cichy

See also: Cichy

Old Polish

Alternative forms

• cich

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *tixъ. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ɕixɨː/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ɕixɨ/

Adjective

cichy (comparative ciszszy, derived adverb cicho)

1. (attested in Lesser Poland, Pomerania, Greater Poland) calm, modest, humble
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[1], Krakow, page 175b:

     A pres tocz... gest szø on nam byl vrodzyl... skromny, czychy y vbodzy, iscy gego matuchna Maria takocz gest ona ftenczasz vboga byla

     [A przeztoć... jest się on nam był urodził... skromny, cichy i ubogi, iżci jego matuchna Maryja takoć jest ona wtenczas uboga była]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 9, 41:

     Sødzy sirocze y cychemu, iszbi wøcey ne smal wiszicz se czlowek na zemi

     [Sędzi sirocie i cichemu, iżby więcej nie śmiał wyszyć sie człowiek na ziemi]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[3], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 36, 39:

     Strzegl iesm bezwinstwa a widzal iesm prawdø, bo sø ostatcowe czlowekowi czichemu

     [Strzegł jeśm bezwiństwa a widział jeśm prawdę, bo są ostatkowe człowiekowi cichemu]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[4], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 81, 3:

     Sødzicze *neymaioczemu y syrocze, czichego y vbogego sprawcze

     [Sądzicie nejmajocemu i syroce, cichego i ubogiego sprawcze]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[5], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 24, 10:

     Przespeie smerne w sødze, nauczi cyche drogam swim

     [Prześpieje śmierne w sądzie, nauczy ciche drogam swym]

   • 1874-1891 [XV in.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[6], [7], [8]}, volume XXIV, Grochów, West Pomeranian Voivodeship, Kcynia, page 69:

     Virgines debent esse modeste cziche,... lekke

     [Virgines debent esse modeste ciche, lekkie]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[9], [10], [11]}, volume XXII, page 236:

     Blogoslawyeny czischi, bo ony posyądą zyemya. Czichi gest, gegosch misli zamyeschanye nye otmyeny... Przeto, acz kto syą myeni vbogym na duschi, patrzacz, bi bil czich

     [Błogosławieni ciszy, bo oni posiędą ziemię. Cichy jest, jegoż myśli zamieszanie nie otmieni... Przeto, acz kto się mieni ubogim na duszy, patrząc, by był cich]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[12], [13], [14]}, volume XXII, page 237:

     Mami syą strzecz, bichom przecziwo bogu nye mawiali w przecziwnosczyach, przecziwo ludzem slego za sle nye wraczali, ale zasyą dobre za sle... Czy czischi za oplatą mayą od boga, esze possyądą zyemią troyaką:... po geysze czu chodzą, bo zwaczcze traczą gymyenye, a czi­schi go nabiwayą, a takyesch zyemyą, gey... schukayą, tho gest nyebyeską... Gdi vbodzi duchem mayą nyebo, a czischi...

     [Mamy się strzec, bychom przeciwo Bogu nie mawiali w przeciwnościach, przeciwo ludziem złego za złe nie wracali, ale zasię dobre za złe... Ci cisi za opłatę mają od Boga, eże posiądą ziemię trojaką:... po jejże czu chodzą, bo zwadźce tracą jimienie, a cisi go nabywają, a takież ziemię, jej... szukają, to jest niebieską... gdy ubodzy duchem mają niebo, a ciszy ziemię...]

   • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[15], 9, 16:

     Bo nye gest syla twa w sebranyv lyvda, panye,... any syø tobye piszny lyvbyly..., ale pokornich a cychich zawszgy syø tobye lyvbyla modlytwa

     [Bo nie jest siła twa w zebraniu luda, Panie,... ani się tobie pieśny lubili..., a pokornych a cichych zawżgi się tobie lubili modlitwa]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[16], Modlitewnik Nawojki, page 62:

     Gospodze moya, ... *tzyebye proscha, ... prze twe vyednanye z boszthwem *vczym mye czycha y szmyerna

     [Gospodze moja, ... ciebie proszę, ... prze twe ujednanie z bostwem uczyń mie cichą i śmierną]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 83v:

     Mitis id est humilis mollis et benignus senfft czychy

     [Mitis id est humilis mollis et benignus senfft cichy]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[17], page 18:

     Bo byla czycha, mądra, rostropna, smyerna, lyvbyezna, poslvzna y vtulna

     [Bo była cicha, mądra, roztropna, śmierna, lubiezna, posłuszna i utulna]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[18], page 323:

     Weźmicie jarzmo moje na was a ucz­ cie sie ode mnie, iżciem cichy a śmiernego serca

     [Weźmicie jarzmo moje na was a ucz­ cie sie ode mnie, iżciem cichy a śmiernego serca]

   • 1874-1891 [XV p. pr.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[19], [20], [21]}, volume XVI, page 326:

     Epitaphium Laskarij archiepiscopi Gneznensis: ... Suplex Lascarius... corde quoque ore bolismus samnyena dobrego, czychy

     [Epitaphium Laskarij archiepiscopi Gneznensis: ... Suplex Lascarius... corde quoque ore bolismus sąmnienia dobrego, cichy]

2. (attested in Lesser Poland) gentle, kind
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[22], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 85, 4:

     Bo ti, gospodne, lubiezliwi y czichi ies

     [Bo ty, Gospodnie, lubieźliwy i cichy jeś]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 79:

     Czyschi pacifici

     [Cisi pacifici]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[23], page 20:

     Jej weźrzenie było barzo ciche, dobrotliwe, śmierne a barzo poczesne

     [Jej weźrzenie było barzo ciche, dobrotliwe, śmierne a barzo poczesne]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[24], page 142:

     Jesus... był... na weźrzeniu *libieżny, cichy, wiesioły

     [Jesus... był... na weźrzeniu *libieżny, cichy, wiesioły]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[25], page 151:

     Język jego... miłościwy, lubieżny, cichy a silno pokorny

     [Język jego... miłościwy, lubieżny, cichy a silno pokorny]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[26], page 172:

     Przez uwiesielenia mo­ jego nie ostawię cię, ale poślę uciesznika cichego, to jest ducha świętego

     [Przez uwiesielenia mo­ jego nie ostawię cię, ale poślę uciesznika cichego, to jest ducha świętego]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[27], page 626:

     Takyez Davyd, kyedy byl myedzy svemy zvolyenyky, *nygd yego czyszschy nye byl, alye vszadzye przeczyv nyeprzyaczyelom v boyv nykt ostrzschy y *tvardtschy

     [Takież Dawid, kiedy był miedzy swemi zwoleniki, nikt jego ciszszy nie był, ale wszędzie przeciw nieprzyjacielom w boju nikt ostrzszy i twardszy]

3. (attested in Sieradz-Łęczyca, of a wave, hapax legomenon) slow
   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[28], [29], [30]}, volume XXII, Łęczyca, page 20:

     Unda lenta czycha lauat podlewa litus, cavat podriva[y]

     [Unda lenta, cicha, lauat, podlewa, litus, cavat podrywa]

Derived terms

nouns

• cichota
• cichość

verbs

• słuchać cichyma uszyma impf

Descendants

• Polish: cichy
• Silesian: cichy

References

• Boryś, Wiesław (2005) “cichy”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “cichy”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “cichy”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “cichy”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• K. Nitsch, editor (1954), “cichy”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 287
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “cichy”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “cichy”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish cich, itself from Proto-Slavic *tixъ.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡ɕi.xɘ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ixɘ
• Syllabification: ci‧chy
• Homophone: Cichy

Adjective

cichy (comparative cichszy, superlative najcichszy, derived adverb cicho)

1. quiet, silent

   Antonym: głośny

Declension

Declension of cichy (hard)

singular					plural
	masculine animate	masculine inanimate	feminine	neuter	virile (= masculine personal)	non-virile
nominative	cichy		cicha	ciche	cisi	ciche
genitive	cichego		cichej	cichego	cichych
dative	cichemu		cichej	cichemu	cichym
accusative	cichego	cichy	cichą	ciche	cichych	ciche
instrumental	cichym		cichą	cichym	cichymi
locative	cichym		cichej	cichym	cichych

Related terms

adjectives

• cichuchny
• cichusi
• cichusieńki
• cichuśki
• cichuteczki
• cichuteńki
• cichutki

adverbs

• cichuchno
• cichusieńko
• cichuśko
• cichuteczko
• cichuteńko
• cichutko

nouns

• cisza
• zacisze

Further reading

• cichy in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• cichy in Polish dictionaries at PWN