Jump to content

निर्भर

From Wiktionary, the free dictionary

Hindi

[edit]

Etymology

[edit]

Learned borrowing from Classical Sanskrit निर्भर (nirbhara).

Pronunciation

[edit]
  • (Delhi) IPA(key): /nɪɾ.bʱəɾ/, [nɪɾ.bʱɐɾ]

Adjective

[edit]

निर्भर (nirbhar) (indeclinable)

  1. dependent, reliant
    Synonyms: आश्रित (āśrit), अवलंबित (avlambit)
    Antonyms: स्वतंत्र (svatantra), अनिर्भर (anirbhar)
    • 1996, Nand Kishore Naval, कविता की मुक्ति [kavitā kī mukti], Vani Prakashan, page 40:
      प्रकृति मनुष्य पर निर्भर नहीं है, बल्कि मनुष्य ही प्रकृति पर निर्भर है।
      prakŕti manuṣya par nirbhar nahī̃ hai, balki manuṣya hī prakŕti par nirbhar hai.
      Nature is not dependent on human; rather, human is dependent on nature.

Derived terms

[edit]

Further reading

[edit]

Sanskrit

[edit]

Alternative scripts

[edit]

Etymology

[edit]

From निस्- (nis-, negating prefix) +‎ भर (bhara, measure; weight, burden).

Pronunciation

[edit]

Adjective

[edit]

निर्भर (nirbhara) stem (Classical Sanskrit)

  1. full of, abounding in
    • c. 1000, Somadeva, Kathāsaritsāgara 1.8.38:
      सा च चित्ररसनिर्भरा कथा विस्मृतामरकथा कुतूहलात् ।
      तद्विधाय नगरे निरन्तरां ख्यातिमत्र भुवनत्रये गता ॥
      sā ca citrarasanirbharā kathā vismṛtāmarakathā kutūhalāt.
      tadvidhāya nagare nirantarāṃ khyātimatra bhuvanatraye gatā.
      Now that tale was so full of various interest that men were so taken with it as to forget the tales of the gods, and after producing that effect in the city it attained uninterrupted renown in the three worlds.
  2. sound; deep
  3. violent; vehement
  4. (New Sanskrit) dependent, reliant
    Synonyms: आश्रित (āśrita), अवलम्बित (avalambita), अनुयू (anuyū)
    • 2019, नई दीप मणिका (ICSE)-3, Delhi: New Saraswati House, →ISBN, page 59:
      किं त्वं कार्याणि कर्तुम् अन्तर्जाले एव निर्भरः असि?
      kiṃ tvaṃ kāryāṇi kartum antarjāle eva nirbharaḥ asi?
      For doing work, are you dependent on the Internet only?

Declension

[edit]
Masculine a-stem declension of निर्भर
singular dual plural
nominative निर्भरः (nirbharaḥ) निर्भरौ (nirbharau) निर्भराः (nirbharāḥ)
vocative निर्भर (nirbhara) निर्भरौ (nirbharau) निर्भराः (nirbharāḥ)
accusative निर्भरम् (nirbharam) निर्भरौ (nirbharau) निर्भरान् (nirbharān)
instrumental निर्भरेण (nirbhareṇa) निर्भराभ्याम् (nirbharābhyām) निर्भरैः (nirbharaiḥ)
dative निर्भराय (nirbharāya) निर्भराभ्याम् (nirbharābhyām) निर्भरेभ्यः (nirbharebhyaḥ)
ablative निर्भरात् (nirbharāt) निर्भराभ्याम् (nirbharābhyām) निर्भरेभ्यः (nirbharebhyaḥ)
genitive निर्भरस्य (nirbharasya) निर्भरयोः (nirbharayoḥ) निर्भराणाम् (nirbharāṇām)
locative निर्भरे (nirbhare) निर्भरयोः (nirbharayoḥ) निर्भरेषु (nirbhareṣu)
Feminine ā-stem declension of निर्भरा
singular dual plural
nominative निर्भरा (nirbharā) निर्भरे (nirbhare) निर्भराः (nirbharāḥ)
vocative निर्भरे (nirbhare) निर्भरे (nirbhare) निर्भराः (nirbharāḥ)
accusative निर्भराम् (nirbharām) निर्भरे (nirbhare) निर्भराः (nirbharāḥ)
instrumental निर्भरया (nirbharayā) निर्भराभ्याम् (nirbharābhyām) निर्भराभिः (nirbharābhiḥ)
dative निर्भरायै (nirbharāyai) निर्भराभ्याम् (nirbharābhyām) निर्भराभ्यः (nirbharābhyaḥ)
ablative निर्भरायाः (nirbharāyāḥ) निर्भराभ्याम् (nirbharābhyām) निर्भराभ्यः (nirbharābhyaḥ)
genitive निर्भरायाः (nirbharāyāḥ) निर्भरयोः (nirbharayoḥ) निर्भराणाम् (nirbharāṇām)
locative निर्भरायाम् (nirbharāyām) निर्भरयोः (nirbharayoḥ) निर्भरासु (nirbharāsu)
Neuter a-stem declension of निर्भर
singular dual plural
nominative निर्भरम् (nirbharam) निर्भरे (nirbhare) निर्भराणि (nirbharāṇi)
vocative निर्भर (nirbhara) निर्भरे (nirbhare) निर्भराणि (nirbharāṇi)
accusative निर्भरम् (nirbharam) निर्भरे (nirbhare) निर्भराणि (nirbharāṇi)
instrumental निर्भरेण (nirbhareṇa) निर्भराभ्याम् (nirbharābhyām) निर्भरैः (nirbharaiḥ)
dative निर्भराय (nirbharāya) निर्भराभ्याम् (nirbharābhyām) निर्भरेभ्यः (nirbharebhyaḥ)
ablative निर्भरात् (nirbharāt) निर्भराभ्याम् (nirbharābhyām) निर्भरेभ्यः (nirbharebhyaḥ)
genitive निर्भरस्य (nirbharasya) निर्भरयोः (nirbharayoḥ) निर्भराणाम् (nirbharāṇām)
locative निर्भरे (nirbhare) निर्भरयोः (nirbharayoḥ) निर्भरेषु (nirbhareṣu)

Descendants

[edit]

References

[edit]