ժամ

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Armenian

[edit]

Etymology

[edit]

From Old Armenian ժամ (žam).

Pronunciation

[edit]

Noun

[edit]

ժամ • (žam)

  1. hour
    Synonym: (dialectal) սահաթ (sahatʻ)
    կես ժամ ― kes žam ― half an hour
  2. time
    Synonym: ժամանակ (žamanak)
    ժամը քանի՞սն է ― žamə kʻani?sn ē ― what time is it?
  3. (colloquial) watch
    ժամս գողացել են ― žams goġacʻel en ― my watch has been stolen
    ժամս տանն եմ թողել ― žams tann em tʻoġel ― I left my watch at home
  4. (Christianity) divine service
  5. (dialectal) church

Declension

[edit]
va-type, inanimate (Eastern Armenian)
singular plural
nominative ժամ (žam) ժամեր (žamer)
dative ժամվա (žamva) ժամերի (žameri)
ablative ժամվանից (žamvanicʻ) ժամերից (žamericʻ)
instrumental ժամով (žamov) ժամերով (žamerov)
locative ժամում (žamum) ժամերում (žamerum)
definite forms
nominative ժամը/ժամն (žamə/žamn) ժամերը/ժամերն (žamerə/žamern)
dative ժամվան (žamvan) ժամերին (žamerin)
1st person possessive forms (my)
nominative ժամս (žams) ժամերս (žamers)
dative ժամվաս (žamvas) ժամերիս (žameris)
ablative ժամվանիցս (žamvanicʻs) ժամերիցս (žamericʻs)
instrumental ժամովս (žamovs) ժամերովս (žamerovs)
locative ժամումս (žamums) ժամերումս (žamerums)
2nd person possessive forms (your)
nominative ժամդ (žamd) ժամերդ (žamerd)
dative ժամվադ (žamvad) ժամերիդ (žamerid)
ablative ժամվանիցդ (žamvanicʻd) ժամերիցդ (žamericʻd)
instrumental ժամովդ (žamovd) ժամերովդ (žamerovd)
locative ժամումդ (žamumd) ժամերումդ (žamerumd)
uay-type, inanimate (Eastern Armenian)
singular plural
nominative ժամ (žam) ժամեր (žamer)
dative ժամուայ (žamuay) ժամերի (žameri)
ablative ժամուանից (žamuanicʻ) ժամերից (žamericʻ)
instrumental ժամով (žamov) ժամերով (žamerov)
locative ժամում (žamum) ժամերում (žamerum)
definite forms
nominative ժամը/ժամն (žamə/žamn) ժամերը/ժամերն (žamerə/žamern)
dative ժամուան (žamuan) ժամերին (žamerin)
1st person possessive forms (my)
nominative ժամս (žams) ժամերս (žamers)
dative ժամուաս (žamuas) ժամերիս (žameris)
ablative ժամուանիցս (žamuanicʻs) ժամերիցս (žamericʻs)
instrumental ժամովս (žamovs) ժամերովս (žamerovs)
locative ժամումս (žamums) ժամերումս (žamerums)
2nd person possessive forms (your)
nominative ժամդ (žamd) ժամերդ (žamerd)
dative ժամուադ (žamuad) ժամերիդ (žamerid)
ablative ժամուանիցդ (žamuanicʻd) ժամերիցդ (žamericʻd)
instrumental ժամովդ (žamovd) ժամերովդ (žamerovd)
locative ժամումդ (žamumd) ժամերումդ (žamerumd)
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
singular plural
nominative ժամ (žam) ժամեր (žamer)
dative ժամի (žami) ժամերի (žameri)
ablative ժամից (žamicʻ) ժամերից (žamericʻ)
instrumental ժամով (žamov) ժամերով (žamerov)
locative ժամում (žamum) ժամերում (žamerum)
definite forms
nominative ժամը/ժամն (žamə/žamn) ժամերը/ժամերն (žamerə/žamern)
dative ժամին (žamin) ժամերին (žamerin)
1st person possessive forms (my)
nominative ժամս (žams) ժամերս (žamers)
dative ժամիս (žamis) ժամերիս (žameris)
ablative ժամիցս (žamicʻs) ժամերիցս (žamericʻs)
instrumental ժամովս (žamovs) ժամերովս (žamerovs)
locative ժամումս (žamums) ժամերումս (žamerums)
2nd person possessive forms (your)
nominative ժամդ (žamd) ժամերդ (žamerd)
dative ժամիդ (žamid) ժամերիդ (žamerid)
ablative ժամիցդ (žamicʻd) ժամերիցդ (žamericʻd)
instrumental ժամովդ (žamovd) ժամերովդ (žamerovd)
locative ժամումդ (žamumd) ժամերումդ (žamerumd)
uan-type, inanimate (Western Armenian)
singular plural
nominative ժամ (žam) ժամեր (žamer)
dative ժամուան, ժամուայ (žamuan, žamuay) ժամերու (žameru)
ablative ժամուընէ (žamuənē) ժամերէ (žamerē)
instrumental ժամով (žamov) ժամերով (žamerov)
definite forms
nominative ժամը/ժամն (žamə/žamn) ժամերը/ժամերն (žamerə/žamern)
dative ժամուանը/ժամուանն, ժամուան (žamuanə/žamuann, žamuan) ժամերուն (žamerun)
ablative ժամուընէն (žamuənēn) ժամերէն (žamerēn)
instrumental ժամովը/ժամովն (žamovə/žamovn) ժամերովը/ժամերովն (žamerovə/žamerovn)
1st person possessive forms (my)
nominative ժամս (žams) ժամերս (žamers)
dative ժամուանս, ժամուաս (žamuans, žamuas) ժամերուս (žamerus)
ablative ժամուընէս (žamuənēs) ժամերէս (žamerēs)
instrumental ժամովս (žamovs) ժամերովս (žamerovs)
2nd person possessive forms (your)
nominative ժամդ (žamd) ժամերդ (žamerd)
dative ժամուանդ, ժամուադ (žamuand, žamuad) ժամերուդ (žamerud)
ablative ժամուընէդ (žamuənēd) ժամերէդ (žamerēd)
instrumental ժամովդ (žamovd) ժամերովդ (žamerovd)
i-type, inanimate (Western Armenian)
singular plural
nominative ժամ (žam) ժամեր (žamer)
dative ժամի (žami) ժամերու (žameru)
ablative ժամէ (žamē) ժամերէ (žamerē)
instrumental ժամով (žamov) ժամերով (žamerov)
definite forms
nominative ժամը/ժամն (žamə/žamn) ժամերը/ժամերն (žamerə/žamern)
dative ժամին (žamin) ժամերուն (žamerun)
ablative ժամէն (žamēn) ժամերէն (žamerēn)
instrumental ժամովը/ժամովն (žamovə/žamovn) ժամերովը/ժամերովն (žamerovə/žamerovn)
1st person possessive forms (my)
nominative ժամս (žams) ժամերս (žamers)
dative ժամիս (žamis) ժամերուս (žamerus)
ablative ժամէս (žamēs) ժամերէս (žamerēs)
instrumental ժամովս (žamovs) ժամերովս (žamerovs)
2nd person possessive forms (your)
nominative ժամդ (žamd) ժամերդ (žamerd)
dative ժամիդ (žamid) ժամերուդ (žamerud)
ablative ժամէդ (žamēd) ժամերէդ (žamerēd)
instrumental ժամովդ (žamovd) ժամերովդ (žamerovd)

Old Armenian

[edit]

Etymology

[edit]

Back-formation from ժաման (žaman), where the ending was wrongly interpreted as the suffix -ան (-an). Compare also Central Kurdish ژەم (jem, “meal”). The meaning of “church” in popular speech developed from “time” → “time of divine service” → “the place of divine service, church”; the similarity with Arabic جامع (jāmiʕ, “mosque”), Turkish cami is coincidental.

Noun

[edit]

ժամ • (žam)

  1. hour
    առաջին ժամ եւ կէս ― aṙaǰin žam ew kēs ― an hour and a half
    կէս ժամ ― kēs žam ― half an hour
    քառորդ մի ժամու ― kʻaṙord mi žamu ― a quarter of an hour
  2. time, moment; proper time, precise time
    վրան/խորան ժամու ― vran/xoran žamu ― the Tabernacle
    միջին ժամ ― miǰin žam ― mean time
    աստեղական ժամ ― astełakan žam ― sidereal time
    արեւային ժամ ― arewayin žam ― solar time
    ճշմարիտ ժամ ― čšmarit žam ― true time
    հնչել երկրոդ ժամու ― hnčʻel erkrod žamu ― to strike two
    քանի՞ են ժամք ― kʻani? en žamkʻ ― what o'clock is it? what's o'clock?
    ժամ է երկրորդ ― žam ē erkrord ― it is two o'clock
    ժամք երկու եւ վայրկեանք տասն ― žamkʻ erku ew vayrkeankʻ tasn ― it is ten minutes past two (o'clock)
    երկու ժամք եւ քառորդ մի ― erku žamkʻ ew kʻaṙord mi ― it is a quarter past two
    ժամք երկու եւ վարկեանք քսան ― žamkʻ erku ew varkeankʻ kʻsan ― twenty minutes past two
    ժամք երկու եւ կէս ― žamkʻ erku ew kēs ― half past two
    ժամք երկու եւ վայրկեանք յիսուն ― žamkʻ erku ew vayrkeankʻ yisun ― it is ten minutes to three
    ժամք երկու քառորդաւ ընդհատ ― žamkʻ erku kʻaṙordaw əndhat ― a quarter to three
    ժամք երկու եւ վայրկեանք քառասուն ― žamkʻ erku ew vayrkeankʻ kʻaṙasun ― twenty minutes to three
    զերրորդ ժամու ― zerrord žamu ― about three o'clock
    ի վեցերորդ ժամու առաւօտուն ― i vecʻerord žamu aṙawōtun ― at six (o'clock) in the morning, or at six AM
    յեօթն ժամու յետ միջօրէի ― yeōtʻn žamu yet miǰōrēi ― at seven in the afternoon, or at seven PM
    ի սմին իսկ ժամու/պահու ― i smin isk žamu/pahu ― just now, now
    յամենայն ժամու, յորում եւ է ժամու ― yamenayn žamu, yorum ew ē žamu ― every hour in the day, at every moment
    ի նշանակեալ ժամու/պահու ― i nšanakeal žamu/pahu ― at the appointed time
    ամենայն ժամուց են նորա գործք ― amenayn žamucʻ en nora gorckʻ ― every hour of his time has its appointed task
    ի ժամս պարապոյ իմոյ, ի ժամս զբօսանց ― i žams parapoy imoy, i žams zbōsancʻ ― in my leisure hours
    ժամ բարեպատեհ ― žam barepateh ― favorable moment
    ժամու, ի ժամու, ի դէպ ժամու ― žamu, i žamu, i dēp žamu ― in time, in good time, at the proper time
    ժամ առնել, դնել, տալ ― žam aṙnel, dnel, tal ― to appoint an hour, a time, to fix a day
    ժամ է ― žam ē ― it is time, it is the fitting moment
    այլում ժամու եւ ժամանակի սպասել ― aylum žamu ew žamanaki spasel ― to wait better times, or for a more favorable occasion
    բազում ժամս ընդ իմն հանել ― bazum žams ənd imn hanel ― to stay some hours with
    ժամ հարկանել ― žam harkanel ― to ring the bell (to indicate the time)
    յամենայն ժամ ― yamenayn žam ― at all times, always
    ժամ ի ժամ ― žam i žam ― from hour to hour
    ժամ ի առնել, սահմանել ― žam i aṙnel, sahmanel ― to put off from time to time, to spin out, to prolong
    ժամ ի ժամէ, ժամէ ի ժամ ― žam i žamē, žamē i žam ― at every moment, hourly, from hour to hour
    առ ժամ մի, ընդ ժամս, առ ժամս ― aṙ žam mi, ənd žams, aṙ žams ― at present, for the moment, now, provisionally
    ժամս ժամս, ընդ ժամս ժամս, ժամս ընդ ժամս ― žams žams, ənd žams žams, žams ənd žams ― from time to time, now and then, sometimes
    յառաջ քան զժամն ― yaṙaǰ kʻan zžamn ― out of time, before the time, too soon
    եկեալ հասանէր ժամ ― ekeal hasanēr žam ― the moment had arrived
    ժամ ճաշոյն ― žam čašoyn ― dinner-time, the dinner hour
    ժամ ճաշոյ է ― žam čašoy ē ― it is dinner-time
    զօգուտ ժամս, ի բազում ժամս, ժամս ձիգս, ցմեծ ժամս ― zōgut žams, i bazum žams, žams jigs, cʻmec žams ― for hours together, whole hours, hours at a time, along time
    հասանել ժամու կնոջ ― hasanel žamu knoǰ ― to he near delivery or childbirth; to be near her time
    յետին ժամ ― yetin žam ― dying hour, hour of death, last moments
  3. leisure-time, opportunity, occasion
    ժամ առնուլ, գտանել ― žam aṙnul, gtanel ― to take occasion, to find time, or opportunity
    յորժամ ժամ լինիցի ― yoržam žam linicʻi ― when the opportunity arrives
  4. season
    ըստ ժամուն պիտոյից ― əst žamun pitoyicʻ ― according to circumstances, seasonableness
    ի ժամու եւ տարաժամու ― i žamu ew taražamu ― seasonably and unseasonably
  5. (astrology) horoscope, nativity, ascendant
  6. (Christianity) canonical hours, divine service
    ժամ առնել ― žam aṙnel ― to pray; to say the mass
  7. (dialectal) church

Declension

[edit]
u-type
singular plural
nominative ժամ (žam) ժամք (žamkʻ)
genitive ժամու (žamu) ժամուց (žamucʻ)
dative ժամու (žamu) ժամուց (žamucʻ)
accusative ժամ (žam) ժամս (žams)
ablative ժամէ, ժամուէ (žamē, žamuē) ժամուց (žamucʻ)
instrumental ժամու (žamu) ժամուք (žamukʻ)
locative ժամու (žamu) ժամս (žams)
i-a-type
singular plural
nominative ժամ (žam) ժամք (žamkʻ)
genitive ժամի (žami) ժամաց (žamacʻ)
dative ժամի (žami) ժամաց (žamacʻ)
accusative ժամ (žam) ժամս (žams)
ablative ժամէ (žamē) ժամաց (žamacʻ)
instrumental ժամաւ (žamaw) ժամաւք = ժամօք (žamawkʻ = žamōkʻ)
locative ժամի (žami) ժամս (žams)
rare

Derived terms

[edit]
[edit]

Descendants

[edit]

References

[edit]
  • Petrosean, Matatʻeay (1879) “ժամ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “ժամ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “ժամ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=ժամ&oldid=81820969"