południe

See also: Południe

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *poludьne. By surface analysis, pół- +‎ dzień +‎ -ie. Sense 2 is by analogy with wschód and zachód. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /pɔɫudɲɛː/
• IPA^(key): (15^th CE) /pɔɫudɲe/

Noun

południe n (related adjective południowy or południ or połudzienny)

1. noon, midday (middle of the day)
   • 1930 [c. 1455], “Neh”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 8, 3:

     Od ivtra az do poludnya (usue ad mediam diem)

     [Od jutra aż do południa (usue ad mediam diem)]

3. south (one of the four principal compass points being directed towards the South Pole)
   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[2], 13, 1:

     Potem szø gest wiprowadzyl Abram z zemye Egipta... na poludnye (ad australem plagam)

     [Potem się jest wyprowadził Abram z ziemie Ejipta... na południe (ad australem plagam)]

Derived terms

adverbs

• na południe

 

nouns

• południca

 

Descendants

• Polish: południe

References

• Boryś, Wiesław (2005) “południe”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “południe”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “południe”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “południe”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish południe. By surface analysis, pół- +‎ dzień +‎ -ie.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /pɔˈwud.ɲɛ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /pɔˈɫud.ɲe/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -udɲɛ
• Syllabification: po‧łud‧nie
• Homophone: Południe

Noun

południe n (related adjective południowy or (dialectal) południejszy, abbreviation pd. or płd.)

1. noon; midday (time of day when the Sun seems to reach its highest point in the sky; mean time of solar noon, marked as twelve o'clock on most clocks)

   Coordinate term: północ

2. noon; midday (middle of the day)

   Coordinate term: północ

3. south (one of the four principal compass points being directed towards the South Pole)

   Coordinate term: północ

4. south (southern region or area)

   Coordinate term: północ

5. Alternative letter-case form of Południe (“South (southern Europe)”)
6. Alternative letter-case form of Południe (“South (southern United States)”)
7. (obsolete) lunch (meal in the middle of the day)

   Synonym: obiad

8. (Middle Polish) noon; Further details are uncertain.
   • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎^[3], page 88a:

     Meridies, Południe.

     [Meridies, Południe.]

Declension

Declension of południe

	singular	plural
nominative	południe	południa
genitive	południa	południ
dative	południu	południom
accusative	południe	południa
instrumental	południem	południami
locative	południu	południach
vocative	południe	południa

Derived terms

adverbs

• w grudniu po południu

 

nouns

• Krzyż Południa
• południca
• południk
• południowiec
• popołudnie
• przedpołudnie

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), południe is one of the most used words in Polish, appearing 14 times in scientific texts, 31 times in news, 0 times in essays, 14 times in fiction, and 17 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 76 times, making it the 848th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• południe in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• południe in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “południe”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “POŁUDNIE”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 05.05.2022
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “południe”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “południe”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1908), “południe”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 4, Warsaw, page 552