प्रतिवेश

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• প্ৰতিৱেশ (Assamese script)
• ᬧ᭄ᬭᬢᬶᬯᬾᬰ (Balinese script)
• প্রতিবেশ (Bengali script)
• 𑰢𑰿𑰨𑰝𑰰𑰪𑰸𑰫 (Bhaiksuki script)
• 𑀧𑁆𑀭𑀢𑀺𑀯𑁂𑀰 (Brahmi script)
• ပြတိဝေၐ (Burmese script)
• પ્રતિવેશ (Gujarati script)
• ਪ੍ਰਤਿਵੇਸ਼ (Gurmukhi script)
• 𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿𑌵𑍇𑌶 (Grantha script)
• ꦥꦿꦠꦶꦮꦺꦯ (Javanese script)
• 𑂣𑂹𑂩𑂞𑂱𑂫𑂵𑂬 (Kaithi script)
• ಪ್ರತಿವೇಶ (Kannada script)
• ប្រតិវេឝ (Khmer script)
• ປ຺ຣຕິເວຨ (Lao script)
• പ്രതിവേശ (Malayalam script)
• ᢒᡵᠠᢠᡳᠸᡝᡧᠠ (Manchu script)
• 𑘢𑘿𑘨𑘝𑘱𑘪𑘹𑘫 (Modi script)
• ᢒᠷᠠᢐᠢᠸᠧᠱᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑧂𑧠𑧈𑦽𑧒𑧊𑧚𑧋 (Nandinagari script)
• 𑐥𑑂𑐬𑐟𑐶𑐰𑐾𑐱 (Newa script)
• ପ୍ରତିଵେଶ (Odia script)
• ꢦ꣄ꢬꢡꢶꢮꢾꢯ (Saurashtra script)
• 𑆥𑇀𑆫𑆠𑆴𑆮𑆼𑆯 (Sharada script)
• 𑖢𑖿𑖨𑖝𑖰𑖪𑖸𑖫 (Siddham script)
• ප්‍රතිවෙශ (Sinhalese script)
• 𑩰 𑪙𑩼𑩫𑩑𑩾𑩔𑩿 (Soyombo script)
• 𑚞𑚶𑚤𑚙𑚮𑚦𑚲𑚧 (Takri script)
• ப்ரதிவேஶ (Tamil script)
• ప్రతివేశ (Telugu script)
• ปฺรติเวศ (Thai script)
• པྲ་ཏི་ཝེ་ཤ (Tibetan script)
• 𑒣𑓂𑒩𑒞𑒱𑒫𑒹𑒬 (Tirhuta script)
• 𑨞𑩇𑨫𑨙𑨁𑨭𑨄𑨮 (Zanabazar Square script)

Etymology

From प्रति (prati, “opposite, nearby”) +‎ विश् (viś, “to settle, to live”, root), from Proto-Indo-European *weyḱ- (“to settle, live”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /pɾɐ́.ti.ʋɐj.ɕɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /pɾɐ.t̪i.ʋeː.ɕɐ/

Noun

प्रतिवेश • (prátiveśa) stem, m

1. a neighbour
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 10.66.13:

     क्षेत्र॑स्य॒ पतिं॒ प्रति॑वेशम् ईमहे॒ विश्वा॑न्दे॒वाँ अ॒मृताँ॒ अप्र॑युच्छतः ॥

     kṣétrasya pátiṃ prátiveśam īmahe víśvāndevā́m̐ amṛ́tām̐ áprayucchataḥ

     We pray to him who dwelleth near, Guard of the Field, to all Immortal Gods who never are remiss.

   • c. 1200 BCE – 800 BCE, Kṛṣṇa-Yajurveda (Taittirīya Saṃhitā) II.6.9.7:

     यन् न निर्दिशेत् प्रतिवेशं यज्ञस्याशीर् गच्छेद्

     yan na nirdiśet prativeśaṃ yajñasyāśīr gacched

     If he were not to indicate (the worshipper), the blessing of the ritual would go to his neighbour.

Declension

Masculine a-stem declension of प्रतिवेश

	singular	dual	plural
nominative	प्रतिवेशः (prátiveśaḥ)	प्रतिवेशौ (prátiveśau) प्रतिवेशा¹ (prátiveśā¹)	प्रतिवेशाः (prátiveśāḥ) प्रतिवेशासः¹ (prátiveśāsaḥ¹)
vocative	प्रतिवेश (prátiveśa)	प्रतिवेशौ (prátiveśau) प्रतिवेशा¹ (prátiveśā¹)	प्रतिवेशाः (prátiveśāḥ) प्रतिवेशासः¹ (prátiveśāsaḥ¹)
accusative	प्रतिवेशम् (prátiveśam)	प्रतिवेशौ (prátiveśau) प्रतिवेशा¹ (prátiveśā¹)	प्रतिवेशान् (prátiveśān)
instrumental	प्रतिवेशेन (prátiveśena)	प्रतिवेशाभ्याम् (prátiveśābhyām)	प्रतिवेशैः (prátiveśaiḥ) प्रतिवेशेभिः¹ (prátiveśebhiḥ¹)
dative	प्रतिवेशाय (prátiveśāya)	प्रतिवेशाभ्याम् (prátiveśābhyām)	प्रतिवेशेभ्यः (prátiveśebhyaḥ)
ablative	प्रतिवेशात् (prátiveśāt)	प्रतिवेशाभ्याम् (prátiveśābhyām)	प्रतिवेशेभ्यः (prátiveśebhyaḥ)
genitive	प्रतिवेशस्य (prátiveśasya)	प्रतिवेशयोः (prátiveśayoḥ)	प्रतिवेशानाम् (prátiveśānām)
locative	प्रतिवेशे (prátiveśe)	प्रतिवेशयोः (prátiveśayoḥ)	प्रतिवेशेषु (prátiveśeṣu)

• ¹Vedic

Adjective

प्रतिवेश • (prátiveśa) stem

1. neighbouring

Declension

Masculine a-stem declension of प्रतिवेश

	singular	dual	plural
nominative	प्रतिवेशः (prátiveśaḥ)	प्रतिवेशौ (prátiveśau) प्रतिवेशा¹ (prátiveśā¹)	प्रतिवेशाः (prátiveśāḥ) प्रतिवेशासः¹ (prátiveśāsaḥ¹)
vocative	प्रतिवेश (prátiveśa)	प्रतिवेशौ (prátiveśau) प्रतिवेशा¹ (prátiveśā¹)	प्रतिवेशाः (prátiveśāḥ) प्रतिवेशासः¹ (prátiveśāsaḥ¹)
accusative	प्रतिवेशम् (prátiveśam)	प्रतिवेशौ (prátiveśau) प्रतिवेशा¹ (prátiveśā¹)	प्रतिवेशान् (prátiveśān)
instrumental	प्रतिवेशेन (prátiveśena)	प्रतिवेशाभ्याम् (prátiveśābhyām)	प्रतिवेशैः (prátiveśaiḥ) प्रतिवेशेभिः¹ (prátiveśebhiḥ¹)
dative	प्रतिवेशाय (prátiveśāya)	प्रतिवेशाभ्याम् (prátiveśābhyām)	प्रतिवेशेभ्यः (prátiveśebhyaḥ)
ablative	प्रतिवेशात् (prátiveśāt)	प्रतिवेशाभ्याम् (prátiveśābhyām)	प्रतिवेशेभ्यः (prátiveśebhyaḥ)
genitive	प्रतिवेशस्य (prátiveśasya)	प्रतिवेशयोः (prátiveśayoḥ)	प्रतिवेशानाम् (prátiveśānām)
locative	प्रतिवेशे (prátiveśe)	प्रतिवेशयोः (prátiveśayoḥ)	प्रतिवेशेषु (prátiveśeṣu)

• ¹Vedic

Feminine ā-stem declension of प्रतिवेशा

	singular	dual	plural
nominative	प्रतिवेशा (prátiveśā)	प्रतिवेशे (prátiveśe)	प्रतिवेशाः (prátiveśāḥ)
vocative	प्रतिवेशे (prátiveśe)	प्रतिवेशे (prátiveśe)	प्रतिवेशाः (prátiveśāḥ)
accusative	प्रतिवेशाम् (prátiveśām)	प्रतिवेशे (prátiveśe)	प्रतिवेशाः (prátiveśāḥ)
instrumental	प्रतिवेशया (prátiveśayā) प्रतिवेशा¹ (prátiveśā¹)	प्रतिवेशाभ्याम् (prátiveśābhyām)	प्रतिवेशाभिः (prátiveśābhiḥ)
dative	प्रतिवेशायै (prátiveśāyai)	प्रतिवेशाभ्याम् (prátiveśābhyām)	प्रतिवेशाभ्यः (prátiveśābhyaḥ)
ablative	प्रतिवेशायाः (prátiveśāyāḥ) प्रतिवेशायै² (prátiveśāyai²)	प्रतिवेशाभ्याम् (prátiveśābhyām)	प्रतिवेशाभ्यः (prátiveśābhyaḥ)
genitive	प्रतिवेशायाः (prátiveśāyāḥ) प्रतिवेशायै² (prátiveśāyai²)	प्रतिवेशयोः (prátiveśayoḥ)	प्रतिवेशानाम् (prátiveśānām)
locative	प्रतिवेशायाम् (prátiveśāyām)	प्रतिवेशयोः (prátiveśayoḥ)	प्रतिवेशासु (prátiveśāsu)

• ¹Vedic
• ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of प्रतिवेश

	singular	dual	plural
nominative	प्रतिवेशम् (prátiveśam)	प्रतिवेशे (prátiveśe)	प्रतिवेशानि (prátiveśāni) प्रतिवेशा¹ (prátiveśā¹)
vocative	प्रतिवेश (prátiveśa)	प्रतिवेशे (prátiveśe)	प्रतिवेशानि (prátiveśāni) प्रतिवेशा¹ (prátiveśā¹)
accusative	प्रतिवेशम् (prátiveśam)	प्रतिवेशे (prátiveśe)	प्रतिवेशानि (prátiveśāni) प्रतिवेशा¹ (prátiveśā¹)
instrumental	प्रतिवेशेन (prátiveśena)	प्रतिवेशाभ्याम् (prátiveśābhyām)	प्रतिवेशैः (prátiveśaiḥ) प्रतिवेशेभिः¹ (prátiveśebhiḥ¹)
dative	प्रतिवेशाय (prátiveśāya)	प्रतिवेशाभ्याम् (prátiveśābhyām)	प्रतिवेशेभ्यः (prátiveśebhyaḥ)
ablative	प्रतिवेशात् (prátiveśāt)	प्रतिवेशाभ्याम् (prátiveśābhyām)	प्रतिवेशेभ्यः (prátiveśebhyaḥ)
genitive	प्रतिवेशस्य (prátiveśasya)	प्रतिवेशयोः (prátiveśayoḥ)	प्रतिवेशानाम् (prátiveśānām)
locative	प्रतिवेशे (prátiveśe)	प्रतिवेशयोः (prátiveśayoḥ)	प्रतिवेशेषु (prátiveśeṣu)

• ¹Vedic

Derived terms

• प्रतिवेश्य (prativeśya)

Descendants

• Prakrit: 𑀧𑀏𑀲 (paesa, “neighbour”)
• Prakrit: *𑀧𑀟𑀺𑀯𑁂𑀲 (*paḍivesa)
  • Hindi: पड़ोस (paṛos)

References

• Monier Williams (1899) “प्रतिवेश”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 663/2.