Jump to content

przeciw

From Wiktionary, the free dictionary
See also: przeciw-

Old Polish

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *pretivъ, *protivъ. First attested in the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /pr̝ɛt͡ɕif/
  • IPA(key): (15th CE) /pr̝ɛt͡ɕif/

Preposition

[edit]

przeciw [with dative]

  1. against (in opposition to)
    • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 90, 4:
      Tedy on gest vczynyl naprzeczywko szwey przyszadze y przeczyw swemv prawu
      [Tedy on jest uczynił naprzeciwko swej przysiędze i przeciw swemu prawu]
  2. (attested in Masovia) against (protecting from)
    • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią][1], Mierzeniec, Płock, line 315:
      Konyecz themv bandze, gdy lekarsz w mey scolye szandze, bovyem *przyczyw szmyertelney sc[z]odze nye naydze szelya na ogrodze
      [Koniec temu będzie, gdy lekarz w mej szkole siędzie, bowiem przeciw śmiertelnej szkodzie nie najdzie ziela na ogrodzie]
  3. (attested in Sieradz-Łęczyca, Greater Poland) towards, heading to
  4. (attested in Greater Poland) opposite; across from, in front of
    • 1959 [1415], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 901, Poznań:
      Ysze ta niua, czso yey Swansek dobil na Gnewomirze, tey Yandrzey ma trzeczą czanscz dzedzicznim prawem y lang tich, czso szø przecziw tey niue
      [Iże ta niwa, cso jej Święszek dobył na Gniewomirze, tej Jędrzej ma trzecią część dziedzicznym prawem i łąk tych, cso są przeciw tej niwie]
    • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[3], [4], [5], volume XXII, page 248:
      Nądza a blogo stoyą przecziw schobye yako gorzkye a slotkye
      [Nędza a błogo stoją przeciw sobie jako gorzkie a słodkie]
  5. (attested in Masovia) in relation to; vis-à-vis
  6. (attested in Greater Poland) for, benefitting
    • 1959 [1426], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1226, Poznań:
      Yaco... skodzenem dzesacz grziven o nezaplaczene penądzy przecziw Paskowi
      [Jako... szkodzienem dziesięć grzywien o niezapłacenie pieniędzy przeciw Paszkowi]
  7. in comparison to
    • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej[7], Modlitewnik Nawojki, page 124:
      Thysz my vyelmy szwyathy, a ya przeczyw thobye lycha
      [Tyś mi wielmi święty, a ja przeciw tobie licha]
  8. in contrast to
    • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[8], 23, 11:
      Veswalem czebye, aby pokløøl nyeprzyaczele me, a ty przeciw temv (e contrario) blogoslavis gim
      [Wezwałem ciebie, aby poklął nieprzyjaciele me, a ty przeciw temu (e contrario) błogosławisz jim]
  9. for; in exchange for
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[9], page 823:
      Sluchay, kakocz myloscz k tobye myal, kyedycz taką mąką za czye czyrpyal, baczysch, czosz thy przeczyv temv vczynyl albo czyrpyal
      [Słuchaj, kakąć miłość k tobie miał, kiedyć taką mękę za cie cirpiał! Baczyż, coś ty przeciw temu uczynił albo cirpiał]

Descendants

[edit]
  • Polish: przeciw, prociw (Middle Polish)
  • Silesian: przeciw

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “przeciw”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Mańczak, Witold (2017) “przeciw”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • Bańkowski, Andrzej (2000) “przeciw”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “przeciw”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish przeciw. Cognate with Latin pretium (whence English price).

Pronunciation

[edit]
 

Preposition

[edit]

przeciw [with dative or genitive] (uncommon, obsolete)

  1. against (as a protection from)
    Synonyms: przeciwko, wbrew
    Antonym: na korzyść
  2. against (in competition with)
    Synonym: przeciwko
  3. against (not in agreeance with)
    Antonym: za
  4. against (in danger of)
  5. against (experience detracting action from)
  6. (archaic) against (in opposite motion to)
  7. (obsolete) denotes object of negative emtions; for
    Synonym: wobec
  8. (obsolete) across (on the other side of)
    Synonym: naprzeciwko
  9. (obsolete) in relation to
    Synonyms: w stosunku do, wobec
  10. (Middle Polish) in response to
  11. (Middle Polish) about, concerning, as for
    Synonyms: co do, o
  12. (Middle Polish) in comparison to
    Synonym: w porównaniu z
  13. (Middle Polish) in contrast to
  14. (Middle Polish) denotes object of efforts
  15. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
    • 1561, J. Leopolita, Biblija[10], page 3.Reg 7/20:
      Y záſie ine mákowice ná wierzchu ſlupow z wierzchu podług miáry ſlupá przećiw ſiatkám [contra retiacula].
      [I zasię ine makowice na wierzchu slupów z wierzchu podług miary slupa przeciw siatkam [contra retiacula].]
  16. (Middle Polish) against; Further details are uncertain.
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon[11], page 3c:
      Adversus et adversum praepositio. Przećiwko. [...] Aliquando pro Erga, Przećiw.
      [Adversus et adversum praepositio. Przeciwko. [...] Aliquando pro Erga, Przeciw.]
    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum[12], page 515b:
      In – Przecziw, na przécziw.
      [In – Przeciw, na przecziw.]

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), przeciw is one of the most used words in Polish, appearing 8 times in scientific texts, 11 times in news, 27 times in essays, 11 times in fiction, and 11 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 68 times, making it the 951st most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References

[edit]
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “przeciw”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 443

Further reading

[edit]

Silesian

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish przeciw.

Pronunciation

[edit]

Preposition

[edit]

przeciw [with dative]

  1. against

Further reading

[edit]
  • Henryk Jaroszewicz (2022) “przeciw”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 121