թոյն
Old Armenian
[edit]Alternative forms
[edit]- թիւն (tʻiwn)
Etymology
[edit]The origin is uncertain.
Perhaps from a secondary derivative of Proto-Indo-European *tewh₂- (“to swell; to be strong”).[1][2] Typologically compare Proto-Germanic *aitrą (“poison; pus”) inherited from the root meaning "to swell".
Noun
[edit]թոյն • (tʻoyn)
- poison, venom
- թափել զթոյն ― tʻapʻel ztʻoyn ― to remove or extract the venom, to give antidotes
- թոյն առնուլ ― tʻoyn aṙnul ― to take poison
- թոյն մահու ― tʻoyn mahu ― mortal poison
- թոյն մահու արբուցանել ― tʻoyn mahu arbucʻanel ― to cause one to drink a mortal poison
- թոյն դառնութեան ― tʻoyn daṙnutʻean ― bitter poison
- 5th century, Bible, James 3.8:
- Բայց զլեզու մարդկան ոչ ոք կարէ հնազանդել, զչարն եւ զանկարգ եւ զլի թունօք մահաբերին:
- Baycʻ zlezu mardkan očʻ okʻ karē hnazandel, zčʻarn ew zankarg ew zli tʻunōkʻ mahaberin:
- But the tongue can no man tame; [it is] an unruly evil, full of deadly poison․
- Բայց զլեզու մարդկան ոչ ոք կարէ հնազանդել, զչարն եւ զանկարգ եւ զլի թունօք մահաբերին:
- (figuratively) spite, virulency, venom
- թափել զթոյնս յոք ― tʻapʻel ztʻoyns yokʻ ― to give vent to one's anger, rage, malice, to grow fierce or ferocious
Usage notes
[edit]Usually used in the plural.
Declension
[edit]| singular | plural | |
|---|---|---|
| nominative | թոյն (tʻoyn) | թոյնք (tʻoynkʻ) |
| genitive | թունի (tʻuni) | թունաց (tʻunacʻ) |
| dative | թունի (tʻuni) | թունաց (tʻunacʻ) |
| accusative | թոյն (tʻoyn) | թոյնս (tʻoyns) |
| ablative | թունէ (tʻunē) | թունաց (tʻunacʻ) |
| instrumental | թունաւ (tʻunaw) | թունաւք = թունօք (tʻunawkʻ = tʻunōkʻ) |
| locative | թունի (tʻuni) | թոյնս (tʻoyns) |
| singular | plural | |
|---|---|---|
| nominative | թոյն (tʻoyn) | թոյնք (tʻoynkʻ) |
| genitive | թունի (tʻuni) | թունից (tʻunicʻ) |
| dative | թունի (tʻuni) | թունից (tʻunicʻ) |
| accusative | թոյն (tʻoyn) | թոյնս (tʻoyns) |
| ablative | թունէ (tʻunē) | թունից (tʻunicʻ) |
| instrumental | թունիւ (tʻuniw) | թունիւք (tʻuniwkʻ) |
| locative | թունի (tʻuni) | թոյնս (tʻoyns) |
post-classical
| singular | plural | |
|---|---|---|
| nominative | թոյն (tʻoyn) | թոյնք (tʻoynkʻ) |
| genitive | թունոյ (tʻunoy) | թունոց (tʻunocʻ) |
| dative | թունոյ (tʻunoy) | թունոց (tʻunocʻ) |
| accusative | թոյն (tʻoyn) | թոյնս (tʻoyns) |
| ablative | թունոյ (tʻunoy) | թունոց (tʻunocʻ) |
| instrumental | թունով (tʻunov) | թունովք (tʻunovkʻ) |
| locative | թոյն (tʻoyn) | թոյնս (tʻoyns) |
this declension is postulated by Nor Baṙgirkʿ Haykazean Lezui without attestation
Derived terms
[edit]- անթոյն (antʻoyn)
- ապաթոյն (apatʻoyn)
- դառնաթոյն (daṙnatʻoyn)
- եռաթիւնեալ (eṙatʻiwneal)
- թիւնաբեր (tʻiwnaber)
- թիւնաբուխ (tʻiwnabux)
- թիւնաթափ (tʻiwnatʻapʻ)
- թիւնալի (tʻiwnali)
- թիւնալից (tʻiwnalicʻ)
- թիւնաւոր (tʻiwnawor)
- թունաբեր (tʻunaber)
- թունաբուղխ (tʻunabułx)
- թունադեղ (tʻunadeł)
- թունաթափ (tʻunatʻapʻ)
- թունալի (tʻunali)
- թունալից (tʻunalicʻ)
- թունամուխ (tʻunamux)
- թունարկու (tʻunarku)
- թունաւոր (tʻunawor)
- թունաւորաբեր (tʻunaworaber)
- թունաւորագոյն (tʻunaworagoyn)
- թունաւորութիւն (tʻunaworutʻiwn)
- թունեմ (tʻunem)
- իժաթոյն (ižatʻoyn)
- ինքնաթոյն (inkʻnatʻoyn)
- հրաթոյն (hratʻoyn)
- մահաթոյն (mahatʻoyn)
- չարաթոյն (čʻaratʻoyn)
- վայրաթոյն (vayratʻoyn)
- օձաթիւն (ōjatʻiwn)
- օձաթոյն (ōjatʻoyn)
Descendants
[edit]- Armenian: թույն (tʻuyn)
References
[edit]- ^ Badrupanean (Patrubány), Ġukas (1908) “Stugabanakan hetazōtutʻiwnkʻ [Etymological Studies]”, in Handes Amsorya[1] (in Armenian), volume 22, numbers 4–5, § 26, page 152b
- ^ Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 63
Further reading
[edit]- Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “թոյն”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, pages 195–196, unknown origin
- Ačaṙean, Hračʻeay (1979) “Haykakankʻ (Armeniaca)”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, volume IV, Yerevan: University Press, pages 670–671, comparing to Ancient Greek θείνω (theínō, “to strike, wound”), κτείνω (kteínō, “to kill, slay”)
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “թոյն”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Greppin, John A. C. (1973–1974) “The etymology of Armenian t‘oyn "venom"”, in Revue des Études Arméniennes[2], volume 10, connecting with թուք (tʻukʻ, “spittle”), թքանեմ (tʻkʻanem, “to spit”)
- J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʻ lezvi patmutʻyun; naxagrayin žamanakašrǰan [History of the Armenian language: The Pre-Literary Period][3] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 271a, unknown origin
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “թոյն”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy