ხელმწიფე
Georgian
[edit]Etymology
[edit]From Old Georgian ჴელმწიფჱ (qelmc̣ipē); equivalent to ხელი (xeli) + მწიფე (mc̣ipe).
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]ხელმწიფე • (xelmc̣ipe) (plural ხელმწიფეები)
Inflection
[edit]| Declension of ხელმწიფე (see Georgian declension) | |||
|---|---|---|---|
| singular | plural | archaic plural | |
| nominative | ხელმწიფე (xelmc̣ipe) | ხელმწიფეები (xelmc̣ipeebi) | ხელმწიფენი (xelmc̣ipeni) |
| ergative | ხელმწიფემ (xelmc̣ipem) | ხელმწიფეებმა (xelmc̣ipeebma) | ხელმწიფეთ(ა) (xelmc̣ipet(a)) |
| dative | ხელმწიფეს(ა) (xelmc̣ipes(a)) | ხელმწიფეებს(ა) (xelmc̣ipeebs(a)) | ხელმწიფეთ(ა) (xelmc̣ipet(a)) |
| genitive | ხელმწიფის(ა) (xelmc̣ipis(a)) | ხელმწიფეების(ა) (xelmc̣ipeebis(a)) | ხელმწიფეთ(ა) (xelmc̣ipet(a)) |
| instrumental | ხელმწიფით(ა) (xelmc̣ipit(a)) | ხელმწიფეებით(ა) (xelmc̣ipeebit(a)) | |
| adverbial | ხელმწიფედ(ა) (xelmc̣iped(a)) | ხელმწიფეებად(ა) (xelmc̣ipeebad(a)) | |
| vocative | ხელმწიფევ (xelmc̣ipev) | ხელმწიფეებო (xelmc̣ipeebo) | ხელმწიფენო (xelmc̣ipeno) |
| Notes: archaic plurals might not exist. | |||
| Postpositional inflection of ხელმწიფე (see Georgian postpositions) | ||
|---|---|---|
| postpositions taking the dative case | singular | plural |
| -ზე (-ze, “on”) | ხელმწიფეზე (xelmc̣ipeze) | ხელმწიფეებზე (xelmc̣ipeebze) |
| -თან (-tan, “near”) | ხელმწიფესთან (xelmc̣ipestan) | ხელმწიფეებთან (xelmc̣ipeebtan) |
| -ში (-ši, “in”) | ხელმწიფეში (xelmc̣ipeši) | ხელმწიფეებში (xelmc̣ipeebši) |
| -ვით (-vit, “like”) | ხელმწიფესავით (xelmc̣ipesavit) | ხელმწიფეებივით (xelmc̣ipeebivit) |
| postpositions taking the genitive case | singular | plural |
| -თვის (-tvis, “for”) | ხელმწიფისთვის (xelmc̣ipistvis) | ხელმწიფეებისთვის (xelmc̣ipeebistvis) |
| -ებრ (-ebr, “like”) | ხელმწიფისებრ (xelmc̣ipisebr) | ხელმწიფეებისებრ (xelmc̣ipeebisebr) |
| -კენ (-ḳen, “towards”) | ხელმწიფისკენ (xelmc̣ipisḳen) | ხელმწიფეებისკენ (xelmc̣ipeebisḳen) |
| -გან (-gan, “from/of”) | ხელმწიფისგან (xelmc̣ipisgan) | ხელმწიფეებისგან (xelmc̣ipeebisgan) |
| -ადმი (-admi, “in relation to”) | ხელმწიფისადმი (xelmc̣ipisadmi) | ხელმწიფეებისადმი (xelmc̣ipeebisadmi) |
| postpositions taking the instrumental case | singular | plural |
| -დან (-dan, “from/since”) | ხელმწიფიდან (xelmc̣ipidan) | ხელმწიფეებიდან (xelmc̣ipeebidan) |
| -ურთ (-urt, “together with”) | ხელმწიფითურთ (xelmc̣ipiturt) | ხელმწიფეებითურთ (xelmc̣ipeebiturt) |
| postpositions taking the adverbial case | singular | plural |
| -მდე (-mde, “up to”) | ხელმწიფემდე (xelmc̣ipemde) | ხელმწიფეებამდე (xelmc̣ipeebamde) |
Derived terms
[edit]- სახელმწიფოებრივი (saxelmc̣ipoebrivi)
- სახელმწიფო (saxelmc̣ipo)
Related terms
[edit]- ხელეწიფება (xelec̣ipeba)
Descendants
[edit]- → Bats: ხემწიფ (xemc̣ip)
- → Mingrelian: ხენწიფე (xenc̣ipe)
- → Svan: ხელწიფ (xelc̣ip), ხელწიფხ (xelc̣ipx), ხენწიფხე (xenc̣ipxe), ხენწიფ (xenc̣ip), ხელმწიფ (xelmc̣ip)
Further reading
[edit]- Abulaʒe, Ilia (1973) “ხელმწიფე”, in Ʒveli kartuli enis leksiḳoni (masalebi) [Dictionary of Old Georgian (Materials)][1] (in Georgian), Tbilisi: Metsniereba, page 568