ (nerhiwsem)
- շարահիւս (šarahiws)
- պսակահիւս (psakahiws)
- վայելչահիւս (vayelčʻahiws)
Descendants
[edit]- Armenian: հյուսել (hyusel)
References
[edit]- Petrosean, Matatʻeay (1879) “հիւսեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “հիւսեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “հիւս”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 410