ჭარხალი
Georgian
[edit].jpg)
Alternative forms
[edit]- ჭარხალა (č̣arxala) — Chveneburi
- ჭარხილ (č̣arxil) — Ingilo
Etymology
[edit]From Middle Georgian ჭარხალი (č̣arxali). Cognate with Laz ჭახალა (ç̌axala), Svan ჭარხალ (č̣arxal). Abaev further connects with Abkhaz а-ҷы́ркәа (a-čʼə́rkʷʼa, “Jerusalem artichoke”).
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]ჭარხალი • (č̣arxali) (plural ჭარხლები)
Inflection
[edit]| Declension of ჭარხალი (see Georgian declension) | |||
|---|---|---|---|
| singular | plural | archaic plural | |
| nominative | ჭარხალი (č̣arxali) | ჭარხლები (č̣arxlebi) | ჭარხალნი (č̣arxalni) |
| ergative | ჭარხალმა (č̣arxalma) | ჭარხლებმა (č̣arxlebma) | ჭარხალთ(ა) (č̣arxalt(a)) |
| dative | ჭარხალს(ა) (č̣arxals(a)) | ჭარხლებს(ა) (č̣arxlebs(a)) | ჭარხალთ(ა) (č̣arxalt(a)) |
| genitive | ჭარხლის(ა) (č̣arxlis(a)) | ჭარხლების(ა) (č̣arxlebis(a)) | ჭარხალთ(ა) (č̣arxalt(a)) |
| instrumental | ჭარხლით(ა) (č̣arxlit(a)) | ჭარხლებით(ა) (č̣arxlebit(a)) | |
| adverbial | ჭარხლად(ა) (č̣arxlad(a)) | ჭარხლებად(ა) (č̣arxlebad(a)) | |
| vocative | ჭარხალო (č̣arxalo) | ჭარხლებო (č̣arxlebo) | ჭარხალნო (č̣arxalno) |
| Notes: archaic plurals might not exist. | |||
| Postpositional inflection of ჭარხალი (see Georgian postpositions) | ||
|---|---|---|
| postpositions taking the dative case | singular | plural |
| -ზე (-ze, “on”) | ჭარხალზე (č̣arxalze) | ჭარხლებზე (č̣arxlebze) |
| -თან (-tan, “near”) | ჭარხალთან (č̣arxaltan) | ჭარხლებთან (č̣arxlebtan) |
| -ში (-ši, “in”) | ჭარხალში (č̣arxalši) | ჭარხლებში (č̣arxlebši) |
| -ვით (-vit, “like”) | ჭარხალივით (č̣arxalivit) | ჭარხლებივით (č̣arxlebivit) |
| postpositions taking the genitive case | singular | plural |
| -თვის (-tvis, “for”) | ჭარხლისთვის (č̣arxlistvis) | ჭარხლებისთვის (č̣arxlebistvis) |
| -ებრ (-ebr, “like”) | ჭარხლისებრ (č̣arxlisebr) | ჭარხლებისებრ (č̣arxlebisebr) |
| -კენ (-ḳen, “towards”) | ჭარხლისკენ (č̣arxlisḳen) | ჭარხლებისკენ (č̣arxlebisḳen) |
| -გან (-gan, “from/of”) | ჭარხლისგან (č̣arxlisgan) | ჭარხლებისგან (č̣arxlebisgan) |
| -ადმი (-admi, “in relation to”) | ჭარხლისადმი (č̣arxlisadmi) | ჭარხლებისადმი (č̣arxlebisadmi) |
| postpositions taking the instrumental case | singular | plural |
| -დან (-dan, “from/since”) | ჭარხლიდან (č̣arxlidan) | ჭარხლებიდან (č̣arxlebidan) |
| -ურთ (-urt, “together with”) | ჭარხლითურთ (č̣arxliturt) | ჭარხლებითურთ (č̣arxlebiturt) |
| postpositions taking the adverbial case | singular | plural |
| -მდე (-mde, “up to”) | ჭარხლამდე (č̣arxlamde) | ჭარხლებამდე (č̣arxlebamde) |
Descendants
[edit]- → Armenian: ճարխալ (čarxal)
- → Bezhta: чӏархали (čʼarxali)
- → Mingrelian: ჭარხალი (č̣arxali)
- → Hunzib: чӏерхал (č̣erxal)
- → Hinukh: чӏархала (c’arxala)
- → Avar: чӏархъал (čʼarqxal)
- → Udi: чӏархал (č̣arꭓal)
- → Ossetian: цӕхӕра (cæxæra), дзӕхӕра (ʒæxæra)
References
[edit]- Čikobava, Arnold et al., editors (1950–1964), “ჭარხალი”, in Kartuli enis ganmarṭebiti leksiḳoni [Explanatory Dictionary of the Georgian language] (in Georgian), Tbilisi: Academy Press
- Maq̇ašvili, Aleksandre (1961) “ჭარხალი”, in Boṭaniḳuri leksiḳoni [Botanical Dictionary][1], 2nd edition, Tbilisi: Sabč̣ota Sakartvelo
- Orbeliani, Sulxan-Saba (1685–1716) “ჭარხალი”, in S. Iordanišvili, editor, Siṭq̇vis ḳona kartuli, romel ars leksiḳoni [Collection of Georgian words, that is a dictionary][2], Tbilisi: Georgian SSR print, published 1949, page 458
- “ჭარხილ”, in Ingilouri leksiḳoni [Ingiloan Dictionary][3] (in Georgian), Kartuli dialekṭuri ḳorṗusi, 2011–2014
- “ჭარხალა”, in Čveneburebis kartuli leksiḳoni [Dictionary of Chveneburi Georgian][4] (in Georgian), Kartuli dialekṭuri ḳorṗusi, 2011–2014
- Abajev, V. I. (1958) Историко-этимологический словарь осетинского языка [Historical-Etymological Dictionary of the Ossetian Language] (in Russian), volume I, Moscow and Leningrad: Academy Press, page 309