przeciw
Appearance
See also: przeciw-
Old Polish
[edit]Alternative forms
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Proto-Slavic *pretivъ, *protivъ. First attested in the 14th century.
Pronunciation
[edit]Preposition
[edit]przeciw [with dative]
- against (in opposition to)
- 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 90, 4:
- Tedy on gest vczynyl naprzeczywko szwey przyszadze y przeczyw swemv prawu
- [Tedy on jest uczynił naprzeciwko swej przysiędze i przeciw swemu prawu]
- (attested in Masovia) against (protecting from)
- 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią][1], Mierzeniec, Płock, line 315:
- Konyecz themv bandze, gdy lekarsz w mey scolye szandze, bovyem *przyczyw szmyertelney sc[z]odze nye naydze szelya na ogrodze
- [Koniec temu będzie, gdy lekarz w mej szkole siędzie, bowiem przeciw śmiertelnej szkodzie nie najdzie ziela na ogrodzie]
- (attested in Sieradz-Łęczyca, Greater Poland) towards, heading to
- 1415, Przecław Słota, O zachowaniu się przy stole[2], Łęczyca, Poznań, line 102:
- Oth mathky bosze tø mocz mayø, ysz przeczyw gym kszøzøta wstayø
- [Ot Matki Boże tę moc mają, iż przeciw jim książęta wstają]
- (attested in Greater Poland) opposite; across from, in front of
- 1959 [1415], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 901, Poznań:
- Ysze ta niua, czso yey Swansek dobil na Gnewomirze, tey Yandrzey ma trzeczą czanscz dzedzicznim prawem y lang tich, czso szø przecziw tey niue
- [Iże ta niwa, cso jej Święszek dobył na Gniewomirze, tej Jędrzej ma trzecią część dziedzicznym prawem i łąk tych, cso są przeciw tej niwie]
- (attested in Masovia) in relation to; vis-à-vis
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 52:
- O wystawyenyv slvgy przeczyw panv
- [O wystawieniu sługi przeciw panu]
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[6], page 334:
- Marta, Martha, pyeczalvyącza yesz a smączysz sye przeczyw vyelykyey rzeczy (sollicita es et turbaris erga plurima Luc 10, 41)
- [Marta, Marta, pieczałująca jeś a smęcisz sie przeciw wielikiej rzeczy (sollicita es et turbaris erga plurima Luc 10, 41)]
- (attested in Greater Poland) for, benefitting
- 1959 [1426], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1226, Poznań:
- Yaco... skodzenem dzesacz grziven o nezaplaczene penądzy przecziw Paskowi
- [Jako... szkodzienem dziesięć grzywien o niezapłacenie pieniędzy przeciw Paszkowi]
- in comparison to
- 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej[7], Modlitewnik Nawojki, page 124:
- Thysz my vyelmy szwyathy, a ya przeczyw thobye lycha
- [Tyś mi wielmi święty, a ja przeciw tobie licha]
- in contrast to
- 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[8], 23, 11:
- Veswalem czebye, aby pokløøl nyeprzyaczele me, a ty przeciw temv (e contrario) blogoslavis gim
- [Wezwałem ciebie, aby poklął nieprzyjaciele me, a ty przeciw temu (e contrario) błogosławisz jim]
- for; in exchange for
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[9], page 823:
- Sluchay, kakocz myloscz k tobye myal, kyedycz taką mąką za czye czyrpyal, baczysch, czosz thy przeczyv temv vczynyl albo czyrpyal
- [Słuchaj, kakąć miłość k tobie miał, kiedyć taką mękę za cie cirpiał! Baczyż, coś ty przeciw temu uczynił albo cirpiał]
Descendants
[edit]- Polish: przeciw, prociw (Middle Polish)
- Silesian: przeciw
References
[edit]- Boryś, Wiesław (2005) “przeciw”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Mańczak, Witold (2017) “przeciw”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
- Bańkowski, Andrzej (2000) “przeciw”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “przeciw”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish
[edit]Alternative forms
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Old Polish przeciw. Cognate with Latin pretium (whence English price).
Pronunciation
[edit]- (Middle Polish) IPA(key): (16th c.) /ˈpr̝ɛ.t͡ɕif/, (17th–18th c.) /ˈpʂɛ.t͡ɕif/
Preposition
[edit]przeciw [with dative or genitive] (uncommon, obsolete)
- against (as a protection from)
- Synonyms: przeciwko, wbrew
- Antonym: na korzyść
- against (in competition with)
- Synonym: przeciwko
- against (not in agreeance with)
- Antonym: za
- against (in danger of)
- against (experience detracting action from)
- (archaic) against (in opposite motion to)
- (obsolete) denotes object of negative emtions; for
- Synonym: wobec
- (obsolete) across (on the other side of)
- Synonym: naprzeciwko
- (obsolete) in relation to
- Synonyms: w stosunku do, wobec
- (Middle Polish) in response to
- (Middle Polish) about, concerning, as for
- (Middle Polish) in comparison to
- Synonym: w porównaniu z
- (Middle Polish) in contrast to
- (Middle Polish) denotes object of efforts
- (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
- 1561, J. Leopolita, Biblija[10], page 3.Reg 7/20:
- Y záſie ine mákowice ná wierzchu ſlupow z wierzchu podług miáry ſlupá przećiw ſiatkám [contra retiacula].
- [I zasię ine makowice na wierzchu slupów z wierzchu podług miary slupa przeciw siatkam [contra retiacula].]
- (Middle Polish) against; Further details are uncertain.
- 1564, J. Mączyński, Lexicon[11], page 3c:
- Adversus et adversum praepositio. Przećiwko. [...] Aliquando pro Erga, Przećiw.
- [Adversus et adversum praepositio. Przeciwko. [...] Aliquando pro Erga, Przeciw.]
- 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum[12], page 515b:
- In – Przecziw, na przécziw.
- [In – Przeciw, na przecziw.]
Trivia
[edit]According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), przeciw is one of the most used words in Polish, appearing 8 times in scientific texts, 11 times in news, 27 times in essays, 11 times in fiction, and 11 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 68 times, making it the 951st most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
References
[edit]Further reading
[edit]- przeciw in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- przeciw in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “przeciw, prociw”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “PRZECIW”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 2023 February 23
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “przeciw”, in Słownik języka polskiego
- Aleksander Zdanowicz (1861) “przeciw”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “przeciw”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 5, Warsaw, page 38
Silesian
[edit]Alternative forms
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Old Polish przeciw.
Pronunciation
[edit]Preposition
[edit]przeciw [with dative]
Further reading
[edit]- Henryk Jaroszewicz (2022) “przeciw”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 121
Categories:
- Old Polish terms derived from Proto-Indo-European
- Old Polish terms inherited from Proto-Indo-European
- Old Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Old Polish terms derived from Proto-Slavic
- Old Polish terms with IPA pronunciation
- Old Polish lemmas
- Old Polish prepositions
- Old Polish terms with quotations
- Masovia Old Polish
- Sieradz-Łęczyca Old Polish
- Greater Poland Old Polish
- Old Polish contranyms
- Polish terms derived from Proto-Slavic
- Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Polish terms derived from Proto-Indo-European
- Polish terms inherited from Proto-Indo-European
- Polish terms inherited from Old Polish
- Polish terms derived from Old Polish
- Polish 2-syllable words
- Polish terms with IPA pronunciation
- Polish terms with audio pronunciation
- Rhymes:Polish/ɛt͡ɕif
- Rhymes:Polish/ɛt͡ɕif/2 syllables
- Polish terms with homophones
- Polish lemmas
- Polish prepositions
- Polish terms with uncommon senses
- Polish terms with obsolete senses
- Polish terms with archaic senses
- Middle Polish
- Polish terms with uncertain meaning
- Polish terms with quotations
- Silesian terms derived from Proto-Slavic
- Silesian terms inherited from Proto-Slavic
- Silesian terms derived from Proto-Indo-European
- Silesian terms inherited from Proto-Indo-European
- Silesian terms inherited from Old Polish
- Silesian terms derived from Old Polish
- Silesian terms with IPA pronunciation
- Rhymes:Silesian/ɛt͡ɕif
- Rhymes:Silesian/ɛt͡ɕif/2 syllables
- Silesian lemmas
- Silesian prepositions