ඉන්‍ද්‍රිය
Pali
[edit]Alternative forms
[edit]Alternative scripts
- indriya (Latin script)
- 𑀇𑀦𑁆𑀤𑁆𑀭𑀺𑀬 (Brahmi script)
- इन्द्रिय (Devanagari script)
- ইন্দ্রিয (Bengali script)
- ဣန္ဒြိယ or ဢိၼ္ၻြိယ or ဢိၼ်ၻြိယ (Burmese script)
- อินฺทฺริย or อินทริยะ (Thai script)
- ᩍᨶ᩠ᨴᩕᩥᨿ (Tai Tham script)
- ອິນ຺ທ຺ຣິຍ or ອິນທຣິຍະ or ອິນທຣິຢະ (Lao script)
- ឥន្ទ្រិយ (Khmer script)
- 𑄃𑄨𑄚𑄴𑄘𑄳𑄢𑄨𑄠 (Chakma script)
Noun
[edit]ඉන්‍ද්‍රිය n
- Sinhala script form of indriya (“faculty”)
- 2006, The First Book in the Suttanta-Pitaka: Dīgha-Nikāya (I)[1], page 184:
- 54. කටඤ‍්ච අම‍්බට‍්ඨ භික‍්ඛු ඉන්‍ද්‍රියෙසු ගුත‍්තද‍්වාරො හොති? ඉධ
අම‍්බට‍්ඨ භික‍්ඛු චක‍්ඛුනා රූපං දිස‍්වා න නිමිත‍්තග‍්ගාහි හොති නානුබ්‍යඤ‍්ජ-
නග‍්ගාහි. යත්‍වාධිරණමෙතං චක‍්ඛුන්‍ද්‍රියං අසංවුතං විහරන‍්තං අභිජ‍්ඣා-
දොමනස‍්සා පාපකා අකුසලා ධම‍්මා අන්‍වාස‍්සවෙය්‍යුං තස‍්ස සංවරාය පටිපජ‍්ජති
රක‍්ඛති චක‍්ඛුන්‍ද්‍රියං, චක‍්ඛුන්‍ද්‍රියෙ සංවරං ආපඛ‍ජ‍්ජති- 54. Kathañca Ambaṭṭha bhikkhu indriyesu guttadvāro hoti? Idha Ambaṭṭha bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇametaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati.
- 54. And how, Ambattha, is the Bhikshu guarded as to the doors of his senses? When, Ambattha, he sees an object with his eye he is not entranced in the general appearance or the details of it. He sets himself to restrain that which might give occasion for evil states, covetousness and dejection, to flow in over him so long as he dwells unrestrained as to his sense of sight. He keeps watch upon his faculty of sight, and in the faculty he undergoes restraint.
Declension
[edit]Declension table of "ඉන්‍ද්‍රිය" (neuter)
| Case \ Number | Singular | Plural |
|---|---|---|
| Nominative (first) | ඉන්‍ද්‍රියං (indriyaṃ) | ඉන්‍ද්‍රියානි (indriyāni) |
| Accusative (second) | ඉන්‍ද්‍රියං (indriyaṃ) | ඉන්‍ද්‍රියානි (indriyāni) |
| Instrumental (third) | ඉන්‍ද්‍රියෙන (indriyena) | ඉන්‍ද්‍රියෙහි (indriyehi) or ඉන්‍ද්‍රියෙභි (indriyebhi) |
| Dative (fourth) | ඉන්‍ද්‍රියස‍්ස (indriyassa) or ඉන්‍ද්‍රියාය (indriyāya) or ඉන්‍ද්‍රියත්‍ථං (indriyatthaṃ) | ඉන්‍ද්‍රියානං (indriyānaṃ) |
| Ablative (fifth) | ඉන්‍ද්‍රියස‍්මා (indriyasmā) or ඉන්‍ද්‍රියම‍්හා (indriyamhā) or ඉන්‍ද්‍රියා (indriyā) | ඉන්‍ද්‍රියෙහි (indriyehi) or ඉන්‍ද්‍රියෙභි (indriyebhi) |
| Genitive (sixth) | ඉන්‍ද්‍රියස‍්ස (indriyassa) | ඉන්‍ද්‍රියානං (indriyānaṃ) |
| Locative (seventh) | ඉන්‍ද්‍රියස‍්මිං (indriyasmiṃ) or ඉන්‍ද්‍රියම‍්හි (indriyamhi) or ඉන්‍ද්‍රියෙ (indriye) | ඉන්‍ද්‍රියෙසු (indriyesu) |
| Vocative (calling) | ඉන්‍ද්‍රිය (indriya) | ඉන්‍ද්‍රියානි (indriyāni) |