stróża

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *storža.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /strɔːʒʲa/
• IPA^(key): (15^th CE) /stroʒʲa/

Noun

stróża f

1. (attested in Greater Poland, Lesser Poland) guarding; watching over; supervising, taking care of; defending
   • 1960 [1432], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 1072, Pyzdry:

     Yakom ya tego yanczcza nye dal panu podszadkowy w yego stroszą

     [Jakom ja tego jęćca nie dał panu podsędkowi w jego strożą]

   • 1937 [1408], Józef Birkenmajer, editor, Bogarodzica dziewica. Analiza tekstu, treści i formy‎^[1], number B, Krakow:

     Werzisz w tho, czlowecze zbozny, ysz przesz trud bog swoy lud odyal dyabley strozey

     [Wierzysz w to, człowiecze zbożny, iż przez trud Bog swoj lud odjął diablej strożej]

   1. (attested in Lesser Poland) time of a night watch
      • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 89, 5:

        Bo tisøcz lat przed oczima twogima iaco dzen wczorayszi iensze pominøl, a strosze (custodia) w noczi

        [Bo tysiąc lat przed oczyma twojima jako dzień wczorajszy jenże pominął, a stroże (custodia) w nocy]

2. guard (people who watch over)
   • 1874-1891 [1453], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[3], [4], [5]}, volume XXV, page 213:

     Thego domv racz bycz stroza..., panno mylosczyvą

     [Tego domu racz być strożą..., panno miłościwa]

   • 1873, Zygmunt Gloger, editor, Ułamek starożytnego kazania o małżeństwie‎^[6]:

     Prawa dobra zensczynaa... iest stroza mysli

     [Prawa dobra żeńszczyna... jest stroża myśli]

3. ambush
   • 1930 [c. 1455], “Jos”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[7], 8, 12:

     Zalozil strozø (posuerat in insidiis) myedzi Bethel a Hay

     [Założył strożą (posuerat in insidiis) miedzy Betel a Haj]

4. place of residence
   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 138:

     Stroza custodia (cecidit Babylon magna et facta est... custodia omnis spiritus immundi et custodia omnis volucris immundae Ap 18, 2)

     [Stroża custodia (cecidit Babylon magna et facta est... custodia omnis spiritus immundi et custodia omnis volucris immundae Ap 18, 2)]

5. (attested in Lesser Poland) obligation to guard a town, which favor was later returned by tribute in kind or money
   • 1928 [1225], Karol Maleczyński, Studia nad dyplomami i kancelarią Odonica i Laskonogiego (1202-1239)‎^[8], volume IV, page 339:

     Ab omni seruitute, pouoz uidelicet et preuod et strose homines... immunes constituens

     [Ab omni seruitute, powoz uidelicet et pr[z]ewod et stroże homines... immunes constituens]

   • 1875 [c. 1125], Wojciech Kętrzyński, Stanisław Smolka, editors, Codex diplomaticus Monasterii Tynecensis = Kodeks dyplomatyczny klasztoru tynieckiego. Cz. 1, Obejmująca rzeczy od roku 1105 do roku 1399‎^[9], Tyniec, page 2:

     Strozam cum *pomochne soluunt

     [Strożam cum pomocne soluunt]

6. Royal fish farm on the outskirts of Krakow.
   • 1874 [259], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[10], volume XVII, page 30:

     Tenutariis et gubernatoribus custodie nostre piscium al. strosza... graciam regiam

     [Tenutariis et gubernatoribus custodie nostre piscium al. stroża... graciam regiam]

Derived terms

nouns

• jabłeczna stroża
• pan stroże

 

Related terms

verb

• strzec

 

nouns

• stróż
• stróżnica

 

References

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “stróża”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈstru.ʐa/
• Rhymes: -uʐa
• Syllabification: stró‧ża

Noun

stróża m pers

1. genitive/accusative singular of stróż