ժամ

Armenian

Etymology

From Old Armenian ժամ (žam).

Pronunciation

(Eastern Armenian) IPA^(key): /ʒɑm/, [ʒɑm]
(Western Armenian) IPA^(key): /ʒɑm/, [ʒɑm]
Audio (Eastern Armenian): (file)

Noun

ժամ • (žam)

hour
Synonym: (dialectal) սահաթ (sahatʻ)

կես ժամ ― kes žam ― half an hour
time
Synonym: ժամանակ (žamanak)

ժամը քանի՞սն է ― žamə kʻani^?sn ē ― what time is it?
(colloquial) watch
ժամս գողացել են ― žams goġacʻel en ― my watch has been stolen

ժամս տանն եմ թողել ― žams tann em tʻoġel ― I left my watch at home
(Christianity) divine service
(dialectal) church

Declension

va-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	ժամ (žam)	ժամեր (žamer)
dative	ժամվա (žamva)	ժամերի (žameri)
ablative	ժամվանից (žamvanicʻ)	ժամերից (žamericʻ)
instrumental	ժամով (žamov)	ժամերով (žamerov)
locative	ժամում (žamum)	ժամերում (žamerum)
	definite forms
nominative	ժամը/ժամն (žamə/žamn)	ժամերը/ժամերն (žamerə/žamern)
dative	ժամվան (žamvan)	ժամերին (žamerin)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	ժամս (žams)	ժամերս (žamers)
dative	ժամվաս (žamvas)	ժամերիս (žameris)
ablative	ժամվանիցս (žamvanicʻs)	ժամերիցս (žamericʻs)
instrumental	ժամովս (žamovs)	ժամերովս (žamerovs)
locative	ժամումս (žamums)	ժամերումս (žamerums)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	ժամդ (žamd)	ժամերդ (žamerd)
dative	ժամվադ (žamvad)	ժամերիդ (žamerid)
ablative	ժամվանիցդ (žamvanicʻd)	ժամերիցդ (žamericʻd)
instrumental	ժամովդ (žamovd)	ժամերովդ (žamerovd)
locative	ժամումդ (žamumd)	ժամերումդ (žamerumd)

*uay*-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	ժամ (žam)	ժամեր (žamer)
dative	ժամուայ (žamuay)	ժամերի (žameri)
ablative	ժամուանից (žamuanicʻ)	ժամերից (žamericʻ)
instrumental	ժամով (žamov)	ժամերով (žamerov)
locative	ժամում (žamum)	ժամերում (žamerum)
	definite forms
nominative	ժամը/ժամն (žamə/žamn)	ժամերը/ժամերն (žamerə/žamern)
dative	ժամուան (žamuan)	ժամերին (žamerin)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	ժամս (žams)	ժամերս (žamers)
dative	ժամուաս (žamuas)	ժամերիս (žameris)
ablative	ժամուանիցս (žamuanicʻs)	ժամերիցս (žamericʻs)
instrumental	ժամովս (žamovs)	ժամերովս (žamerovs)
locative	ժամումս (žamums)	ժամերումս (žamerums)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	ժամդ (žamd)	ժամերդ (žamerd)
dative	ժամուադ (žamuad)	ժամերիդ (žamerid)
ablative	ժամուանիցդ (žamuanicʻd)	ժամերիցդ (žamericʻd)
instrumental	ժամովդ (žamovd)	ժամերովդ (žamerovd)
locative	ժամումդ (žamumd)	ժամերումդ (žamerumd)

i-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	ժամ (žam)	ժամեր (žamer)
dative	ժամի (žami)	ժամերի (žameri)
ablative	ժամից (žamicʻ)	ժամերից (žamericʻ)
instrumental	ժամով (žamov)	ժամերով (žamerov)
locative	ժամում (žamum)	ժամերում (žamerum)
	definite forms
nominative	ժամը/ժամն (žamə/žamn)	ժամերը/ժամերն (žamerə/žamern)
dative	ժամին (žamin)	ժամերին (žamerin)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	ժամս (žams)	ժամերս (žamers)
dative	ժամիս (žamis)	ժամերիս (žameris)
ablative	ժամիցս (žamicʻs)	ժամերիցս (žamericʻs)
instrumental	ժամովս (žamovs)	ժամերովս (žamerovs)
locative	ժամումս (žamums)	ժամերումս (žamerums)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	ժամդ (žamd)	ժամերդ (žamerd)
dative	ժամիդ (žamid)	ժամերիդ (žamerid)
ablative	ժամիցդ (žamicʻd)	ժամերիցդ (žamericʻd)
instrumental	ժամովդ (žamovd)	ժամերովդ (žamerovd)
locative	ժամումդ (žamumd)	ժամերումդ (žamerumd)

*uan*-type, inanimate (Western Armenian)
	singular	plural
nominative	ժամ (žam)	ժամեր (žamer)
dative	ժամուան, ժամուայ (žamuan, žamuay)	ժամերու (žameru)
ablative	ժամուընէ (žamuənē)	ժամերէ (žamerē)
instrumental	ժամով (žamov)	ժամերով (žamerov)
	definite forms
nominative	ժամը/ժամն (žamə/žamn)	ժամերը/ժամերն (žamerə/žamern)
dative	ժամուանը/ժամուանն, ժամուան (žamuanə/žamuann, žamuan)	ժամերուն (žamerun)
ablative	ժամուընէն (žamuənēn)	ժամերէն (žamerēn)
instrumental	ժամովը/ժամովն (žamovə/žamovn)	ժամերովը/ժամերովն (žamerovə/žamerovn)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	ժամս (žams)	ժամերս (žamers)
dative	ժամուանս, ժամուաս (žamuans, žamuas)	ժամերուս (žamerus)
ablative	ժամուընէս (žamuənēs)	ժամերէս (žamerēs)
instrumental	ժամովս (žamovs)	ժամերովս (žamerovs)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	ժամդ (žamd)	ժամերդ (žamerd)
dative	ժամուանդ, ժամուադ (žamuand, žamuad)	ժամերուդ (žamerud)
ablative	ժամուընէդ (žamuənēd)	ժամերէդ (žamerēd)
instrumental	ժամովդ (žamovd)	ժամերովդ (žamerovd)

i-type, inanimate (Western Armenian)
	singular	plural
nominative	ժամ (žam)	ժամեր (žamer)
dative	ժամի (žami)	ժամերու (žameru)
ablative	ժամէ (žamē)	ժամերէ (žamerē)
instrumental	ժամով (žamov)	ժամերով (žamerov)
	definite forms
nominative	ժամը/ժամն (žamə/žamn)	ժամերը/ժամերն (žamerə/žamern)
dative	ժամին (žamin)	ժամերուն (žamerun)
ablative	ժամէն (žamēn)	ժամերէն (žamerēn)
instrumental	ժամովը/ժամովն (žamovə/žamovn)	ժամերովը/ժամերովն (žamerovə/žamerovn)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	ժամս (žams)	ժամերս (žamers)
dative	ժամիս (žamis)	ժամերուս (žamerus)
ablative	ժամէս (žamēs)	ժամերէս (žamerēs)
instrumental	ժամովս (žamovs)	ժամերովս (žamerovs)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	ժամդ (žamd)	ժամերդ (žamerd)
dative	ժամիդ (žamid)	ժամերուդ (žamerud)
ablative	ժամէդ (žamēd)	ժամերէդ (žamerēd)
instrumental	ժամովդ (žamovd)	ժամերովդ (žamerovd)

Old Armenian

Etymology

Back-formation from ժաման (žaman), where the ending was wrongly interpreted as the suffix -ան (-an). Compare also Central Kurdish ژەم (jem, “meal”). The meaning of “church” in popular speech developed from “time” → “time of divine service” → “the place of divine service, church”; the similarity with Arabic جامع (jāmiʕ, “mosque”), Turkish cami is coincidental.

Noun

ժամ • (žam)

hour
առաջին ժամ եւ կէս ― aṙaǰin žam ew kēs ― an hour and a half

կէս ժամ ― kēs žam ― half an hour

քառորդ մի ժամու ― kʻaṙord mi žamu ― a quarter of an hour
time, moment; proper time, precise time
վրան/խորան ժամու ― vran/xoran žamu ― the Tabernacle

միջին ժամ ― miǰin žam ― mean time

աստեղական ժամ ― astełakan žam ― sidereal time

արեւային ժամ ― arewayin žam ― solar time

ճշմարիտ ժամ ― čšmarit žam ― true time

հնչել երկրոդ ժամու ― hnčʻel erkrod žamu ― to strike two

քանի՞ են ժամք ― kʻani^? en žamkʻ ― what o'clock is it? what's o'clock?

ժամ է երկրորդ ― žam ē erkrord ― it is two o'clock

ժամք երկու եւ վայրկեանք տասն ― žamkʻ erku ew vayrkeankʻ tasn ― it is ten minutes past two (o'clock)

երկու ժամք եւ քառորդ մի ― erku žamkʻ ew kʻaṙord mi ― it is a quarter past two

ժամք երկու եւ վարկեանք քսան ― žamkʻ erku ew varkeankʻ kʻsan ― twenty minutes past two

ժամք երկու եւ կէս ― žamkʻ erku ew kēs ― half past two

ժամք երկու եւ վայրկեանք յիսուն ― žamkʻ erku ew vayrkeankʻ yisun ― it is ten minutes to three

ժամք երկու քառորդաւ ընդհատ ― žamkʻ erku kʻaṙordaw əndhat ― a quarter to three

ժամք երկու եւ վայրկեանք քառասուն ― žamkʻ erku ew vayrkeankʻ kʻaṙasun ― twenty minutes to three

զերրորդ ժամու ― zerrord žamu ― about three o'clock

ի վեցերորդ ժամու առաւօտուն ― i vecʻerord žamu aṙawōtun ― at six (o'clock) in the morning, or at six AM

յեօթն ժամու յետ միջօրէի ― yeōtʻn žamu yet miǰōrēi ― at seven in the afternoon, or at seven PM

ի սմին իսկ ժամու/պահու ― i smin isk žamu/pahu ― just now, now

յամենայն ժամու, յորում եւ է ժամու ― yamenayn žamu, yorum ew ē žamu ― every hour in the day, at every moment

ի նշանակեալ ժամու/պահու ― i nšanakeal žamu/pahu ― at the appointed time

ամենայն ժամուց են նորա գործք ― amenayn žamucʻ en nora gorckʻ ― every hour of his time has its appointed task

ի ժամս պարապոյ իմոյ, ի ժամս զբօսանց ― i žams parapoy imoy, i žams zbōsancʻ ― in my leisure hours

ժամ բարեպատեհ ― žam barepateh ― favorable moment

ժամու, ի ժամու, ի դէպ ժամու ― žamu, i žamu, i dēp žamu ― in time, in good time, at the proper time

ժամ առնել, դնել, տալ ― žam aṙnel, dnel, tal ― to appoint an hour, a time, to fix a day

ժամ է ― žam ē ― it is time, it is the fitting moment

այլում ժամու եւ ժամանակի սպասել ― aylum žamu ew žamanaki spasel ― to wait better times, or for a more favorable occasion

բազում ժամս ընդ իմն հանել ― bazum žams ənd imn hanel ― to stay some hours with

ժամ հարկանել ― žam harkanel ― to ring the bell (to indicate the time)

յամենայն ժամ ― yamenayn žam ― at all times, always

ժամ ի ժամ ― žam i žam ― from hour to hour

ժամ ի առնել, սահմանել ― žam i aṙnel, sahmanel ― to put off from time to time, to spin out, to prolong

ժամ ի ժամէ, ժամէ ի ժամ ― žam i žamē, žamē i žam ― at every moment, hourly, from hour to hour

առ ժամ մի, ընդ ժամս, առ ժամս ― aṙ žam mi, ənd žams, aṙ žams ― at present, for the moment, now, provisionally

ժամս ժամս, ընդ ժամս ժամս, ժամս ընդ ժամս ― žams žams, ənd žams žams, žams ənd žams ― from time to time, now and then, sometimes

յառաջ քան զժամն ― yaṙaǰ kʻan zžamn ― out of time, before the time, too soon

եկեալ հասանէր ժամ ― ekeal hasanēr žam ― the moment had arrived

ժամ ճաշոյն ― žam čašoyn ― dinner-time, the dinner hour

ժամ ճաշոյ է ― žam čašoy ē ― it is dinner-time

զօգուտ ժամս, ի բազում ժամս, ժամս ձիգս, ցմեծ ժամս ― zōgut žams, i bazum žams, žams jigs, cʻmec žams ― for hours together, whole hours, hours at a time, along time

հասանել ժամու կնոջ ― hasanel žamu knoǰ ― to he near delivery or childbirth; to be near her time

յետին ժամ ― yetin žam ― dying hour, hour of death, last moments
leisure-time, opportunity, occasion
ժամ առնուլ, գտանել ― žam aṙnul, gtanel ― to take occasion, to find time, or opportunity

յորժամ ժամ լինիցի ― yoržam žam linicʻi ― when the opportunity arrives
season
ըստ ժամուն պիտոյից ― əst žamun pitoyicʻ ― according to circumstances, seasonableness

ի ժամու եւ տարաժամու ― i žamu ew taražamu ― seasonably and unseasonably
(astrology) horoscope, nativity, ascendant
(Christianity) canonical hours, divine service
ժամ առնել ― žam aṙnel ― to pray; to say the mass
(dialectal) church

Declension

u-type

	singular	plural
nominative	ժամ (žam)	ժամք (žamkʻ)
genitive	ժամու (žamu)	ժամուց (žamucʻ)
dative	ժամու (žamu)	ժամուց (žamucʻ)
accusative	ժամ (žam)	ժամս (žams)
ablative	ժամէ, ժամուէ (žamē, žamuē)	ժամուց (žamucʻ)
instrumental	ժամու (žamu)	ժամուք (žamukʻ)
locative	ժամու (žamu)	ժամս (žams)

i-a-type

	singular	plural
nominative	ժամ (žam)	ժամք (žamkʻ)
genitive	ժամի (žami)	ժամաց (žamacʻ)
dative	ժամի (žami)	ժամաց (žamacʻ)
accusative	ժամ (žam)	ժամս (žams)
ablative	ժամէ (žamē)	ժամաց (žamacʻ)
instrumental	ժամաւ (žamaw)	ժամաւք = ժամօք (žamawkʻ = žamōkʻ)
locative	ժամի (žami)	ժամս (žams)
rare

Derived terms

ամենաժամ (amenažam)
այժմ (ayžm)
անժամ (anžam)
անժամեմ (anžamem)
անժամութիւն (anžamutʻiwn)
ապաժամ (apažam)
ապաժամեան (apažamean)
առժամագիւտ (aṙžamagiwt)
առժամայն (aṙžamayn)
առժամայնութիւն (aṙžamaynutʻiwn)
առժամայս (aṙžamays)
առժամայք (aṙžamaykʻ)
առժամեայ (aṙžameay)
առժամեան (aṙžamean)
բարեժամ (barežam)
բարեժամութիւն (barežamutʻiwn)
գիշերաժամ (gišeražam)
դատարկաժամ (datarkažam)
երկոտասանաժամեայ (erkotasanažameay)
երկոտասանաժամեան (erkotasanažamean)
ժամաբաշխ (žamabašx)
ժամագիրք (žamagirkʻ)
ժամագիւտ (žamagiwt)
ժամադէտ (žamadēt)
ժամադիտակ (žamaditak)
ժամադիտական (žamaditakan)
ժամադիտեմ (žamaditem)
ժամադիր (žamadir)
ժամադրական (žamadrakan)
ժամադրեմ (žamadrem)
ժամադրութիւն (žamadrutʻiwn)
ժամակալ (žamakal)
ժամակալութիւն (žamakalutʻiwn)
ժամակարգութիւն (žamakargutʻiwn)
ժամահամբոյր (žamahamboyr)
ժամահար (žamahar)
ժամաձայն (žamajayn)
ժամամուտ (žamamut)
ժամայեղ (žamayeł)
ժամայն (žamayn)
ժամանոց (žamanocʻ)
ժամաչար (žamačʻar)
ժամապահ (žamapah)
ժամավաճառ (žamavačaṙ)
ժամավաճառութիւն (žamavačaṙutʻiwn)
ժամատեղ (žamateł)
ժամատեղի (žamatełi)
ժամատու (žamatu)
ժամատուն (žamatun)
ժամարար (žamarar)
ժամացոյց (žamacʻoycʻ)
ժամոյք (žamoykʻ)
ժամուց (žamucʻ)
ժում (žum)
կիսաժամ (kisažam)
ճաշաժամ (čašažam)
մահտարաժամ (mahtaražam)
մեղմաժամ (mełmažam)
մետասանաժամորդ (metasanažamord)
յայնժամ (yaynžam)
յանժամեմ (yanžamem)
յարաժամ (yaražam)
յիսունժամեան (yisunžamean)
յորժամ (yoržam)
նոյնժամայն (noynžamayn)
տարաժամ (taražam)
տարաժամաբար (taražamabar)
տարաժամիմ (taražamim)
տարաժամու (taražamu)
տարաժամութիւն (taražamutʻiwn)
տօթաժամ (tōtʻažam)
ցայնժամ (cʻaynžam)
ցորժամ (cʻoržam)

Related terms

ժաման (žaman)
ժամանակ (žamanak)

Descendants

Armenian: ժամ (žam)
- Udi: жамукӏал (žamuḳal)
→ Old Georgian: ჟამი (žami)
- Middle Georgian: ჟამი (žami)
  - Georgian: ჟამი (žami)
- → Mingrelian: ჟამი (žami)

References

Petrosean, Matatʻeay (1879) “ժամ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “ժամ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “ժամ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press