праціўны

Belarusian

Alternative forms

• praciŭny — Łacinka (Belarusian Latin alphabet)

Etymology

Inherited from Old Ruthenian проти́вный (protívnyj). Compare Polish przeciwny and Russian проти́вный (protívnyj).

Pronunciation

• IPA^(key): [praˈt͡sʲiu̯nɨ]

Adjective

праці́ўны • (pracíŭny)

1. opposite, reverse, contrary

   Synonym: супрацьле́глы (supracʹljéhly)

   у праці́ўным вы́падку ― u pracíŭnym výpadku ― otherwise, or else

   • 1922, Janka Kupała, “Тутэйшыя”, in Янка Купала (Збор твораў; 3), Minsk: ДВБ, published 1927, page 138:

     Абодва раскланьваюцца і выходзяць — кожны ў праціўны бок, з якога прышоў быў.

     Abódva rasklanʹvajucca i vyxódzjacʹ — kóžny ŭ praciŭny bok, z jakóha pryšóŭ byŭ.

     Both bow and leave—each in the opposite direction, back to where they came from.

   • 1937, Francišak Alachnovič, У капцюрох ГПУ [In the Claws of the GPU], Vilnius: Друкарня І. Баеўскага, page 95:

     Добра, калі дзьме вецер папутны. Тады натугі вясьляроў не марнуюцца. Лодкі пасоўваюцца наперад — у пажаданым кірунку — на Кемь. [...] Калі-ж на моры пачне шалець праціўны вецер, усе натугі вясьляроў-памораў — дарэмныя.

     Dóbra, kali dzʹmje vjecjer paputny. Tady natuhi vjasʹljaróŭ nje marnujucca. Lódki pasóŭvajucca napjerad — u pažadanym kirunku — na Kjemʹ. [...] Kali-ž na móry pačnje šaljecʹ praciŭny vjecjer, usje natuhi vjasʹljaroŭ-pamoraŭ — daremnyja.

     It's nice when a tailwind is blowing. Then the rowers' efforts are not wasted. The boats move forward—in the desired direction—toward Kem. [...] But if a contrary wind starts raging on the sea, all the efforts of the Pomor rowers are in vain.

   • 1938 [1848], Charles Dickens, anonymous translator, Домбі і сын, Minsk: ДВБ, translation of Dombey and Son, page 154:

     Здавалася непраўдападобным, што смяротны мог убачыць фрак і жылет без капітана, але апошні, бясспрэчна, не быў у іх апрануты, у праціўным выпадку ногі яго — дамы́ на Брыг-плейсе невысокія — перагараджалі-б уваход у парадныя дзверы, які быў зусім свабодным.

     Zdavalasja njepraŭdapadóbnym, što smjarótny moh ubačycʹ frak i žyljet bjez kapitana, alje apóšni, bjassprečna, nje byŭ u ix apranuty, u praciŭnym vypadku nóhi jahó — damý na Bryh-pljejsje njevysókija — pjeraharadžali-b uvaxód u paradnyja dzvjery, jaki byŭ zusim svabódnym.

     [original: It appeared incredible that the coat and waistcoat could be seen by mortal eyes without the Captain; but he certainly was not in them, otherwise his legs—the houses in Brig Place not being lofty—would have obstructed the street door, which was perfectly clear.]

   • 1939, Adam Stankievič, Biełaruski chryścijanski ruch, Vilnia: Vydańnie „Chryścijanskaj Dumki“, page 238:

     Kantrast — heta znača: sastaŭleńnie rečaŭ, paniaćciaŭ, idejaŭ susim praciŭnych, kab, praz pracivienstva i prociŭstaŭleńnie, vydabyć z ich hłybiejsy, svajho rodu novy, sens i značeńnie.

     Contrast means the composition of things, concepts, and ideas that are entirely opposite. So that, via antithesis and juxtaposition, a deeper novel meaning and significance can be derived from them.

2. disgusting, repulsive, nasty

   Synonyms: агі́дны (ahídny), бры́дкі (brýdki)

   • 1938 [1848], Charles Dickens, anonymous translator, Домбі і сын, Minsk: ДВБ, translation of Dombey and Son, page 300:

     — Дарагі мой Домбі, — адказвала Клеапатра, — тысячу разоў дзякую за вашу добрую думку. Я баялася, што вы ад'язджаеце з каварным, загадзя абдуманым намерам, як кажуць праціўныя юрысты — гэтыя жудасныя людзі! — асудзіць мяне на поўную адзіноту.

     — Darahi moj Dómbi, — adkazvala Kljeapatra, — tysjaču razóŭ dzjakuju za vašu dóbruju dumku. Ja bajalasja, što vy adʺjazdžajecje z kavarnym, zahadzja abdumanym namjeram, jak kažucʹ praciŭnyja jurysty — hetyja žudasnyja ljudzi! — asudzicʹ mjanje na póŭnuju adzinótu.

     [original: "My dear Dombey," returned Cleopatra, "a thousand thanks for your good opinion. I feared you were going, with malice aforethought, as the dreadful lawyers say—those horrid proses!—to condemn me to utter solitude."]

Declension

Declension of праці́ўны (hard)

		masculine	neuter	feminine	plural
nominative		праці́ўны pracíŭny	праці́ўнае pracíŭnaje	праці́ўная pracíŭnaja	праці́ўныя pracíŭnyja
genitive		праці́ўнага pracíŭnaha		праці́ўнай pracíŭnaj	праці́ўных pracíŭnyx
dative		праці́ўнаму pracíŭnamu		праці́ўнай pracíŭnaj	праці́ўным pracíŭnym
accusative	animate	праці́ўнага pracíŭnaha	праці́ўнае pracíŭnaje	праці́ўную pracíŭnuju	праці́ўных pracíŭnyx
	inanimate	праці́ўны pracíŭny			праці́ўныя pracíŭnyja
instrumental		праці́ўным pracíŭnym		праці́ўнай, праці́ўнаю pracíŭnaj, pracíŭnaju	праці́ўнымі pracíŭnymi
locative		праці́ўным pracíŭnym		праці́ўнай pracíŭnaj	праці́ўных pracíŭnyx

References

• Bulyka, A. M., editor (2009), “противный”, in Гістарычны слоўнік беларускай мовы [Historical Dictionary of the Belarusian Language] (in Belarusian), numbers 29 (пристрастный – ракъ), Minsk: Belaruskaia navuka, →ISBN, page 254
• “праціўны”, in Skarnik's Belarusian dictionary (in Belarusian), based on Kandrat Krapiva's Explanatory Dictionary of the Belarusian Language (1977-1984)
• “праціўны” in Belarusian–Russian dictionaries and Belarusian dictionaries at slounik.org