क्ष्णोत्र

Sanskrit

Alternative forms

Alternative scripts

Etymology

From Proto-Indo-European *ksnéw-tro-m (“instrument of sharpening”), from Proto-Indo-European *ksnew- (“to sharpen”).

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /kʂɳɐ́wt.ɾɐ/
(Classical Sanskrit) IPA^(key): /kʂɳoːt̪.ɾɐ/

Noun

क्ष्णोत्र • (kṣṇótra) stem, n (root क्ष्णु)

a whetstone (a hard stone with a flat surface, used to sharpen or hone an edged tool)
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 2.39.7:
  हस्ते॑व श॒क्तिम॒भि सं॑द॒दी नः॒ क्षामे॑व नः॒ सम॑जतं॒ रजां॑सि ।
  इ॒मा गिरो॑ अश्विना युष्म॒यन्तीः॒ क्ष्णोत्रे॑णेव॒ स्वधि॑तिं॒ सं शि॑शीतम् ॥
  hásteva śaktímabhí saṃdadī́ naḥ kṣā́meva naḥ sámajataṃ rájāṃsi.
  imā́ gíro aśvinā yuṣmayántīḥ kṣṇótreṇeva svádhitiṃ sáṃ śiśītam.
  Like two hands give ye us increasing vigour; like heaven and earth constrain the airy regions.
  Aśvins, these hymns that struggle to approach you, sharpen ye like an axe upon a whetstone.

Declension

Neuter a-stem declension of क्ष्णोत्र
	singular	dual	plural
nominative	क्ष्णोत्रम् (kṣṇótram)	क्ष्णोत्रे (kṣṇótre)	क्ष्णोत्राणि (kṣṇótrāṇi) क्ष्णोत्रा¹ (kṣṇótrā¹)
vocative	क्ष्णोत्र (kṣṇótra)	क्ष्णोत्रे (kṣṇótre)	क्ष्णोत्राणि (kṣṇótrāṇi) क्ष्णोत्रा¹ (kṣṇótrā¹)
accusative	क्ष्णोत्रम् (kṣṇótram)	क्ष्णोत्रे (kṣṇótre)	क्ष्णोत्राणि (kṣṇótrāṇi) क्ष्णोत्रा¹ (kṣṇótrā¹)
instrumental	क्ष्णोत्रेण (kṣṇótreṇa)	क्ष्णोत्राभ्याम् (kṣṇótrābhyām)	क्ष्णोत्रैः (kṣṇótraiḥ) क्ष्णोत्रेभिः¹ (kṣṇótrebhiḥ¹)
dative	क्ष्णोत्राय (kṣṇótrāya)	क्ष्णोत्राभ्याम् (kṣṇótrābhyām)	क्ष्णोत्रेभ्यः (kṣṇótrebhyaḥ)
ablative	क्ष्णोत्रात् (kṣṇótrāt)	क्ष्णोत्राभ्याम् (kṣṇótrābhyām)	क्ष्णोत्रेभ्यः (kṣṇótrebhyaḥ)
genitive	क्ष्णोत्रस्य (kṣṇótrasya)	क्ष्णोत्रयोः (kṣṇótrayoḥ)	क्ष्णोत्राणाम् (kṣṇótrāṇām)
locative	क्ष्णोत्रे (kṣṇótre)	क्ष्णोत्रयोः (kṣṇótrayoḥ)	क्ष्णोत्रेषु (kṣṇótreṣu)

¹Vedic

References

Monier Williams (1899) “क्ष्णोत्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 333, column 3.