प्रतिवेश

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• প্ৰতিৱেশ (Assamese script)
• ᬧ᭄ᬭᬢᬶᬯᬾᬰ (Balinese script)
• প্রতিবেশ (Bengali script)
• 𑰢𑰿𑰨𑰝𑰰𑰪𑰸𑰫 (Bhaiksuki script)
• 𑀧𑁆𑀭𑀢𑀺𑀯𑁂𑀰 (Brahmi script)
• ပြတိဝေၐ (Burmese script)
• પ્રતિવેશ (Gujarati script)
• ਪ੍ਰਤਿਵੇਸ਼ (Gurmukhi script)
• 𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿𑌵𑍇𑌶 (Grantha script)
• ꦥꦿꦠꦶꦮꦺꦯ (Javanese script)
• 𑂣𑂹𑂩𑂞𑂱𑂫𑂵𑂬 (Kaithi script)
• ಪ್ರತಿವೇಶ (Kannada script)
• ប្រតិវេឝ (Khmer script)
• ປ຺ຣຕິເວຨ (Lao script)
• പ്രതിവേശ (Malayalam script)
• ᢒᡵᠠᢠᡳᠸᡝᡧᠠ (Manchu script)
• 𑘢𑘿𑘨𑘝𑘱𑘪𑘹𑘫 (Modi script)
• ᢒᠷᠠᢐᠢᠸᠧᠱᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑧂𑧠𑧈𑦽𑧒𑧊𑧚𑧋 (Nandinagari script)
• 𑐥𑑂𑐬𑐟𑐶𑐰𑐾𑐱 (Newa script)
• ପ୍ରତିଵେଶ (Odia script)
• ꢦ꣄ꢬꢡꢶꢮꢾꢯ (Saurashtra script)
• 𑆥𑇀𑆫𑆠𑆴𑆮𑆼𑆯 (Sharada script)
• 𑖢𑖿𑖨𑖝𑖰𑖪𑖸𑖫 (Siddham script)
• ප්‍රතිවෙශ (Sinhalese script)
• 𑩰 𑪙𑩼𑩫𑩑𑩾𑩔𑩿 (Soyombo script)
• 𑚞𑚶𑚤𑚙𑚮𑚦𑚲𑚧 (Takri script)
• ப்ரதிவேஶ (Tamil script)
• ప్రతివేశ (Telugu script)
• ปฺรติเวศ (Thai script)
• པྲ་ཏི་ཝེ་ཤ (Tibetan script)
• 𑒣𑓂𑒩𑒞𑒱𑒫𑒹𑒬 (Tirhuta script)
• 𑨞𑩇𑨫𑨙𑨁𑨭𑨄𑨮 (Zanabazar Square script)

Etymology

From प्रति (prati, “opposite, nearby”) +‎ विश् (viś, “to settle, to live”, root), from Proto-Indo-European *weyḱ- (“to settle, live”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /pɾɐ́.ti.ʋɐj.ɕɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /pɾɐ.t̪iˈʋeː.ɕɐ/

Noun

प्रतिवेश • (prátiveśa) stem, m

1. a neighbour
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 10.66.13:

     क्षेत्र॑स्य॒ पतिं॒ प्रति॑वेशम् ईमहे॒ विश्वा॑न्दे॒वाँ अ॒मृताँ॒ अप्र॑युच्छतः ॥

     kṣétrasya pátiṃ prátiveśam īmahe víśvāndevā́m̐ amṛ́tām̐ áprayucchataḥ

     We pray to him who dwelleth near, Guard of the Field, to all Immortal Gods who never are remiss.

   • c. 1200 BCE – 800 BCE, Kṛṣṇa-Yajurveda (Taittirīya Saṃhitā) II.6.9.7:

     यन् न निर्दिशेत् प्रतिवेशं यज्ञस्याशीर् गच्छेद्

     yan na nirdiśet prativeśaṃ yajñasyāśīr gacched

     If he were not to indicate (the worshipper), the blessing of the ritual would go to his neighbour.

Declension

Masculine a-stem declension of प्रतिवेश (prátiveśa)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	प्रतिवेशः prátiveśaḥ	प्रतिवेशौ / प्रतिवेशा¹ prátiveśau / prátiveśā¹	प्रतिवेशाः / प्रतिवेशासः¹ prátiveśāḥ / prátiveśāsaḥ¹
Vocative	प्रतिवेश prátiveśa	प्रतिवेशौ / प्रतिवेशा¹ prátiveśau / prátiveśā¹	प्रतिवेशाः / प्रतिवेशासः¹ prátiveśāḥ / prátiveśāsaḥ¹
Accusative	प्रतिवेशम् prátiveśam	प्रतिवेशौ / प्रतिवेशा¹ prátiveśau / prátiveśā¹	प्रतिवेशान् prátiveśān
Instrumental	प्रतिवेशेन prátiveśena	प्रतिवेशाभ्याम् prátiveśābhyām	प्रतिवेशैः / प्रतिवेशेभिः¹ prátiveśaiḥ / prátiveśebhiḥ¹
Dative	प्रतिवेशाय prátiveśāya	प्रतिवेशाभ्याम् prátiveśābhyām	प्रतिवेशेभ्यः prátiveśebhyaḥ
Ablative	प्रतिवेशात् prátiveśāt	प्रतिवेशाभ्याम् prátiveśābhyām	प्रतिवेशेभ्यः prátiveśebhyaḥ
Genitive	प्रतिवेशस्य prátiveśasya	प्रतिवेशयोः prátiveśayoḥ	प्रतिवेशानाम् prátiveśānām
Locative	प्रतिवेशे prátiveśe	प्रतिवेशयोः prátiveśayoḥ	प्रतिवेशेषु prátiveśeṣu
Notes	¹Vedic

Adjective

प्रतिवेश • (prátiveśa) stem

1. neighbouring

Declension

Masculine a-stem declension of प्रतिवेश (prátiveśa)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	प्रतिवेशः prátiveśaḥ	प्रतिवेशौ / प्रतिवेशा¹ prátiveśau / prátiveśā¹	प्रतिवेशाः / प्रतिवेशासः¹ prátiveśāḥ / prátiveśāsaḥ¹
Vocative	प्रतिवेश prátiveśa	प्रतिवेशौ / प्रतिवेशा¹ prátiveśau / prátiveśā¹	प्रतिवेशाः / प्रतिवेशासः¹ prátiveśāḥ / prátiveśāsaḥ¹
Accusative	प्रतिवेशम् prátiveśam	प्रतिवेशौ / प्रतिवेशा¹ prátiveśau / prátiveśā¹	प्रतिवेशान् prátiveśān
Instrumental	प्रतिवेशेन prátiveśena	प्रतिवेशाभ्याम् prátiveśābhyām	प्रतिवेशैः / प्रतिवेशेभिः¹ prátiveśaiḥ / prátiveśebhiḥ¹
Dative	प्रतिवेशाय prátiveśāya	प्रतिवेशाभ्याम् prátiveśābhyām	प्रतिवेशेभ्यः prátiveśebhyaḥ
Ablative	प्रतिवेशात् prátiveśāt	प्रतिवेशाभ्याम् prátiveśābhyām	प्रतिवेशेभ्यः prátiveśebhyaḥ
Genitive	प्रतिवेशस्य prátiveśasya	प्रतिवेशयोः prátiveśayoḥ	प्रतिवेशानाम् prátiveśānām
Locative	प्रतिवेशे prátiveśe	प्रतिवेशयोः prátiveśayoḥ	प्रतिवेशेषु prátiveśeṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ā-stem declension of प्रतिवेशा (prátiveśā)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	प्रतिवेशा prátiveśā	प्रतिवेशे prátiveśe	प्रतिवेशाः prátiveśāḥ
Vocative	प्रतिवेशे prátiveśe	प्रतिवेशे prátiveśe	प्रतिवेशाः prátiveśāḥ
Accusative	प्रतिवेशाम् prátiveśām	प्रतिवेशे prátiveśe	प्रतिवेशाः prátiveśāḥ
Instrumental	प्रतिवेशया / प्रतिवेशा¹ prátiveśayā / prátiveśā¹	प्रतिवेशाभ्याम् prátiveśābhyām	प्रतिवेशाभिः prátiveśābhiḥ
Dative	प्रतिवेशायै prátiveśāyai	प्रतिवेशाभ्याम् prátiveśābhyām	प्रतिवेशाभ्यः prátiveśābhyaḥ
Ablative	प्रतिवेशायाः / प्रतिवेशायै² prátiveśāyāḥ / prátiveśāyai²	प्रतिवेशाभ्याम् prátiveśābhyām	प्रतिवेशाभ्यः prátiveśābhyaḥ
Genitive	प्रतिवेशायाः / प्रतिवेशायै² prátiveśāyāḥ / prátiveśāyai²	प्रतिवेशयोः prátiveśayoḥ	प्रतिवेशानाम् prátiveśānām
Locative	प्रतिवेशायाम् prátiveśāyām	प्रतिवेशयोः prátiveśayoḥ	प्रतिवेशासु prátiveśāsu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of प्रतिवेश (prátiveśa)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	प्रतिवेशम् prátiveśam	प्रतिवेशे prátiveśe	प्रतिवेशानि / प्रतिवेशा¹ prátiveśāni / prátiveśā¹
Vocative	प्रतिवेश prátiveśa	प्रतिवेशे prátiveśe	प्रतिवेशानि / प्रतिवेशा¹ prátiveśāni / prátiveśā¹
Accusative	प्रतिवेशम् prátiveśam	प्रतिवेशे prátiveśe	प्रतिवेशानि / प्रतिवेशा¹ prátiveśāni / prátiveśā¹
Instrumental	प्रतिवेशेन prátiveśena	प्रतिवेशाभ्याम् prátiveśābhyām	प्रतिवेशैः / प्रतिवेशेभिः¹ prátiveśaiḥ / prátiveśebhiḥ¹
Dative	प्रतिवेशाय prátiveśāya	प्रतिवेशाभ्याम् prátiveśābhyām	प्रतिवेशेभ्यः prátiveśebhyaḥ
Ablative	प्रतिवेशात् prátiveśāt	प्रतिवेशाभ्याम् prátiveśābhyām	प्रतिवेशेभ्यः prátiveśebhyaḥ
Genitive	प्रतिवेशस्य prátiveśasya	प्रतिवेशयोः prátiveśayoḥ	प्रतिवेशानाम् prátiveśānām
Locative	प्रतिवेशे prátiveśe	प्रतिवेशयोः prátiveśayoḥ	प्रतिवेशेषु prátiveśeṣu
Notes	¹Vedic

Derived terms

• प्रतिवेश्य (prativeśya)

Descendants

• Prakrit: 𑀧𑀏𑀲 (paesa, “neighbour”)
• Prakrit: *𑀧𑀟𑀺𑀯𑁂𑀲 (*paḍivesa)
  • Hindi: पड़ोस (paṛos)

References

• Monier Williams (1899) “प्रतिवेश”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 663/2.