ընկոյզ
Old Armenian
[edit]Alternative forms
[edit]Etymology
[edit]Cognates are found in many languages of Western and Central Asia: compare Ossetian ӕнгу́з (ængúz), ӕнгозӕ (ængozæ), Georgian ნიგოზი (nigozi), Mingrelian ნეძი (neʒi), ნეზი (nezi), Lomavren aŋkor (Caucasus), անքոտ (ankʻot) (Eğin), Middle Persian [Book Pahlavi needed] (gwc /gōz/), Classical Persian گوز (gōz), Northern Kurdish gûz, goz, gwîz, Central Kurdish گوێز (gwêz), Mazanderani آغوز (āγōz, ăγōz), Shughni ғу̊з (ɣū̊z), Sarikoli γewz, Yidgha [script needed] (oγúzo), Middle Armenian ղոյզ (ġoyz), Aramaic גּוֹזָא (gōzā), Classical Syriac ܓܘܙܐ (gawzā), Arabic جَوْز (jawz), Hebrew אֱגוֹז (ʾĕḡôz), Punic *𐤀𐤂𐤆 (*ʾgz /ʾəgūz/), Chagatai قوز (qoz).[1][2][3][4][5]
Probably all ultimately from Old Iranian *gauza- (“nut”), with the preverbs *han-, *aH- and *ni-, from the root Proto-Iranian *gauz- (“to hide, conceal”) (compare Sanskrit गूहति (gū́hati)), referring to the fact that the edible nut is enclosed in a green outer fruit wall.[6][5]
Compare also ողկոյզ (ołkoyz) and կոյզ (koyz).
Noun
[edit]ընկոյզ • (ənkoyz)
- walnut (nut of the walnut tree)
- 5th century, Bible, Genesis 43.11:
- Ասէ ցնոսա Իսրայէլ հայրն իւրեանց․ Այդպէս իցէ, արարէք զայդ․ առէք ի պտղոյ երկրիս յամանս ձեր, եւ տարայք առնն պատարագս, ռետին եւ մեղր եւ խունկս եւ ստաշխն եւ բեւեկն եւ ընկոյզ։
- Asē cʻnosa Israyēl hayrn iwreancʻ; Aydpēs icʻē, ararēkʻ zayd; aṙēkʻ i ptłoy erkris yamans jer, ew taraykʻ aṙnn patarags, ṙetin ew mełr ew xunks ew stašxn ew bewekn ew ənkoyz.
- Translation by Brenton Septuagint Translation
- And Israel, their father, said to them, If it be so, do this; take of the fruits of the earth in your vessels, and carry down to the man presents of gum and honey, and frankincense, and stacte, and turpentine, and walnuts.
- Ասէ ցնոսա Իսրայէլ հայրն իւրեանց․ Այդպէս իցէ, արարէք զայդ․ առէք ի պտղոյ երկրիս յամանս ձեր, եւ տարայք առնն պատարագս, ռետին եւ մեղր եւ խունկս եւ ստաշխն եւ բեւեկն եւ ընկոյզ։
- 5th century, Agatʻangełos, Patmutʻiwn Hayocʻ [History of the Armenians] 644:[7][8]
- Սոյնպէս կիտրոնն եւ ապաբաղսամոնն եւ դափնին եւ ձիթենին գեղեցիկ եւ սերկեւիլն եւ մուրտն եւ ընկոյզն եւ նուշն եւ քնարուկն եւ հաճարուկն եւ թութն եւ նուռնն եւ հոյնն:
- Soynpēs kitronn ew apabałsamonn ew dapʻnin ew jitʻenin gełecʻik ew serkewiln ew murtn ew ənkoyzn ew nušn ew kʻnarukn ew hačarukn ew tʻutʻn ew nuṙnn ew hoynn:
- Translation by Robert W. Thomson
- Likewise the lemon and balsamon, and laurel and beautiful olive tree, and quince and myrtle, and nut and almond, and lotus and holly, and mulberry and pomegranate and cornel tree.
- Սոյնպէս կիտրոնն եւ ապաբաղսամոնն եւ դափնին եւ ձիթենին գեղեցիկ եւ սերկեւիլն եւ մուրտն եւ ընկոյզն եւ նուշն եւ քնարուկն եւ հաճարուկն եւ թութն եւ նուռնն եւ հոյնն:
Declension
[edit]singular | plural | ||
---|---|---|---|
nominative | ընկոյզ (ənkoyz) | ընկոյզք (ənkoyzkʻ) | |
genitive | ընկուզոյ (ənkuzoy) | ընկուզոց (ənkuzocʻ) | |
dative | ընկուզոյ (ənkuzoy) | ընկուզոց (ənkuzocʻ) | |
accusative | ընկոյզ (ənkoyz) | ընկոյզս (ənkoyzs) | |
ablative | ընկուզոյ (ənkuzoy) | ընկուզոց (ənkuzocʻ) | |
instrumental | ընկուզով (ənkuzov) | ընկուզովք (ənkuzovkʻ) | |
locative | ընկոյզ (ənkoyz) | ընկոյզս (ənkoyzs) |
singular | plural | ||
---|---|---|---|
nominative | ընկոյզ (ənkoyz) | ընկոյզք (ənkoyzkʻ) | |
genitive | ընկուզի (ənkuzi) | ընկուզաց (ənkuzacʻ) | |
dative | ընկուզի (ənkuzi) | ընկուզաց (ənkuzacʻ) | |
accusative | ընկոյզ (ənkoyz) | ընկոյզս (ənkoyzs) | |
ablative | ընկուզէ (ənkuzē) | ընկուզաց (ənkuzacʻ) | |
instrumental | ընկուզաւ (ənkuzaw) | ընկուզաւք = ընկուզօք (ənkuzawkʻ = ənkuzōkʻ) | |
locative | ընկուզի (ənkuzi) | ընկոյզս (ənkoyzs) |
singular | plural | ||
---|---|---|---|
nominative | ընկոյզ (ənkoyz) | ընկոյզք (ənkoyzkʻ) | |
genitive | ընկուզի (ənkuzi) | ընկուզից (ənkuzicʻ) | |
dative | ընկուզի (ənkuzi) | ընկուզից (ənkuzicʻ) | |
accusative | ընկոյզ (ənkoyz) | ընկոյզս (ənkoyzs) | |
ablative | ընկուզէ (ənkuzē) | ընկուզից (ənkuzicʻ) | |
instrumental | ընկուզիւ (ənkuziw) | ընկուզիւք (ənkuziwkʻ) | |
locative | ընկուզի (ənkuzi) | ընկոյզս (ənkoyzs) |
Derived terms
[edit]- ընգուզ (ənguz)
- ընկոյզ արքայական (ənkoyz arkʻayakan)
- ընկոյզ հնդկաց (ənkoyz hndkacʻ)
- ընկուզաբեր (ənkuzaber)
- ընկուզազարդ (ənkuzazard)
- ընկուզաձեւ (ənkuzajew)
- ընկուզաստան (ənkuzastan)
- ընկուզի (ənkuzi)
- ընկուզուտ (ənkuzut)
Descendants
[edit]References
[edit]- ^ Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “ընկոյզ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, pages 130–131
- ^ Hehn, Victor with Schrader, Otto (1911) Kulturpflanzen und Haustiere in ihrem Übergang aus Asien nach Griechenland und Italien sowie in das übrige Europa[1] (in German), 8th edition, Berlin: Gebrüder Borntraeger, pages 393–404
- ^ Wagner, Max (1966) Die lexikalischen und grammatikalischen Aramaismen im alttestamentlichen Hebräisch (Beihefte zur Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft; 96) (in German), Berlin: Alfred Töpelmann, →ISBN, page 18
- ^ Cabolov, R. L. (2001) Etimologičeskij slovarʹ kurdskovo jazyka [Etymological Dictionary of the Kurdish Language] (in Russian), volume 1, Moscow: Russian Academy Press Vostochnaya Literatura, pages 409–410
- ↑ 5.0 5.1 Cheung, Johnny (2007) Etymological Dictionary of the Iranian Verb (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 2), Leiden, Boston: Brill, →ISBN, page 117
- ^ Steblin-Kamenskij, I.M. (1982) Očerki po istorii leksiki pamirskix jazykov. Nazvanija kulʹturnyx rastenij [Essays on the history of Pamir languages. Names of cultivated plants] (in Russian), Moscow: Nauka, pages 110—111
- ^ Agatʻangełos (1909) G. Tēr-Mkrtčʻean and St. Kanayeancʻ, editors, Patmutʻiwn Hayocʻ [History of Armenia] (Patmagirkʻ hayocʻ; I.2)[2], Tiflis: Aragatip Mnacʻakan Martiroseancʻi, page 330
- ^ Thomson, Robert W. (2001) The teaching of Saint Gregory (Avant: Treasures of the Armenian Christian Tradition; 1), revised edition, New Rochelle, New York: St. Nersess Armenian Seminary, page 206
Further reading
[edit]- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836) “ընկոյզ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume I, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 781c
- Awgerean, Mkrtičʻ, Čēlalean, Grigor (1865) “ընկոյզ”, in Aṙjeṙn baṙaran haykaznean lezui [Pocket Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), 2nd edition, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 312b
- Bläsing, Uwe (2019) “Die armenischen Pflanzennamen in Peter Simon Pallas’ Flora Rossica. Eine Studie zu Etymologie und sprachlicher Interaktion”, in U. Bläsing, J. Dum-Tragut, T.M. van Lint, editors, Armenian, Hittite, and Indo-European Studies: A Commemoration Volume for Jos J.S. Weitenberg (Hebrew University Armenian Studies; 15) (in German), Leuven: Peeters, pages 21–22
- Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 393
- Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 128, footnote 1
- J̌axǰaxean, Manuēl (1837) “ընկոյզ”, in Baṙgirkʻ i barbaṙ hay ew italakan [Armenian–Italian Dictionary], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, pages 548–549
- Löw, Immanuel (1924) Die Flora der Juden[3] (in German), volume 2, Wien und Leipzig: R. Löwit, pages 29–59
- Mkrtčʻyan, Nerses (2004) “Banasirakan čšgrtumner ew lracʻumner [Philological Corrections and Additions]”, in Patma-banasirakan handes [Historical-Philological Journal][4] (in Armenian), number 3, page 185
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “ընկոյզ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 206a