वप्तृ
Sanskrit
[edit]Alternative scripts
[edit]Alternative scripts
- ৱপ্তৃ (Assamese script)
- ᬯᬧ᭄ᬢᬺ (Balinese script)
- বপ্তৃ (Bengali script)
- 𑰪𑰢𑰿𑰝𑰴 (Bhaiksuki script)
- 𑀯𑀧𑁆𑀢𑀾 (Brahmi script)
- ဝပ္တၖ (Burmese script)
- વપ્તૃ (Gujarati script)
- ਵਪ੍ਤ੍ਰ (Gurmukhi script)
- 𑌵𑌪𑍍𑌤𑍃 (Grantha script)
- ꦮꦥ꧀ꦠꦽ (Javanese script)
- 𑂫𑂣𑂹𑂞𑃂 (Kaithi script)
- ವಪ್ತೃ (Kannada script)
- វប្ត្ឫ (Khmer script)
- ວປ຺ຕ຺ຣິ (Lao script)
- വപ്തൃ (Malayalam script)
- ᠸᠠᢒᢠᡵᡳ (Manchu script)
- 𑘪𑘢𑘿𑘝𑘵 (Modi script)
- ᠸᠠᢒᢐᠷᠢ (Mongolian script)
- 𑧊𑧂𑧠𑦽𑧖 (Nandinagari script)
- 𑐰𑐥𑑂𑐟𑐺 (Newa script)
- ଵପ୍ତୃ (Odia script)
- ꢮꢦ꣄ꢡꢺ (Saurashtra script)
- 𑆮𑆥𑇀𑆠𑆸 (Sharada script)
- 𑖪𑖢𑖿𑖝𑖴 (Siddham script)
- වප්තෘ (Sinhalese script)
- 𑩾𑩰 𑪙𑩫𑩙 (Soyombo script)
- 𑚦𑚞𑚶𑚙 (Takri script)
- வப்த்ரி (Tamil script)
- వప్తృ (Telugu script)
- วปฺตฺฤ (Thai script)
- ཝ་པྟྲྀ (Tibetan script)
- 𑒫𑒣𑓂𑒞𑒵 (Tirhuta script)
- 𑨭𑨞𑩇𑨙𑨼𑨉 (Zanabazar Square script)
Pronunciation
[edit]Etymology 1
[edit]Agent noun formed from the root वप् (vap, “to shear, shave”). See there for more etymological information.
Noun
[edit]वप्तृ • (vaptṛ́ or váptṛ) stem, m
- one who shaves; a barber
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 10.142.4:
- यद् उ॒द्वतो॑ नि॒वतो॒ यासि॒ बप्स॒त् पृथ॑ग् एषि प्रग॒र्धिनी॑व॒ सेना॑ ।
य॒दा ते॒ वातो॑ अनु॒वाति॑ शो॒चिर् वप्ते॑व॒ श्मश्रु॑ वपसि॒ प्र भूम॑ ॥- yád udváto niváto yā́si bápsat pṛ́thag eṣi pragardhínīva sénā.
yadā́ te vā́to anuvā́ti śocír vápteva śmáśru vapasi prá bhū́ma. - O'er hills through vales devouring as thou goest, thou partest like an army fain for loot
As when a barber shaves a beard, thou shavest earth when the wind blows on thy flame and fans it.
- yád udváto niváto yā́si bápsat pṛ́thag eṣi pragardhínīva sénā.
- यद् उ॒द्वतो॑ नि॒वतो॒ यासि॒ बप्स॒त् पृथ॑ग् एषि प्रग॒र्धिनी॑व॒ सेना॑ ।
Declension
[edit]| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वप्ता (vaptā́) | वप्तारौ (vaptā́rau) वप्तारा¹ (vaptā́rā¹) |
वप्तारः (vaptā́raḥ) |
| vocative | वप्तः (váptaḥ) | वप्तारौ (váptārau) वप्तारा¹ (váptārā¹) |
वप्तारः (váptāraḥ) |
| accusative | वप्तारम् (vaptā́ram) | वप्तारौ (vaptā́rau) वप्तारा¹ (vaptā́rā¹) |
वप्तॄन् (vaptṝ́n) |
| instrumental | वप्त्रा (vaptrā́) | वप्तृभ्याम् (vaptṛ́bhyām) | वप्तृभिः (vaptṛ́bhiḥ) |
| dative | वप्त्रे (vaptré) | वप्तृभ्याम् (vaptṛ́bhyām) | वप्तृभ्यः (vaptṛ́bhyaḥ) |
| ablative | वप्तुः (vaptúḥ) | वप्तृभ्याम् (vaptṛ́bhyām) | वप्तृभ्यः (vaptṛ́bhyaḥ) |
| genitive | वप्तुः (vaptúḥ) | वप्त्रोः (vaptróḥ) | वप्तॄणाम् (vaptṝṇā́m) |
| locative | वप्तरि (vaptári) | वप्त्रोः (vaptróḥ) | वप्तृषु (vaptṛ́ṣu) |
- ¹Vedic
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वप्ता (váptā) | वप्तारौ (váptārau) वप्तारा¹ (váptārā¹) |
वप्तारः (váptāraḥ) |
| vocative | वप्तः (váptaḥ) | वप्तारौ (váptārau) वप्तारा¹ (váptārā¹) |
वप्तारः (váptāraḥ) |
| accusative | वप्तारम् (váptāram) | वप्तारौ (váptārau) वप्तारा¹ (váptārā¹) |
वप्तॄन् (váptṝn) |
| instrumental | वप्त्रा (váptrā) | वप्तृभ्याम् (váptṛbhyām) | वप्तृभिः (váptṛbhiḥ) |
| dative | वप्त्रे (váptre) | वप्तृभ्याम् (váptṛbhyām) | वप्तृभ्यः (váptṛbhyaḥ) |
| ablative | वप्तुः (váptuḥ) | वप्तृभ्याम् (váptṛbhyām) | वप्तृभ्यः (váptṛbhyaḥ) |
| genitive | वप्तुः (váptuḥ) | वप्त्रोः (váptroḥ) | वप्तॄणाम् (váptṝṇām) |
| locative | वप्तरि (váptari) | वप्त्रोः (váptroḥ) | वप्तृषु (váptṛṣu) |
- ¹Vedic
Etymology 2
[edit]Agent noun formed from the root वप् (vap, “to sow (seeds); to beget”). See there for more etymological information.
Noun
[edit]वप्तृ • (vaptṛ) stem, m
- one who sows seeds; a farmer, a husbandman
- c. 200 BCE – 200 CE, Manusmṛti 4.36:
- यथेरिणे बीजं उप्त्वा न वप्ता लभते फलम् ।
तथानृचे हविर्दत्त्वा न दाता लभते फलम् ॥- yatheriṇe bījaṃ uptvā na vaptā labhate phalam.
tathānṛce havirdattvā na dātā labhate phalam. - As a husbandman reaps no harvest when he has sown the seed in barren soil, even so the giver of oblation-food gains no reward if he presented it to a (priest) unacquainted with the Ṛc verses.
- yatheriṇe bījaṃ uptvā na vaptā labhate phalam.
- यथेरिणे बीजं उप्त्वा न वप्ता लभते फलम् ।
- one who begets; a progenitor, a father
Declension
[edit]| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वप्ता (vaptā) | वप्तारौ (vaptārau) वप्तारा¹ (vaptārā¹) |
वप्तारः (vaptāraḥ) |
| vocative | वप्तः (vaptaḥ) | वप्तारौ (vaptārau) वप्तारा¹ (vaptārā¹) |
वप्तारः (vaptāraḥ) |
| accusative | वप्तारम् (vaptāram) | वप्तारौ (vaptārau) वप्तारा¹ (vaptārā¹) |
वप्तॄन् (vaptṝn) |
| instrumental | वप्त्रा (vaptrā) | वप्तृभ्याम् (vaptṛbhyām) | वप्तृभिः (vaptṛbhiḥ) |
| dative | वप्त्रे (vaptre) | वप्तृभ्याम् (vaptṛbhyām) | वप्तृभ्यः (vaptṛbhyaḥ) |
| ablative | वप्तुः (vaptuḥ) | वप्तृभ्याम् (vaptṛbhyām) | वप्तृभ्यः (vaptṛbhyaḥ) |
| genitive | वप्तुः (vaptuḥ) | वप्त्रोः (vaptroḥ) | वप्तॄणाम् (vaptṝṇām) |
| locative | वप्तरि (vaptari) | वप्त्रोः (vaptroḥ) | वप्तृषु (vaptṛṣu) |
- ¹Vedic
References
[edit]- Monier Williams (1899) “वप्तृ”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 1259.