ဆေး
Appearance
Burmese
[edit]Pronunciation
[edit]- IPA(key): /sʰé/
- Romanization: MLCTS: hce: • ALA-LC: cheʺ • BGN/PCGN: hse: • Okell: hseì
Audio: (file)
Etymology 1
[edit]From Proto-Lolo-Burmese *tsəj² (“to wash”), from Proto-Tibeto-Burman *tsəj (“idem”); cognate with Akha [script needed] (tshì, “to idem”). Said Tibeto-Burman root may be related to Proto-Sino-Tibetan *m/b-s(y)il ~ *m/b-syal (“to wash, bathe”), the latter whence Old Chinese 洗 (OC *sɯːlʔ, *sɯːnʔ, “to wash”) (STEDT).
Verb
[edit]ဆေး • (hce:)
Derived terms
[edit]- ကပ်ဆေး (kaphce:)
- စစ်ဆေး (cachce:)
- ဆေးကြော (hce:krau:)
- ဆေးဖော်ကြောဖက်မလုပ် (hce:hpau-krau:hpakma.lup)
- ဇာတာဆေး (jatahce:)
- ဓားမဆေးကျ (dha:ma.hce:kya.)
- ပျားစားလက်ဆေး (pya:ca:lakhce:)
- ပလ္လင်ဆေးမိုး (pallanghce:mui:)
- ဖြည်းဖြည်းဆေးဆေး (hprany:hprany:hce:hce:)
- မီးဆေး (mi:hce:)
- ရေဆေးငါး (rehce:nga:)
- သင်္ကြန်လက်ဆေးမိုး (sangkranlakhce:mui:)
- အေးဆေး (e:hce:)
- အေးအေးဆေးဆေး (e:e:hce:hce:)
- ဦးနှောက်ဆေး (u:hnaukhce:)
Etymology 2
[edit]From Proto-Sino-Tibetan *r-tsəj (“medicine; juice; paint”). Compare Nuosu ꋌ (cy) (as in ꁬꋌ (bbut cy)), Lolopo naxcir (“medicine”), Naxi cher'ee (“medicine”), Tibetan རྩི (rtsi), Old Chinese 漆 (OC *sʰiɡ, “lacquer, paint”).
Noun
[edit]ဆေး • (hce:) (classifier မည် or လုံး)
- medicine (substance which promotes healing)
- Synonym: ဩသဓ (au:sa.dha.)
- tobacco
- potion, philtre
- poison
- paint, dye (substance which adds color)
- narcotic drug
- (slang) trouble, annoyance
- (slang) pain in the ass, toxic person
Derived terms
[edit]- ကျန်းမာရေးဆေးလက်မှတ် (kyan:mare:hce:lakhmat)
- ကြွေဆေး (krwehce:)
- ကြေးချွတ်ဆေး (kre:hkywathce:)
- ကာကွယ်ဆေး (ka-kwaihce:)
- ကာကွယ်ဆေးထိုး (ka-kwaihce:htui:)
- ချွဲယိုင်ဆေး (hkywai:yuinghce:)
- ချုပ်ဆေး (hkyuphce:)
- ခြင်ဆေး (hkranghce:)
- ခွက်ချင်းပြီးဆေး (hkwakhkyang:pri:hce:)
- ငန်းဆေး (ngan:hce:)
- စားဆေး (ca:hce:)
- စိတ်ကြွဆေး (citkrwa.hce:)
- ဆံပင်ဆိုးဆေး (hcampanghcui:hce:)
- ဆိုးဆေး (hcui:hce:)
- ဆီဆေး (hcihce:)
- ဆူဆေး (hcuhce:)
- ဆေးကင်ပိမ့် (hce:kangpim.)
- ဆေးကတ်ကြေး (hce:katkre:)
- ဆေးကျ (hce:kya.)
- ဆေးကြမ်း (hce:kram:)
- ဆေးကု (hce:ku.)
- ဆေးကုလားမ (hce:ku.la:ma.)
- ဆေးခတ် (hce:hkat)
- ဆေးခန်း (hce:hkan:)
- ဆေးချက် (hce:hkyak)
- ဆေးချေး (hce:hkye:)
- ဆေးခြောက် (hce:hkrauk)
- ဆေးခွင့် (hce:hkwang.)
- ဆေးခါးကြီး (hce:hka:kri:)
- ဆေးဂန္ဒမာ (hce:ganda.ma)
- ဆေးဂဠုန် (hce:ga.lun)
- ဆေးစစ် (hce:cac)
- ဆေးစပ် (hce:cap)
- ဆေးစွဲ (hce:cwai:)
- ဆေးစာ (hce:ca)
- ဆေးဆရာ (hce:hca.ra)
- ဆေးဆိုး (hce:hcui:)
- ဆေးဆိုးပန်းရိုက် (hce:hcui:pan:ruik)
- ဆေးဆိုင် (hce:hcuing)
- ဆေးဆုံး (hce:hcum:)
- ဆေးညွှန်း (hce:hnywan:)
- ဆေးတံ (hce:tam)
- ဆေးတစ်လုံး (hce:taclum:)
- ဆေးတပ် (hce:tap)
- ဆေးတဘက် (hce:ta.bhak)
- ဆေးတွေ့ (hce:twe.)
- ဆေးတိုး (hce:tui:)
- ဆေးတို့ဖတ် (hce:tui.hpat)
- ဆေးတိုက် (hce:tuik)
- ဆေးတောင့် (hce:taung.)
- ဆေးထ (hce:hta.)
- ဆေးထမင်းချိုး (hce:hta.mang:hkyui:)
- ဆေးထိုး (hce:htui:)
- ဆေးထိုးပြွတ် (hce:htui:prwat)
- ဆေးထိုးအပ် (hce:htui:ap)
- ဆေးဒန်း (hce:dan:)
- ဆေးဒန်းနီ (hce:dan:ni)
- ဆေးပြင်းလိပ် (hce:prang:lip)
- ဆေးပြား (hce:pra:)
- ဆေးပုလဲ (hce:pu.lai:)
- ဆေးပေးမီးယူ (hce:pe:mi:yu)
- ဆေးပေါ့လိပ် (hce:pau.lip)
- ဆေးပဲစိတ် (hce:pai:cit)
- ဆေးဖက်ဝင် (hce:hpak-wang)
- ဆေးဖိုးဝါးခ (hce:hpui:wa:hka.)
- ဆေးဖော် (hce:hpau)
- ဆေးဖော်ဝါးဖက် (hce:hpauwa:hpak)
- ဆေးမင်ရည် (hce:mang-rany)
- ဆေးမတိုး (hce:ma.tui:)
- ဆေးမန်ကျည်း (hce:mankyany:)
- ဆေးမြွေပါ (hce:mrwepa)
- ဆေးမြီးတို (hce:mri:tui)
- ဆေးမှုန့် (hce:hmun.)
- ဆေးမှူး (hce:hmu:)
- ဆေးမိ (hce:mi.)
- ဆေးမီ (hce:mi)
- ဆေးယဉ် (hce:yany)
- ဆေးရင်း (hce:rang:)
- ဆေးရည် (hce:rany)
- ဆေးရွက်ကြီး (hce:rwakkri:)
- ဆေးရိုး (hce:rui:)
- ဆေးရုံ (hce:rum)
- ဆေးရုံအုပ် (hce:rum-up)
- ဆေးရေးပန်းချီ (hce:re:pan:hkyi)
- ဆေးလက်မှတ် (hce:lakhmat)
- ဆေးလိပ် (hce:lip)
- ဆေးလိပ်ခုံ (hce:liphkum)
- ဆေးလိုက် (hce:luik)
- ဆေးလုံး (hce:lum:)
- ဆေးဝါး (hce:wa:)
- ဆေးသကြား (hce:sa.kra:)
- ဆေးသား (hce:sa:)
- ဆေးသုဉ်း (hce:suny:)
- ဆေးသေပေါက် (hce:sepauk)
- ဆေးအိပ် (hce:ip)
- ဆေးအိုး (hce:ui:)
- ဆေးအိုးပုတ် (hce:ui:put)
- ဆေးအုံ (hce:um)
- တန်ဆေး (tanhce:)
- တိရစ္ဆာန်ဆေးကုသရေးဆရာဝန် (ti.rachcanhce:ku.sa.re:hca.rawan)
- တိရစ္ဆာန်ဆေးပညာ (ti.rachcanhce:pa.nya)
- တေဆေး (tehce:)
- ထိုးဆေး (htui:hce:)
- ထုံဆေး (htumhce:)
- ဒဏ်ကျေဆေး (dankyehce:)
- နီပါးဆေး (nipa:hce:)
- ပြီးဆေး (pri:hce:)
- ပြုတ်ဆေး (pruthce:)
- ပိုးသတ်ဆေး (pui:sathce:)
- ဖြေဆေး (hprehce:)
- မျက်ချစ်ဆေး (myakhkyachce:)
- မျက်နှာပွင့်ဆေး (myakhna-pwang.hce:)
- မြစ်ချင်းပြီးဆေး (mrachkyang:pri:hce:)
- မြစ်ဖြတ်ဆေး (mrachprathce:)
- မြေဆေး (mrehce:)
- မွဲဆေးဖော် (mwai:hce:hpau)
- မှုတ်ဆေး (hmuthce:)
- မီးမကင်ဆေး (mi:ma.kanghce:)
- မုဆိုးကျော်ဆေး (mu.hcui:kyauhce:)
- မူးယစ်ဆေးဝါး (mu:yachce:wa:)
- မေ့ဆေး (me.hce:)
- ရှူဆေး (hruhce:)
- ရှောက်သီးဆေးပြား (hrauksi:hce:pra:)
- ရေဆေး (rehce:)
- ရောင်ဖြူဆေး (raunghpruhce:)
- ရဲဆေးတင် (rai:hce:tang)
- လက်ဆေးခွက် (lakhce:hkwak)
- လက်ဆေးရေ (lakhce:re)
- လျှာပွတ်ဆေး (hlya-pwathce:)
- လိမ်းဆေး (lim:hce:)
- လူးဆေး (lu:hce:)
- လေဆေး (lehce:)
- လောင်းဆေး (laung:hce:)
- ဝမ်းနုတ်ဆေး (wam:nuthce:)
- သက်စောင့်ဆေး (sakcaung.hce:)
- သင်္ဘောဆေး (sangbhau:hce:)
- သွားတိုက်ဆေး (swa:tuikhce:)
- သွေးဆေး (swe:hce:)
- သုတ်ဆေး (suthce:)
- သောက်ဆေး (saukhce:)
- အကြောဆေး (a.krau:hce:)
- အခံဆေး (a.hkamhce:)
- အညှော်ခံဆေး (a.hnyauhkamhce:)
- အတွင်းဆေး (a.twang:hce:)
- အနုဆေး (a.nu.hce:)
- အန်ဆေး (anhce:)
- အဖျားဖြတ်ဆေး (a.hpya:hprathce:)
- အသားဆေး (a.sa:hce:)
- အသားထိုးဆေး (a.sa:htui:hce:)
- အားဆေး (a:hce:)
- အားတိုးဆေး (a:tui:hce:)
- အိပ်ဆေး (iphce:)
- အိမ်သုံးဆေး (imsum:hce:)
- အုပ်ဆေး (uphce:)
Further reading
[edit]- “ဆေး” in Myanmar–English Dictionary (Myanmar Language Commission 1993). Searchable online at SEAlang.net.
Categories:
- Burmese terms with IPA pronunciation
- Burmese terms with audio pronunciation
- Burmese terms inherited from Proto-Lolo-Burmese
- Burmese terms derived from Proto-Lolo-Burmese
- Burmese terms inherited from Proto-Tibeto-Burman
- Burmese terms derived from Proto-Tibeto-Burman
- Burmese lemmas
- Burmese verbs
- Burmese terms inherited from Proto-Sino-Tibetan
- Burmese terms derived from Proto-Sino-Tibetan
- Burmese nouns
- Burmese nouns classified by မည်
- Burmese nouns classified by လုံး
- Burmese slang
- my:Medicine
- my:Painting
- my:Tobacco