rycerz

See also: Rycerz

Old Polish

Etymology

Borrowed from Old Czech rytieř／rycieř／řitieř. First attested in the. Doublet of rajtar.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /rɨt͡sɛr̝/
• IPA^(key): (15^th CE) /rɨt͡sɛr̝/

Noun

rycerz m pers (related adjective rycerski)

1. (attested in Lesser Poland, Masovia) knight (warrior of the nobility, a nobleman, also a dignitary from the ruling circle)
   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[1], Lesser Poland, page 8:

     Nyektorzy z naszych ryczerzow... wsząli obiczay nye stacz pod szadną choragwą

     [Niektorzy z naszych rycerzow... wzięli obyczaj nie stać pod żadną chorągwią]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[2], Krakow, page 173b:

     Ysczy ryczerze ten tho obyczag magø, gdisci ge paszø, tedycz vøcz ony swe stare odzene svim slugam dagø

     [Iżci rycerze ten to obyczaj mają, gdyżci je paszą, tedyć więc oni swe stare odzienie swym sługam dają]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 6:

     My Kazymyrz... pospolv s krolewstwa naszego rycerzmi

     [My Kazimirz... pospołu z krolewstwa naszego rycerzmi]

2. (figuratively) knight (one who helps)
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[3], page 598:

     Yze szye yemv tedy pokazal Gabriel archanyol... y poklaknąl na sve kolana przed svem stvorzyczyelem..., y począl rycerz krola podpomagacz, sluga pana, stvorzenye stworzyczyelya rzekącz

     [Iże sie jemu tedy pokazał Gabryjeł archanjoł... i poklęknął na swe kolana przed swem stworzycielem..., i począł rycerz krola podpomagać, sługa pana a stworzenie stworzyciela, rzekąc]

3. (attested in Greater Poland) soldier; warrior
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[4], page 286:

     Centurio albo kxyaze, ktore myalo sto ryczerzow pod sobą

     [Centuryjo albo książę, ktore miało sto rycerzow pod sobą]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 83r:

     Milles ein ritter et dicitur a mille secundum Hugutio quia inter mille vix unus erit ryczerz

     [Milles ein ritter et dicitur a mille secundum Hugutio quia inter mille vix unus erit ryczerz]

4. messenger, court clerk
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[5], page 753:

     Tedy Zydovye zavolaly vyelykymy glossy przeczyv ryczerzovy rzekączy

     [Tedy Żydowie zawołali wielikimi głosy przeciw rycerzowi rzekęcy]

Derived terms

adverbs

• rycerski

 

nouns

• boży rycerz
• nowy rycerz
• rycernik
• rycerstwo
• rycerz stary
• rycerzyk

 

Descendants

• Polish: rycerz
  • → Belarusian: лы́цар (lýcar), ры́цар (rýcar)
  • → Russian: ры́царь (rýcarʹ)
  • → Ukrainian: ли́цар (lýcar), ри́цар (rýcar)
• Silesian: rycyrz

References

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “rycerz”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “rycerz”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

rycerz

Etymology

Inherited from Old Polish rycerz. Doublet of rajtar.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈrɘ.t͡sɛʂ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɘt͡sɛʂ
• Syllabification: ry‧cerz
• Homophone: Rycerz

Noun

rycerz m pers (female equivalent rycerka, diminutive rycerzyk, related adjective rycerski)

1. (historical) knight (warrior, especially of the Middle Ages)
2. (literary) knight (admirer and defender of some person or idea)

Declension

Declension of rycerz

	singular	plural
nominative	rycerz	rycerze
genitive	rycerza	rycerzy
dative	rycerzowi	rycerzom
accusative	rycerza	rycerzy
instrumental	rycerzem	rycerzami
locative	rycerzu	rycerzach
vocative	rycerzu	rycerze

Derived terms

nouns

• błędny rycerz
• rycerstwo

 

Related terms

adverbs

• rycersko

 

nouns

• rycerskość

 

Descendants

• → Belarusian: лы́цар (lýcar), ры́цар (rýcar)
• → Russian: ры́царь (rýcarʹ)
• → Ukrainian: ли́цар (lýcar), ри́цар (rýcar)

Further reading

• rycerz in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• rycerz in Polish dictionaries at PWN