त्रिवन्धुर
Sanskrit
[edit]Alternative scripts
[edit]Alternative scripts
- ত্ৰিৱন্ধুৰ (Assamese script)
- ᬢ᭄ᬭᬶᬯᬦ᭄ᬥᬸᬭ (Balinese script)
- ত্রিবন্ধুর (Bengali script)
- 𑰝𑰿𑰨𑰰𑰪𑰡𑰿𑰠𑰲𑰨 (Bhaiksuki script)
- 𑀢𑁆𑀭𑀺𑀯𑀦𑁆𑀥𑀼𑀭 (Brahmi script)
- တြိဝန္ဓုရ (Burmese script)
- ત્રિવન્ધુર (Gujarati script)
- ਤ੍ਰਿਵਨ੍ਧੁਰ (Gurmukhi script)
- 𑌤𑍍𑌰𑌿𑌵𑌨𑍍𑌧𑍁𑌰 (Grantha script)
- ꦠꦿꦶꦮꦤ꧀ꦣꦸꦫ (Javanese script)
- 𑂞𑂹𑂩𑂱𑂫𑂢𑂹𑂡𑂳𑂩 (Kaithi script)
- ತ್ರಿವನ್ಧುರ (Kannada script)
- ត្រិវន្ធុរ (Khmer script)
- ຕ຺ຣິວນ຺ຘຸຣ (Lao script)
- ത്രിവന്ധുര (Malayalam script)
- ᢠᡵᡳᠸᠠᠨᢡᡠᡵᠠ (Manchu script)
- 𑘝𑘿𑘨𑘱𑘪𑘡𑘿𑘠𑘳𑘨 (Modi script)
- ᢐᠷᠢᠸᠠᠨᢑᠾᠤᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
- 𑦽𑧠𑧈𑧒𑧊𑧁𑧠𑧀𑧔𑧈 (Nandinagari script)
- 𑐟𑑂𑐬𑐶𑐰𑐣𑑂𑐢𑐸𑐬 (Newa script)
- ତ୍ରିଵନ୍ଧୁର (Odia script)
- ꢡ꣄ꢬꢶꢮꢥ꣄ꢤꢸꢬ (Saurashtra script)
- 𑆠𑇀𑆫𑆴𑆮𑆤𑇀𑆣𑆶𑆫 (Sharada script)
- 𑖝𑖿𑖨𑖰𑖪𑖡𑖿𑖠𑖲𑖨 (Siddham script)
- ත්රිවන්ධුර (Sinhalese script)
- 𑩫 𑪙𑩼𑩑𑩾𑩯 𑪙𑩮𑩒𑩼 (Soyombo script)
- 𑚙𑚶𑚤𑚮𑚦𑚝𑚶𑚜𑚰𑚤 (Takri script)
- த்ரிவந்து⁴ர (Tamil script)
- త్రివన్ధుర (Telugu script)
- ตฺริวนฺธุร (Thai script)
- ཏྲི་ཝ་ནྡྷུ་ར (Tibetan script)
- 𑒞𑓂𑒩𑒱𑒫𑒢𑓂𑒡𑒳𑒩 (Tirhuta script)
- 𑨙𑩇𑨫𑨁𑨭𑨝𑩇𑨜𑨃𑨫 (Zanabazar Square script)
Etymology
[edit]Bahuvrīhi compound of त्रि (trí, “three, tri-”) + वन्धुर (vandhúra, “a charioteer's seat”).
Pronunciation
[edit]Adjective
[edit]त्रिवन्धुर • (trivandhurá) stem
- having 3 seats (applied to chariot of the Aśvins)
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 7.71.4:
- यो वां॒ रथो॑ नृपती॒ अस्ति॑ वो॒ळ्हा त्रि॑वन्धु॒रो वसु॑माँ उ॒स्रया॑मा ।
आ न॑ ए॒ना ना॑स॒त्योप॑ यातम॒भि यद्वां॑ वि॒श्वप्स्न्यो॒ जिगा॑ति ॥- yó vāṃ rátho nṛpatī ásti voḷhā́ trivandhuró vásumām̐ usráyāmā.
ā́ na enā́ nāsatyópa yātamabhí yádvāṃ viśvápsnyo jígāti. - The chariot, lords of men, that conveys you, moving at daylight, triple-seated, fraught with riches, Even with this come unto us, Nāsatyās, that laden with all food it may approach us.
- yó vāṃ rátho nṛpatī ásti voḷhā́ trivandhuró vásumām̐ usráyāmā.
- यो वां॒ रथो॑ नृपती॒ अस्ति॑ वो॒ळ्हा त्रि॑वन्धु॒रो वसु॑माँ उ॒स्रया॑मा ।
Declension
[edit]| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | त्रिवन्धुरः (trivandhuráḥ) | त्रिवन्धुरौ (trivandhuraú) त्रिवन्धुरा¹ (trivandhurā́¹) |
त्रिवन्धुराः (trivandhurā́ḥ) त्रिवन्धुरासः¹ (trivandhurā́saḥ¹) |
| vocative | त्रिवन्धुर (trívandhura) | त्रिवन्धुरौ (trívandhurau) त्रिवन्धुरा¹ (trívandhurā¹) |
त्रिवन्धुराः (trívandhurāḥ) त्रिवन्धुरासः¹ (trívandhurāsaḥ¹) |
| accusative | त्रिवन्धुरम् (trivandhurám) | त्रिवन्धुरौ (trivandhuraú) त्रिवन्धुरा¹ (trivandhurā́¹) |
त्रिवन्धुरान् (trivandhurā́n) |
| instrumental | त्रिवन्धुरेण (trivandhuréṇa) | त्रिवन्धुराभ्याम् (trivandhurā́bhyām) | त्रिवन्धुरैः (trivandhuraíḥ) त्रिवन्धुरेभिः¹ (trivandhurébhiḥ¹) |
| dative | त्रिवन्धुराय (trivandhurā́ya) | त्रिवन्धुराभ्याम् (trivandhurā́bhyām) | त्रिवन्धुरेभ्यः (trivandhurébhyaḥ) |
| ablative | त्रिवन्धुरात् (trivandhurā́t) | त्रिवन्धुराभ्याम् (trivandhurā́bhyām) | त्रिवन्धुरेभ्यः (trivandhurébhyaḥ) |
| genitive | त्रिवन्धुरस्य (trivandhurásya) | त्रिवन्धुरयोः (trivandhuráyoḥ) | त्रिवन्धुराणाम् (trivandhurā́ṇām) |
| locative | त्रिवन्धुरे (trivandhuré) | त्रिवन्धुरयोः (trivandhuráyoḥ) | त्रिवन्धुरेषु (trivandhuréṣu) |
- ¹Vedic
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | त्रिवन्धुरा (trivandhurā́) | त्रिवन्धुरे (trivandhuré) | त्रिवन्धुराः (trivandhurā́ḥ) |
| vocative | त्रिवन्धुरे (trívandhure) | त्रिवन्धुरे (trívandhure) | त्रिवन्धुराः (trívandhurāḥ) |
| accusative | त्रिवन्धुराम् (trivandhurā́m) | त्रिवन्धुरे (trivandhuré) | त्रिवन्धुराः (trivandhurā́ḥ) |
| instrumental | त्रिवन्धुरया (trivandhuráyā) त्रिवन्धुरा¹ (trivandhurā́¹) |
त्रिवन्धुराभ्याम् (trivandhurā́bhyām) | त्रिवन्धुराभिः (trivandhurā́bhiḥ) |
| dative | त्रिवन्धुरायै (trivandhurā́yai) | त्रिवन्धुराभ्याम् (trivandhurā́bhyām) | त्रिवन्धुराभ्यः (trivandhurā́bhyaḥ) |
| ablative | त्रिवन्धुरायाः (trivandhurā́yāḥ) त्रिवन्धुरायै² (trivandhurā́yai²) |
त्रिवन्धुराभ्याम् (trivandhurā́bhyām) | त्रिवन्धुराभ्यः (trivandhurā́bhyaḥ) |
| genitive | त्रिवन्धुरायाः (trivandhurā́yāḥ) त्रिवन्धुरायै² (trivandhurā́yai²) |
त्रिवन्धुरयोः (trivandhuráyoḥ) | त्रिवन्धुराणाम् (trivandhurā́ṇām) |
| locative | त्रिवन्धुरायाम् (trivandhurā́yām) | त्रिवन्धुरयोः (trivandhuráyoḥ) | त्रिवन्धुरासु (trivandhurā́su) |
- ¹Vedic
- ²Brāhmaṇas
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | त्रिवन्धुरम् (trivandhurám) | त्रिवन्धुरे (trivandhuré) | त्रिवन्धुराणि (trivandhurā́ṇi) त्रिवन्धुरा¹ (trivandhurā́¹) |
| vocative | त्रिवन्धुर (trívandhura) | त्रिवन्धुरे (trívandhure) | त्रिवन्धुराणि (trívandhurāṇi) त्रिवन्धुरा¹ (trívandhurā¹) |
| accusative | त्रिवन्धुरम् (trivandhurám) | त्रिवन्धुरे (trivandhuré) | त्रिवन्धुराणि (trivandhurā́ṇi) त्रिवन्धुरा¹ (trivandhurā́¹) |
| instrumental | त्रिवन्धुरेण (trivandhuréṇa) | त्रिवन्धुराभ्याम् (trivandhurā́bhyām) | त्रिवन्धुरैः (trivandhuraíḥ) त्रिवन्धुरेभिः¹ (trivandhurébhiḥ¹) |
| dative | त्रिवन्धुराय (trivandhurā́ya) | त्रिवन्धुराभ्याम् (trivandhurā́bhyām) | त्रिवन्धुरेभ्यः (trivandhurébhyaḥ) |
| ablative | त्रिवन्धुरात् (trivandhurā́t) | त्रिवन्धुराभ्याम् (trivandhurā́bhyām) | त्रिवन्धुरेभ्यः (trivandhurébhyaḥ) |
| genitive | त्रिवन्धुरस्य (trivandhurásya) | त्रिवन्धुरयोः (trivandhuráyoḥ) | त्रिवन्धुराणाम् (trivandhurā́ṇām) |
| locative | त्रिवन्धुरे (trivandhuré) | त्रिवन्धुरयोः (trivandhuráyoḥ) | त्रिवन्धुरेषु (trivandhuréṣu) |
- ¹Vedic
References
[edit]- Monier Williams (1899) “त्रिवन्धुर”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 460.
- Arthur Anthony Macdonell (1893) “त्रिवन्धुर”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press, page 113