chlebowy

Old Polish

Etymology

Etymology tree

Proto-Germanic *hlaibaz

Gothic 𐌷𐌻𐌰𐌹𐍆𐍃 (hlaifs)bor.

Proto-Slavic *xlě̀bъ

Proto-Slavic *-ovъ

Proto-Slavic *xlě̀bovъ

Old Polish chlebowy

Inherited from Proto-Slavic *xlě̀bovъ. By surface analysis, chleb +‎ -owy. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /xlʲɛbɔvɨ/
• IPA^(key): (15^th CE) /xlʲɛbɔvɨ/

Adjective

chlebowy

1. (relational, attested in Lesser Poland, Greater Poland) bread
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 52, 5:

     Szrø lud moy, iaco karmø chlebowø

     [Żrą lud moj jako karmią chlebową]

   • 1930 [c. 1455], “I Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[2], 23, 29:

     Kaplany vstawyeny bødø nad chlebi poswyøtnimy a nad obyatø chlebowø

     [Kapłani wstawieni będą nad chleby poświętnymi a nad obiatą chlebową]

   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[3], Greater Poland, pages 13, 8:

     Azaly nye posnayą wszytczy, czosz czynyą zloszcz, czy, czo poszyrayą lyud moy yako karmyą chlyebową?

     [Azali nie poznają wszytcy, coż czynią złość, czy, co pożyrają lud moj jako karmią chlebową]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 36r:

     Crusta et hoc crustum superfices vel cortex panis skora chlebovą

     [Crusta et hoc crustum superfices vel cortex panis skora chlebowa]

Derived terms

nouns

• chlebowa misa
• chlebowy stół

Descendants

• Polish: chlebowy
• Silesian: chlebowy

References

• Boryś, Wiesław (2005) “chleb”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “chleb”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• K. Nitsch, editor (1954), “chlebowy”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 236
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “chlebowy”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “chlebowy”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Wanda Decyk-Zięba, Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Zygmunt Gałecki, Justyna Garczyńska, Halina Karaś, Alina Kępińska, Anna Pasoń, Izabela Stąpor, Barbara Taras, Izabela Winiarska-Górska (2008) “chlebowy”, in Wanda Decyk-Zięba, Stanisław Dubisz, editors, Glosariusz staropolski - dydaktyczny słownik etymologiczny [Old Polish Glossary - Didactic Etymological Dictionary] (in Polish), Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, →ISBN, page 13

Polish

Etymology

Etymology tree

Proto-Germanic *hlaibaz

Gothic 𐌷𐌻𐌰𐌹𐍆𐍃 (hlaifs)bor.

Proto-Slavic *xlě̀bъ

Proto-Slavic *-ovъ

Proto-Slavic *xlě̀bovъ

Old Polish chlebowy

Polish chlebowy

Inherited from Old Polish chlebowy. By surface analysis, chleb +‎ -owy.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /xlɛˈbɔ.vɘ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /xlɛˈbɔ.vɨ/
• (Masovia):
  • (Masuria) IPA^(key): /xlɛˈbɔ.vi/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɔvɘ
• Syllabification: chle‧bo‧wy

Adjective

chlebowy (not comparable, no derived adverb)

1. (relational) bread

   Synonym: chlebny

2. (colloquial, historical, PPR) supplement (entitling one to a special cash supplement to your pension or retirement pension)

Declension

Declension of chlebowy (hard)

singular					plural
	masculine animate	masculine inanimate	feminine	neuter	virile (= masculine personal)	non-virile
nominative	chlebowy		chlebowa	chlebowe	chlebowi	chlebowe
genitive	chlebowego		chlebowej	chlebowego	chlebowych
dative	chlebowemu		chlebowej	chlebowemu	chlebowym
accusative	chlebowego	chlebowy	chlebową	chlebowe	chlebowych	chlebowe
instrumental	chlebowym		chlebową	chlebowym	chlebowymi
locative	chlebowym		chlebowej	chlebowym	chlebowych

Derived terms

nouns

• drzewo chlebowe
• kwas chlebowy

Noun

chlebowy m pers

1. (nominalized, Masuria) Synonym of dożywotnik

Further reading

• chlebowy in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• chlebowy in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “chlebowy”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “chlebowy”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “chlebowy”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “chlebowy”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 280
• Jan Karłowicz (1900) “chlebowy”, in Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 1: A do E, Kraków: Akademia Umiejętności, page 182

Silesian

Etymology

Etymology tree

Proto-Germanic *hlaibaz

Gothic 𐌷𐌻𐌰𐌹𐍆𐍃 (hlaifs)bor.

Proto-Slavic *xlě̀bъ

Proto-Slavic *-ovъ

Proto-Slavic *xlě̀bovъ

Old Polish chlebowy

Silesian chlebowy

Inherited from Old Polish chlebowy. By surface analysis, chleb +‎ -owy.

Pronunciation

• IPA^(key): /xlɛˈbɔ.vɪ/
• Rhymes: -ɔvɪ
• Syllabification: chle‧bo‧wy

Adjective

chlebowy (not comparable, no derived adverb)

1. (relational) bread

Declension

Declension of chlebowy

		singular				plural
		masculine	neuter	feminine		virile	nonvirile
nominative		chlebowy	chlebowe	chlebowŏ		chlebowi	chlebowe
genitive		chlebowego		chlebowyj		chlebowych
dative		chlebowymu		chlebowyj		chlebowym
accusative	animate	chlebowego	chlebowe	chlebowõ		chlebowych	chlebowe
	inanimate	chlebowy
instrumental		chlebowym		chlebowōm		chlebowymi
locative		chlebowym		chlebowyj		chlebowych
vocative		chlebowy	chlebowe	chlebowŏ		chlebowi	chlebowe

Further reading

• chlebowy in silling.org