ժամանակ

Armenian

Etymology

From Old Armenian ժամանակ (žamanak).

Pronunciation

(Eastern Armenian) IPA^(key): /ʒɑmɑˈnɑk/, [ʒɑmɑnɑ́k]
(Western Armenian) IPA^(key): /ʒɑmɑˈnɑɡ/, [ʒɑmɑnɑ́ɡ]
Audio (Eastern Armenian): (file)

Noun

ժամանակ • (žamanak)

time
Synonym: (Western Armenian) ատեն (aten)

ժամանակ ծախսել ― žamanak caxsel ― to waste time
(grammar) tense

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	ժամանակ (žamanak)	ժամանակներ (žamanakner)
dative	ժամանակի (žamanaki)	ժամանակների (žamanakneri)
ablative	ժամանակից (žamanakicʻ)	ժամանակներից (žamanaknericʻ)
instrumental	ժամանակով (žamanakov)	ժամանակներով (žamanaknerov)
locative	ժամանակում (žamanakum)	ժամանակներում (žamanaknerum)
	definite forms
nominative	ժամանակը/ժամանակն (žamanakə/žamanakn)	ժամանակները/ժամանակներն (žamanaknerə/žamanaknern)
dative	ժամանակին (žamanakin)	ժամանակներին (žamanaknerin)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	ժամանակս (žamanaks)	ժամանակներս (žamanakners)
dative	ժամանակիս (žamanakis)	ժամանակներիս (žamanakneris)
ablative	ժամանակիցս (žamanakicʻs)	ժամանակներիցս (žamanaknericʻs)
instrumental	ժամանակովս (žamanakovs)	ժամանակներովս (žamanaknerovs)
locative	ժամանակումս (žamanakums)	ժամանակներումս (žamanaknerums)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	ժամանակդ (žamanakd)	ժամանակներդ (žamanaknerd)
dative	ժամանակիդ (žamanakid)	ժամանակներիդ (žamanaknerid)
ablative	ժամանակիցդ (žamanakicʻd)	ժամանակներիցդ (žamanaknericʻd)
instrumental	ժամանակովդ (žamanakovd)	ժամանակներովդ (žamanaknerovd)
locative	ժամանակումդ (žamanakumd)	ժամանակներումդ (žamanaknerumd)

va-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	ժամանակ (žamanak)	ժամանակներ (žamanakner)
dative	ժամանակվա (žamanakva)	ժամանակների (žamanakneri)
ablative	ժամանակվանից (žamanakvanicʻ)	ժամանակներից (žamanaknericʻ)
instrumental	ժամանակով (žamanakov)	ժամանակներով (žamanaknerov)
locative	ժամանակում (žamanakum)	ժամանակներում (žamanaknerum)
	definite forms
nominative	ժամանակը/ժամանակն (žamanakə/žamanakn)	ժամանակները/ժամանակներն (žamanaknerə/žamanaknern)
dative	ժամանակվան (žamanakvan)	ժամանակներին (žamanaknerin)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	ժամանակս (žamanaks)	ժամանակներս (žamanakners)
dative	ժամանակվաս (žamanakvas)	ժամանակներիս (žamanakneris)
ablative	ժամանակվանիցս (žamanakvanicʻs)	ժամանակներիցս (žamanaknericʻs)
instrumental	ժամանակովս (žamanakovs)	ժամանակներովս (žamanaknerovs)
locative	ժամանակումս (žamanakums)	ժամանակներումս (žamanaknerums)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	ժամանակդ (žamanakd)	ժամանակներդ (žamanaknerd)
dative	ժամանակվադ (žamanakvad)	ժամանակներիդ (žamanaknerid)
ablative	ժամանակվանիցդ (žamanakvanicʻd)	ժամանակներիցդ (žamanaknericʻd)
instrumental	ժամանակովդ (žamanakovd)	ժամանակներովդ (žamanaknerovd)
locative	ժամանակումդ (žamanakumd)	ժամանակներումդ (žamanaknerumd)

*uay*-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	ժամանակ (žamanak)	ժամանակներ (žamanakner)
dative	ժամանակուայ (žamanakuay)	ժամանակների (žamanakneri)
ablative	ժամանակուանից (žamanakuanicʻ)	ժամանակներից (žamanaknericʻ)
instrumental	ժամանակով (žamanakov)	ժամանակներով (žamanaknerov)
locative	ժամանակում (žamanakum)	ժամանակներում (žamanaknerum)
	definite forms
nominative	ժամանակը/ժամանակն (žamanakə/žamanakn)	ժամանակները/ժամանակներն (žamanaknerə/žamanaknern)
dative	ժամանակուան (žamanakuan)	ժամանակներին (žamanaknerin)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	ժամանակս (žamanaks)	ժամանակներս (žamanakners)
dative	ժամանակուաս (žamanakuas)	ժամանակներիս (žamanakneris)
ablative	ժամանակուանիցս (žamanakuanicʻs)	ժամանակներիցս (žamanaknericʻs)
instrumental	ժամանակովս (žamanakovs)	ժամանակներովս (žamanaknerovs)
locative	ժամանակումս (žamanakums)	ժամանակներումս (žamanaknerums)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	ժամանակդ (žamanakd)	ժամանակներդ (žamanaknerd)
dative	ժամանակուադ (žamanakuad)	ժամանակներիդ (žamanaknerid)
ablative	ժամանակուանիցդ (žamanakuanicʻd)	ժամանակներիցդ (žamanaknericʻd)
instrumental	ժամանակովդ (žamanakovd)	ժամանակներովդ (žamanaknerovd)
locative	ժամանակումդ (žamanakumd)	ժամանակներումդ (žamanaknerumd)

i-type, inanimate (Western Armenian)
	singular	plural
nominative	ժամանակ (žamanak)	ժամանակներ (žamanakner)
dative	ժամանակի (žamanaki)	ժամանակներու (žamanakneru)
ablative	ժամանակէ (žamanakē)	ժամանակներէ (žamanaknerē)
instrumental	ժամանակով (žamanakov)	ժամանակներով (žamanaknerov)
	definite forms
nominative	ժամանակը/ժամանակն (žamanakə/žamanakn)	ժամանակները/ժամանակներն (žamanaknerə/žamanaknern)
dative	ժամանակին (žamanakin)	ժամանակներուն (žamanaknerun)
ablative	ժամանակէն (žamanakēn)	ժամանակներէն (žamanaknerēn)
instrumental	ժամանակովը/ժամանակովն (žamanakovə/žamanakovn)	ժամանակներովը/ժամանակներովն (žamanaknerovə/žamanaknerovn)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	ժամանակս (žamanaks)	ժամանակներս (žamanakners)
dative	ժամանակիս (žamanakis)	ժամանակներուս (žamanaknerus)
ablative	ժամանակէս (žamanakēs)	ժամանակներէս (žamanaknerēs)
instrumental	ժամանակովս (žamanakovs)	ժամանակներովս (žamanaknerovs)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	ժամանակդ (žamanakd)	ժամանակներդ (žamanaknerd)
dative	ժամանակիդ (žamanakid)	ժամանակներուդ (žamanaknerud)
ablative	ժամանակէդ (žamanakēd)	ժամանակներէդ (žamanaknerēd)
instrumental	ժամանակովդ (žamanakovd)	ժամանակներովդ (žamanaknerovd)

Derived terms

անցյալ ժամանակ (ancʻyal žamanak)
ավելացված ժամանակ (avelacʻvac žamanak)
ժամակահատված (žamakahatvac)
ժամանակաշրջան (žamanakašrǰan)
ժամանակացույց (žamanakacʻuycʻ)
լրացուցիչ ժամանակ (lracʻucʻičʻ žamanak)
տարածաժամանակային (taracažamanakayin)

Conjunction

ժամանակ • (žamanak)

during, at the time of
ուտելու ժամանակ ― utelu žamanak ― during eating

Old Armenian

Etymology

From Parthian *žamānak (“time”), from 𐫋𐫖𐫀𐫗 (jmʾn /⁠žamān⁠/). Cognate with Middle Persian [script needed] (ẕmʾnk' /⁠zamānag⁠/) and Persian (zamâne). Related to ժամ (žam) and ժաման (žaman).

Noun

ժամանակ • (žamanak)

time
ճշմարիտ ժամանակ ― čšmarit žamanak ― true or correct time

միջին ժամանակ ― miǰin žamanak ― mean time

արեւային ժամանակ ― arewayin žamanak ― solar time

աստեղական ժամանակ ― astełakan žamanak ― sidereal time

գիշերահաւասարային ժամանակ ― gišerahawasarayin žamanak ― equinoctial season, equinox

ժամանակ պատեհի գտանել ― žamanak patehi gtanel ― to find a favorable moment

յօգուտ վարել զժամանակն ― yōgut varel zžamanakn ― to make a good use of time

կորուսանել, անցուցանել զժամանակն ― korusanel, ancʻucʻanel zžamanakn ― to lose, to waste one's time, to while away

դէպ ժամանակ ― dēp žamanak ― a favorable moment

ոչ բազում ժամանակք են ― očʻ bazum žamanakkʻ en ― a short time since, not long since, lately, of late

ոչ սակաւ ժամանակք են ― očʻ sakaw žamanakkʻ en ― along time since, along, long while ago, long since

առ այնու ժամանակօք էր տեսանել ― aṙ aynu žamanakōkʻ ēr tesanel ― then one saw, it was at that period one saw

ի սուղ, ի սակաւ ժամանակի ― i suł, i sakaw žamanaki ― in a short time, in a moment

ի միում, ի նմին ժամանակի ― i mium, i nmin žamanaki ― at the same time

առ նովին ժամանակօք ― aṙ novin žamanakōkʻ ― towards this period, about the same time

հզօր ի ժամանակին ― hzōr i žamanakin ― powerful at that time

ժամանակ ինչ ― žamanak inčʻ ― some time, a short time

առ ժամանակ մի ― aṙ žamanak mi ― provisionally, for a certain period, for the present

ժամանակաւ ― žamanakaw ― with time, in the course of time, in time, in the long run

ընդ/ըստ ժամանակս ժամանակս ― ənd/əst žamanaks žamanaks ― from time to time, at intervals, now and then, ever and anon

ի ժամանակին՝ յորում... ― i žamanakin, yorum... ― in the time when...

ընդ ամենայն ժամանակս ― ənd amenayn žamanaks ― at all times

ժամանակաւ ― žamanakaw ― once upon a time; once there was; formerly

ժամանակ ինչ առնել առ ձեզ ― žamanak inčʻ aṙnel aṙ jez ― shall remain some time among you

ժամանակս ձիգս ― žamanaks jigs ― long time

բազում ժամանակս աշխատ եղէ ի վաստակս այս ― bazum žamanaks ašxat ełē i vastaks ays ― this work has cost me much time

բազում ժամանակի պէտք են առ այս ― bazum žamanaki pētkʻ en aṙ ays ― that requires much time

անցանէ ժամանակն ― ancʻanē žamanakn ― time flies
year; century, epoch, period
Ժամանակք Թագաւորաց ― Žamanakkʻ Tʻagaworacʻ ― The Books of Kings

առ ժամանակօք Վարդանայ Մեծի ― aṙ žamanakōkʻ Vardanay Meci ― in the time of Vardan the Great

յաւուրս ժամանակաց սորա ― yawurs žamanakacʻ sora ― of his epoch

ի վաղեմի ժամանակսն ― i vałemi žamanaksn ― in remote ages

ի յետին ժամանակս ― i yetin žamanaks ― in these latter times, years or days

անդստին ի ժամանակաց անտի/յառաջին ժամանակաց ― andstin i žamanakacʻ anti/yaṙaǰin žamanakacʻ ― thenceforth, from the earliest or olden times

զայնու/առ այնու ժամանակաւ, զայնու ժամանակօք, ընդ ժամանակս/յամս ժամանականց այնոցիկ, առ սովիմբ/զսովին ժամանակաւ, ընդ ժամանակս ընդ այնոսիկ, ընդ ամս ժամանակացն այնոսիկ ― zaynu/aṙ aynu žamanakaw, zaynu žamanakōkʻ, ənd žamanaks/yams žamanakancʻ aynocʻik, aṙ sovimb/zsovin žamanakaw, ənd žamanaks ənd aynosik, ənd ams žamanakacʻn aynosik ― then, at that time, in those times, at that epoch, during that century
age
անցանել զժամանակօք ― ancʻanel zžamanakōkʻ ― to grow old, to advance in years
the end of life, death
հասեալ է ժամանակ քո ― haseal ē žamanak kʻo ― you are no longer a child, the end of thy days is therefore at hand
the present life, our times
season
opportunity, leisure
ընտրել զժամանակն ― əntrel zžamanakn ― to choose the time, to select the opportunity

ժամանակ առնուլ, գտանել ― žamanak aṙnul, gtanel ― to find a favorable occasion or opportunity

ժամանակի մնալ, սպասել/սպասել դիպող ժամանակի ― žamanaki mnal, spasel/spasel dipoł žamanaki ― to wait the favorable moment
appointment
(music) time
(grammar) tense

Declension

i-a-type

	singular	plural
nominative	ժամանակ (žamanak)	ժամանակք (žamanakkʻ)
genitive	ժամանակի (žamanaki)	ժամանակաց (žamanakacʻ)
dative	ժամանակի (žamanaki)	ժամանակաց (žamanakacʻ)
accusative	ժամանակ (žamanak)	ժամանակս (žamanaks)
ablative	ժամանակէ (žamanakē)	ժամանակաց (žamanakacʻ)
instrumental	ժամանակաւ (žamanakaw)	ժամանակաւք = ժամանակօք (žamanakawkʻ = žamanakōkʻ)
locative	ժամանակի (žamanaki)	ժամանակս (žamanaks)

Derived terms

անժամանակ (anžamanak)
անժամանակաբար (anžamanakabar)
անժամանակական (anžamanakakan)
անժամանակապէս (anžamanakapēs)
անժամանակաւոր (anžamanakawor)
անժամանակեայ (anžamanakeay)
անժամանակեան (anžamanakean)
անժամանակութիւն (anžamanakutʻiwn)
առժամանակեայ (aṙžamanakeay)
առժամանակեան (aṙžamanakean)
բազմաժամանակ (bazmažamanak)
բազմաժամանակագոյն (bazmažamanakagoyn)
բազմաժամանակեայ (bazmažamanakeay)
բազմաժամանակեան (bazmažamanakean)
բազմաժամանակէութիւն (bazmažamanakēutʻiwn)
բազումժամանակեայ (bazumžamanakeay)
բարէժամանակ (barēžamanak)
դոյզնժամանակեայ (doyznžamanakeay)
երկայնաժամանակեայ (erkaynažamanakeay)
երկայնաժամանակեան (erkaynažamanakean)
երկայնժամանակեայ (erkaynžamanakeay)
երկայնժամանակեան (erkaynžamanakean)
ժամանակաբար (žamanakabar)
ժամանակաբուխ (žamanakabux)
ժամանակագիր (žamanakagir)
ժամանակագիւտ (žamanakagiwt)
ժամանակագոյն (žamanakagoyn)
ժամանակագործ (žamanakagorc)
ժամանակագրական (žamanakagrakan)
ժամանակագրեմ (žamanakagrem)
ժամանակագրութիւն (žamanakagrutʻiwn)
ժամանակազանց (žamanakazancʻ)
ժամանակախոյզ (žamanakaxoyz)
ժամանակական (žamanakakan)
ժամանակակէտ (žamanakakēt)
ժամանակակից (žamanakakicʻ)
ժամանակաչափ (žamanakačʻapʻ)
ժամանակասիրութիւն (žamanakasirutʻiwn)
ժամանակացոյց (žamanakacʻoycʻ)
ժամանակաւոր (žamanakawor)
ժամանակաւորիմ (žamanakaworim)
ժամանակաւորութիւն (žamanakaworutʻiwn)
ժամանակափայլ (žamanakapʻayl)
ժամանակեայ (žamanakeay)
ժամանակեան (žamanakean)
ժամանակեմ (žamanakem)
ինքնաժամանակ (inkʻnažamanak)
կարճաժամանակ (karčažamanak)
կարճժամանակեայ (karčžamanakeay)
համաժամանակ (hamažamanak)
հաւասարաժամանակ (hawasaražamanak)
հինժամանակեայ (hinžamanakeay)
միաժամանակ (miažamanak)
յերկարաժամանակ (yerkaražamanak)
յերկարաժամանակեայ (yerkaražamanakeay)
նախաժամանակ (naxažamanak)
չորեքժամանակեան (čʻorekʻžamanakean)
պակասաժամանակեայ (pakasažamanakeay)
սակաւաժամանակ (sakawažamanak)
սակաւաժամանակագոյն (sakawažamanakagoyn)
սակաւաժամանակեայ (sakawažamanakeay)
սակաւաժամանակեան (sakawažamanakean)
սակաւժամանակեայ (sakawžamanakeay)
սակաւժամանակեան (sakawžamanakean)
վաղժամանակեան (vałžamanakean)
տօթաժամանակք (tōtʻažamanakkʻ)
փոքրժամանակեան (pʻokʻržamanakean)

Related terms

ժաման (žaman), ժամ (žam)

Descendants

Armenian: ժամանակ (žamanak)

References

Petrosean, Matatʻeay (1879) “ժամանակ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “ժամանակ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “ժամ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press