թագաւոր
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]Borrowed wholly from Parthian *tag(a)-bar (“king”, literally “crown bearing”) (compare Persian تاجور (tâjvar)) and reshaped under the influence of the suffix -աւոր (-awor). The first part is the source of Old Armenian թագ (tʻag), the second part goes back to Proto-Indo-European *bʰer-. Formation in Armenian as թագ (tʻag) + -աւոր (-awor) is unlikely.
Noun
[edit]թագաւոր • (tʻagawor)
- king
- թագաւոր թագաւորաց ― tʻagawor tʻagaworacʻ ― the king of kings
- թագաւոր հայոց ― tʻagawor hayocʻ ― the king of Armenia
- կեցցէ՛ թագաւոր ― kecʻcʻḗ tʻagawor ― long live the king! God save the king!
- թագաւոր կենդանեաց ― tʻagawor kendaneacʻ ― king of beasts (lion)
- թագաւոր թռչնոց ― tʻagawor tʻṙčʻnocʻ ― king of birds (eagle)
- թագաւոր ծաղկանց ― tʻagawor całkancʻ ― king (queen) of flowers (rose)
- թագաւոր իժ ― tʻagawor iž ― basilisk
- թագաւորք ― tʻagaworkʻ ― certain hymns of the Armenian Church
- թագաւոր կալ յումեքէ ի վերայ աշխարհի ուրուք ― tʻagawor kal yumekʻē i veray ašxarhi urukʻ ― to be made king of some country
- թագաւոր առնել ― tʻagawor aṙnel ― to make a king, to cause to reign
- 5th century, Pʻawstos Buzand, Hayoc Patmutʻiwnʻ [History of the Armenians] V.4:[1][2]
- Եւ հասանէր Ուռնայրի արքային Աղուանից ի փախստեանն, եւ նիզակաբնաւն ի կառափն մատուցեալ ծեծէր բազում, ասելով՝ թէ այդմ շնորհս կալ, զի այր թագաւոր ես, եւ թագ ունիս․ ես ոչ սպանից զայր թագաւոր, թէ կարի նեղ հասցէ ինձ: Եւ ութ հեծելով թոյլ ետ նմա փախչել գնալ յաշխարհն Աղուանից:
- Ew hasanēr Uṙnayri arkʻayin Ałuanicʻ i pʻaxsteann, ew nizakabnawn i kaṙapʻn matucʻeal cecēr bazum, aselov, tʻē aydm šnorhs kal, zi ayr tʻagawor es, ew tʻag unis; es očʻ spanicʻ zayr tʻagawor, tʻē kari neł hascʻē inj: Ew utʻ hecelov tʻoyl et nma pʻaxčʻel gnal yašxarhn Ałuanicʻ:
- Translation by Nina G. Garsoïan
- And he caught up with Uṙnayr king of Ałuankʿ, who was fleeing, and struck him over the head with many blows of the shaft of his lance, saying, "Be grateful that you are a king and wear a crown, for I will not kill a king, even though great harm come to me." And he allowed him to escape with eight horsemen and go to the realm of Ałuankʿ.
- Եւ հասանէր Ուռնայրի արքային Աղուանից ի փախստեանն, եւ նիզակաբնաւն ի կառափն մատուցեալ ծեծէր բազում, ասելով՝ թէ այդմ շնորհս կալ, զի այր թագաւոր ես, եւ թագ ունիս․ ես ոչ սպանից զայր թագաւոր, թէ կարի նեղ հասցէ ինձ: Եւ ութ հեծելով թոյլ ետ նմա փախչել գնալ յաշխարհն Աղուանից:
- 5th century, with changes and additions in later centuries, Baroyaxōs [Physiologus] Earliest recension (TR).2.1:[3]
- Սկսցուք ասել վասն առիւծուն, որ թագաւոր է ամենայն գազանաց կամ թէ ամենայն իսկ անասնոց։
- Skscʻukʻ asel vasn aṙiwcun, or tʻagawor ē amenayn gazanacʻ kam tʻē amenayn isk anasnocʻ.
- Translation by Gohar Muradyan
- Let us begin to speak of the lion, the king of all the beasts or all the animals.
- Սկսցուք ասել վասն առիւծուն, որ թագաւոր է ամենայն գազանաց կամ թէ ամենայն իսկ անասնոց։
Declension
[edit]i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | թագաւոր (tʻagawor) | թագաւորք (tʻagaworkʻ) | |
| genitive | թագաւորի (tʻagawori) | թագաւորաց (tʻagaworacʻ) | |
| dative | թագաւորի (tʻagawori) | թագաւորաց (tʻagaworacʻ) | |
| accusative | թագաւոր (tʻagawor) | թագաւորս (tʻagawors) | |
| ablative | թագաւորէ (tʻagaworē) | թագաւորաց (tʻagaworacʻ) | |
| instrumental | թագաւորաւ (tʻagaworaw) | թագաւորաւք = թագաւորօք (tʻagaworawkʻ = tʻagaworōkʻ) | |
| locative | թագաւորի (tʻagawori) | թագաւորս (tʻagawors) |
Synonyms
[edit]- արքայ (arkʻay)
Derived terms
[edit]- ամենաթագաւոր (amenatʻagawor)
- անթագաւոր (antʻagawor)
- անթագաւորութիւն (antʻagaworutʻiwn)
- բազմաթագաւորութիւն (bazmatʻagaworutʻiwn)
- թագաւորաբար (tʻagaworabar)
- թագաւորաբնակ (tʻagaworabnak)
- թագաւորագիր (tʻagaworagir)
- թագաւորազարմ (tʻagaworazarm)
- թագաւորազգի (tʻagaworazgi)
- թագաւորազն (tʻagaworazn)
- թագաւորազուն (tʻagaworazun)
- թագաւորական (tʻagaworakan)
- թագաւորականագոյն (tʻagaworakanagoyn)
- թագաւորականութիւն (tʻagaworakanutʻiwn)
- թագաւորակաց (tʻagaworakacʻ)
- թագաւորակերպ (tʻagaworakerp)
- թագաւորակից (tʻagaworakicʻ)
- թագաւորակցիմ (tʻagaworakcʻim)
- թագաւորահայր (tʻagaworahayr)
- թագաւորանարգու (tʻagaworanargu)
- թագաւորանիստ (tʻagaworanist)
- թագաւորապէս (tʻagaworapēs)
- թագաւորասաստ (tʻagaworasast)
- թագաւորացարար (tʻagaworacʻarar)
- թագաւորացեալ (tʻagaworacʻeal)
- թագաւորացուցեալ (tʻagaworacʻucʻeal)
- թագաւորեմ (tʻagaworem)
- թագաւորեցուցանեմ (tʻagaworecʻucʻanem)
- թագաւորիմ (tʻagaworim)
- թագաւորութիւն (tʻagaworutʻiwn)
- համաթագաւորութիւն (hamatʻagaworutʻiwn)
Related terms
[edit]Descendants
[edit]- Armenian: թագավոր (tʻagavor)
- Middle Armenian: թագւոր (tʻagwor), թագվոր (tʻagvor), թագուոր (tʻaguor)
- → Classical Syriac: ܬܟܘܘܪ (takkāwōr)
- → Romani: thagar
References
[edit]- ^ Pʻawstos Buzandacʻi (1883) Kʻ. Patkanean, editor, Patmutʻiwn Hayocʻ[1], Saint Petersburg: Academy Press, page 166
- ^ Garsoïan, Nina G. (1989) The Epic Histories Attributed to P‘awstos Buzand (Buzandaran Patmut‘iwnk‘)[2], Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, page 193
- ^ Muradyan, Gohar (2005) Physiologus: The Greek and Armenian Versions with a Study of Translation Technique (Hebrew University Armenian Studies; 6)[3], Leuven – Paris – Dudley: Peeters, pages 87, 141
Further reading
[edit]- Petrosean, Matatʻeay (1879) “թագաւոր”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “թագաւոր”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “թագ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Godel, Robert (1975) An introduction to the study of classical Armenian, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, page 63