հասանեմ
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]From հաս (has) + -ան- (-an-).
Verb
[edit]հասանեմ • (hasanem) (aorist indicative հասի)
- to arrive at, to reach
- հասանել ի ցամաք ― hasanel i cʻamakʻ ― to disembark, to land, to arrive
- հասեալ ժամ ― haseal žam ― present
- to catch, to take, to surprise
- հասանել ի վերայ ― hasanel i veray ― to penetrate, to break into
- յեղակարծում, յանակնկալս ի վերայ հասանել ― yełakarcum, yanaknkals i veray hasanel ― to surprise, to catch; to overtake, to come on like a thunderclap
- հասանել զքաղաքաւ ― hasanel zkʻałakʻaw ― to assault the city
- գուցէ հասանիցէ քեզ անձրեւ ― gucʻē hasanicʻē kʻez anjrew ― lest the rain should surprise you
- to get, to obtain, to gain
- հասանել ի պաշտօն ― hasanel i paštōn ― to obtain, to get hold of a place or post
- ի պատիւ հասանել ― i patiw hasanel ― to rise to dignities, to be promoted to high rank
- հասանել ի վերայ իրաց աշխարհին ― hasanel i veray iracʻ ašxarhin ― to assume the direction of, to take in hand public affairs
- 5th century, Agatʻangełos, Patmutʻiwn Hayocʻ [History of the Armenians] 127:[1]
- քաջութիւն հասցէ ձեզ ի քաջէն Վահագնէ ամենայն Հայոց աշխարհիս
- kʻaǰutʻiwn hascʻē jez i kʻaǰēn Vahagnē amenayn Hayocʻ ašxarhis
- Translation by R. W. Thomson
- may there be […] valor from valiant Vahagn to you and all our land of Armenia
- քաջութիւն հասցէ ձեզ ի քաջէն Վահագնէ ամենայն Հայոց աշխարհիս
- to be destined, allotted or obliged to
- եթէ զնա ոչ հասանէ ինձ տեսանել ― etʻē zna očʻ hasanē inj tesanel ― if I should not happen to see him
- թէեւ մեռանել ինձ հասանիցէ ընդ քեզ ― tʻēew meṙanel inj hasanicʻē ənd kʻez ― even were I to die with thee
- հասանէ քեզ դարձեալ մարգարէանալ ― hasanē kʻez darjeal margarēanal ― you must prophesy anew
- to ripen, to become ripe
- հասանել վիրաց ― hasanel viracʻ ― (of a furuncle) to draw to a head, to gather
- ծերացեալ հասեալ յարս ― ceracʻeal haseal yars ― old, among the elders
- to understand
- հասանել ի վերայ ― hasanel i veray ― to comprehend, to conceive, to understand, to apprehend, to catch at
Conjugation
[edit]active
| infinitive | հասանել (hasanel) | participle | հասեալ (haseal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | հասուցանեմ (hasucʻanem) | aorist stem | հաս- (has-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հասանեմ (hasanem) | հասանես (hasanes) | հասանէ (hasanē) | հասանեմք (hasanemkʻ) | հասանէք (hasanēkʻ) | հասանեն (hasanen) | |
| imperfect | հասանէի, հասանեի* (hasanēi, hasanei*) | հասանէիր, հասանեիր* (hasanēir, hasaneir*) | հասանէր (hasanēr) | հասանէաք, հասանեաք* (hasanēakʻ, hasaneakʻ*) | հասանէիք, հասանեիք* (hasanēikʻ, hasaneikʻ*) | հասանէին, հասանեին* (hasanēin, hasanein*) | |
| aorist | հասի (hasi) | հասեր (haser) | եհաս (ehas) | հասաք (hasakʻ) | հասէք, հասիք (hasēkʻ, hasikʻ) | հասին (hasin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հասանիցեմ (hasanicʻem) | հասանիցես (hasanicʻes) | հասանիցէ (hasanicʻē) | հասանիցեմք (hasanicʻemkʻ) | հասանիցէք (hasanicʻēkʻ) | հասանիցեն (hasanicʻen) | |
| aorist | հասից (hasicʻ) | հասցես (hascʻes) | հասցէ (hascʻē) | հասցուք (hascʻukʻ) | հասջիք (hasǰikʻ) | հասցեն (hascʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | հա՛ս (hás) | — | — | հասէ՛ք (hasḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | հասջի՛ր (hasǰír) | — | — | հասջի՛ք (hasǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ հասաներ (mí hasaner) | — | — | մի՛ հասանէք (mí hasanēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | հասանել, հասանիլ* (hasanel, hasanil*) | participle | հասեալ (haseal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | հասուցանեմ (hasucʻanem) | aorist stem | հաս- (has-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հասանիմ (hasanim) | հասանիս (hasanis) | հասանի (hasani) | հասանիմք (hasanimkʻ) | հասանիք (hasanikʻ) | հասանին (hasanin) | |
| imperfect | հասանէի (hasanēi) | հասանէիր (hasanēir) | հասանէր, հասանիւր (hasanēr, hasaniwr) | հասանէաք (hasanēakʻ) | հասանէիք (hasanēikʻ) | հասանէին (hasanēin) | |
| aorist | հասայ (hasay) | հասար (hasar) | հասաւ (hasaw) | հասաք (hasakʻ) | հասայք (hasaykʻ) | հասան (hasan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հասանիցիմ (hasanicʻim) | հասանիցիս (hasanicʻis) | հասանիցի (hasanicʻi) | հասանիցիմք (hasanicʻimkʻ) | հասանիցիք (hasanicʻikʻ) | հասանիցին (hasanicʻin) | |
| aorist | հասայց (hasaycʻ) | հասցիս (hascʻis) | հասցի (hascʻi) | հասցուք (hascʻukʻ) | հասջիք (hasǰikʻ) | հասցին (hascʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | հասի՛ր (hasír) | — | — | հասարո՛ւք (hasarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | հասջի՛ր (hasǰír) | — | — | հասջի՛ք (hasǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ հասանիր (mí hasanir) | — | — | մի՛ հասանիք (mí hasanikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Descendants
[edit]References
[edit]- ^ Thomson, R. W. (1976) Agathangelos, History of the Armenians[1], Albany, NY: State University of New York Press, pages 138–139
Further reading
[edit]- Petrosean, Matatʻeay (1879) “հասանեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy