Jump to content

զէն

From Wiktionary, the free dictionary

Old Armenian

[edit]

Etymology

[edit]

From Middle Iranian. Compare Middle Persian [Book Pahlavi needed] (zyn'), 𐫉𐫏𐫗 (zyn /⁠zēn⁠/, “weapon, armour”), Parthian 𐫉𐫏𐫗 (zyn /⁠zēn⁠/, “weapon, armour”), Sogdian [script needed] (zyn' /⁠zēn⁠/, “armour, weapon”), Avestan 𐬰𐬀𐬉𐬥𐬀 m (zaēna, “weapon”), 𐬰𐬀𐬉𐬥𐬁𐬎 f (zaēnāu, “baldric”), which go back to Proto-Iranian *zayana- or *zaina-. For further origin compare Sanskrit हिनोति (hinóti, “to impel, stimulate”), from root *ǵʰey- (“to drive, move, fling”). Compare also Iranian borrowings: Tocharian B tsain (“arrow”), plural tsainwa, Old Aramaic 𐡆𐡉𐡍𐡀 (zynʾ), Classical Syriac ܙܝܢܐ (zaynāʾ, “weapon”), Classical Mandaic ࡆࡀࡉࡍࡀ (zaina, “armour”) and Georgian ზეინ-კალ-ი (zein-ḳal-i, “armourer, metal-worker”).

Doublet of գայիսոն (gayison).

Noun

[edit]

զէն • (zēn)

  1. arm, weapon; armament, armour, munition, harness
    զէն եւ զարդ ― zēn ew zard ― armour, arming
    զէն ի ձեռին ― zēn i jeṙin ― in arms; armed, bearing arms
    զինու զօրութեամբ ― zinu zōrutʻeamb ― with arms; by main strength
    զէնս կրել ― zēns krel ― to carry, to bear arms
    ի զէն գնալ, ընթանալ, դառնալ, զէն առնուլ, զգենուլ, ի վեր առնուլ, ի զէն վառիլ ― i zēn gnal, əntʻanal, daṙnal, zēn aṙnul, zgenul, i ver aṙnul, i zēn vaṙil ― to fly to arms, to buckle on one's armour, to take up arms, to arm oneself
    զէն առնուլ ընդդէմ ― zēn aṙnul ənddēm ― to bear arms against
    ի զէն վառել ― i zēn vaṙel ― to put under arms
    ի բաց թողուլ զզէնս ― i bacʻ tʻołul zzēns ― to lay down one's arms
    հրաման կրելոյ զէնս ― hraman kreloy zēns ― license to shoot
    հրաթափ զէնք ― hratʻapʻ zēnkʻ ― fire arms, guns, muskets, rifles
    հատու զէնք ― hatu zēnkʻ ― side arms, weapons, cutting, edge
    վառեալ ի զէն եւ ի զարդ ― vaṙeal i zēn ew i zard ― armed from head to foot
    առաջին փորձ զինուց ― aṙaǰin pʻorj zinucʻ ― one's first passage in arms
    այր զինու ― ayr zinu ― man at arms
    ազգ կիրթ ի հրահանգս զինուց ― azg kirtʻ i hrahangs zinucʻ ― a nation inured to war
    ի զէ՛ն, ի զէ՛ն ― i zḗn, i zḗn ― to arms!
    զէն ի վե՛ր, յառա՛ջ, զէն ի վա՛յր ― zēn i vér, yaṙáǰ, zēn i váyr ― carry, present, ground arms!
    կազմ ի զէ՛ն ― kazm i zḗn ― ready!
    զէն կալէ՛ք, զէն առէ՛ք, զէն ի ձե՛ռս ― zēn kalḗkʻ, zēn aṙḗkʻ, zēn i jéṙs ― support arms!
    սպանանել զինուք ― spananel zinukʻ ― to put to the sword
    ելանել ընդ զէնս ― elanel ənd zēns ― to commit suicide
    դուլ զինուց ― dul zinucʻ ― a truce
    սահմանք քաջաց զէնն իւրեանց ― sahmankʻ kʻaǰacʻ zēnn iwreancʻ ― the arms of the brave decide the limits of their power
    հին զէնն ― hin zēnn ― (figuratively) woman, female

Declension

[edit]
u-type
singular plural
nominative զէն (zēn) զէնք (zēnkʻ)
genitive զինու (zinu) զինուց (zinucʻ)
dative զինու (zinu) զինուց (zinucʻ)
accusative զէն (zēn) զէնս (zēns)
ablative զինէ (zinē) զինուց (zinucʻ)
instrumental զինու (zinu) զինուք (zinukʻ)
locative զինու (zinu) զէնս (zēns)
i-type
singular plural
nominative զէն (zēn) զէնք (zēnkʻ)
genitive զինի (zini) զինից (zinicʻ)
dative զինի (zini) զինից (zinicʻ)
accusative զէն (zēn) զէնս (zēns)
ablative զինէ (zinē) զինից (zinicʻ)
instrumental զինիւ (ziniw) զինիւք (ziniwkʻ)
locative զինի (zini) զէնս (zēns)
post-classical
i-a-type
singular plural
nominative զէն (zēn) զէնք (zēnkʻ)
genitive զինի (zini) զինաց (zinacʻ)
dative զինի (zini) զինաց (zinacʻ)
accusative զէն (zēn) զէնս (zēns)
ablative զինէ (zinē) զինաց (zinacʻ)
instrumental զինաւ (zinaw) զինաւք = զինօք (zinawkʻ = zinōkʻ)
locative զինի (zini) զէնս (zēns)
post-classical

Derived terms

[edit]
Derived terms

Descendants

[edit]
  • Armenian: զենք (zenkʻ)

References

[edit]
  • Petrosean, Matatʻeay (1879) “զէն”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “զէն”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “զէն”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
  • Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 880
  • Bartholomae, Christian (1904) Altiranisches Wörterbuch [Old Iranian Dictionary]‎[1] (in German), Strassburg: K. J. Trübner, columns 1650–1651
  • Nyberg, H. S. (1974) “zēn”, in A Manual of Pahlavi, Part II: Glossary, Wiesbaden: Otto Harrassowitz, page 231
  • Bailey, H. W. (1979) Dictionary of Khotan Saka, Cambridge, London, New York, Melbourne: Cambridge University press, pages 32b, 354a
  • MacKenzie, D. N. (1971) “¹zēn”, in A concise Pahlavi dictionary, London, New York, Toronto: Oxford University Press, page 99
  • Gharib, B. (1995) “zyn'”, in Sogdian dictionary: Sogdian–Persian–English, Tehran: Farhangan Publications, page 470b
  • Durkin-Meisterernst, Desmond (2004) A Dictionary of Manichaean Middle Persian and Parthian (Corpus Fontium Manichaeorum; 3.1), Turnhout: Brepols, pages 386–387
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=զէն&oldid=76093960"