उद्वर्तन

Hindi

Etymology

Learned borrowing from Sanskrit उद्वर्तन (udvartana). Doublet of उबटन (ubṭan).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /ʊd̪.ʋəɾ.t̪ən/, [ʊd̪.wɐɾ.t̪ɐ̃n]

Noun

उद्वर्तन • (udvartan) m (rare)

1. rubbing or kneading the body
2. Synonym of उबटन (ubṭan)
3. grinding

   Synonym: पीसना (pīsnā)

4. bad behaviour or conduct, rudeness

   Synonyms: उद्दंडता (uddaṇḍtā), उग्रता (ugratā), अभद्रता (abhadratā), अक्खड़पन (akkhaṛpan), अशिष्टता (aśiṣṭatā), असभ्यता (asabhyatā)

Declension

Declension of उद्वर्तन (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	उद्वर्तन udvartan	उद्वर्तन udvartan
oblique	उद्वर्तन udvartan	उद्वर्तनों udvartanõ
vocative	उद्वर्तन udvartan	उद्वर्तनो udvartano

Further reading

• Dāsa, Śyāmasundara (1965–1975) “उद्वर्तन”, in Hindī Śabdasāgara [lit. Sea of Hindi words] (in Hindi), Kashi [Varanasi]: Nagari Pracarini Sabha

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• উদ্বৰ্তন (Assamese script)
• ᬉᬤ᭄ᬯᬃᬢᬦ (Balinese script)
• উদ্বর্তন (Bengali script)
• 𑰄𑰟𑰿𑰪𑰨𑰿𑰝𑰡 (Bhaiksuki script)
• 𑀉𑀤𑁆𑀯𑀭𑁆𑀢𑀦 (Brahmi script)
• ဥဒွရ်္တန (Burmese script)
• ઉદ્વર્તન (Gujarati script)
• ਉਦ੍ਵਰ੍ਤਨ (Gurmukhi script)
• 𑌉𑌦𑍍𑌵𑌰𑍍𑌤𑌨 (Grantha script)
• ꦈꦢ꧀ꦮꦂꦠꦤ (Javanese script)
• 𑂇𑂠𑂹𑂫𑂩𑂹𑂞𑂢 (Kaithi script)
• ಉದ್ವರ್ತನ (Kannada script)
• ឧទ្វត៌ន (Khmer script)
• ອຸທ຺ວຣ຺ຕນ (Lao script)
• ഉദ്വര്തന (Malayalam script)
• ᡠᡩᠣᠸᠠᡵᢠᠠᠨᠠ (Manchu script)
• 𑘄𑘟𑘿𑘪𑘨𑘿𑘝𑘡 (Modi script)
• ᠤᢑᢦᠷᢐᠠᠨᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑦤𑦿𑧠𑧊𑧈𑧠𑦽𑧁 (Nandinagari script)
• 𑐄𑐡𑑂𑐰𑐬𑑂𑐟𑐣 (Newa script)
• ଉଦ୍ଵର୍ତନ (Odia script)
• ꢆꢣ꣄ꢮꢬ꣄ꢡꢥ (Saurashtra script)
• 𑆇𑆢𑇀𑆮𑆫𑇀𑆠𑆤 (Sharada script)
• 𑖄𑖟𑖿𑖪𑖨𑖿𑖝𑖡 (Siddham script)
• උද්‍වර්‍තන (Sinhalese script)
• 𑩐𑩒𑩭 𑪙𑩾𑩼 𑪙𑩫𑩯 (Soyombo script)
• 𑚄𑚛𑚶𑚦𑚤𑚶𑚙𑚝 (Takri script)
• உத்³வர்தந (Tamil script)
• ఉద్వర్తన (Telugu script)
• อุทฺวรฺตน (Thai script)
• ཨུ་དྭ་རྟ་ན (Tibetan script)
• 𑒅𑒠𑓂𑒫𑒩𑓂𑒞𑒢 (Tirhuta script)
• 𑨀𑨃𑨛𑩇𑨭𑨫𑩇𑨙𑨝 (Zanabazar Square script)

Etymology

From उद्- (ud-) +‎ वृत् (vṛt) +‎ -अन (-ana).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ud.ʋɐɾ.tɐ.nɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ud̪ˈʋɐɾ.t̪ɐ.n̪ɐ/

Adjective

उद्वर्तन • (udvartana) stem

1. springing up, bursting

Declension

Masculine a-stem declension of उद्वर्तन

	singular	dual	plural
nominative	उद्वर्तनः (udvartanaḥ)	उद्वर्तनौ (udvartanau) उद्वर्तना¹ (udvartanā¹)	उद्वर्तनाः (udvartanāḥ) उद्वर्तनासः¹ (udvartanāsaḥ¹)
vocative	उद्वर्तन (udvartana)	उद्वर्तनौ (udvartanau) उद्वर्तना¹ (udvartanā¹)	उद्वर्तनाः (udvartanāḥ) उद्वर्तनासः¹ (udvartanāsaḥ¹)
accusative	उद्वर्तनम् (udvartanam)	उद्वर्तनौ (udvartanau) उद्वर्तना¹ (udvartanā¹)	उद्वर्तनान् (udvartanān)
instrumental	उद्वर्तनेन (udvartanena)	उद्वर्तनाभ्याम् (udvartanābhyām)	उद्वर्तनैः (udvartanaiḥ) उद्वर्तनेभिः¹ (udvartanebhiḥ¹)
dative	उद्वर्तनाय (udvartanāya)	उद्वर्तनाभ्याम् (udvartanābhyām)	उद्वर्तनेभ्यः (udvartanebhyaḥ)
ablative	उद्वर्तनात् (udvartanāt)	उद्वर्तनाभ्याम् (udvartanābhyām)	उद्वर्तनेभ्यः (udvartanebhyaḥ)
genitive	उद्वर्तनस्य (udvartanasya)	उद्वर्तनयोः (udvartanayoḥ)	उद्वर्तनानाम् (udvartanānām)
locative	उद्वर्तने (udvartane)	उद्वर्तनयोः (udvartanayoḥ)	उद्वर्तनेषु (udvartaneṣu)

• ¹Vedic

Feminine ī-stem declension of उद्वर्तनी

	singular	dual	plural
nominative	उद्वर्तनी (udvartanī)	उद्वर्तन्यौ (udvartanyau) उद्वर्तनी¹ (udvartanī¹)	उद्वर्तन्यः (udvartanyaḥ) उद्वर्तनीः¹ (udvartanīḥ¹)
vocative	उद्वर्तनि (udvartani)	उद्वर्तन्यौ (udvartanyau) उद्वर्तनी¹ (udvartanī¹)	उद्वर्तन्यः (udvartanyaḥ) उद्वर्तनीः¹ (udvartanīḥ¹)
accusative	उद्वर्तनीम् (udvartanīm)	उद्वर्तन्यौ (udvartanyau) उद्वर्तनी¹ (udvartanī¹)	उद्वर्तनीः (udvartanīḥ)
instrumental	उद्वर्तन्या (udvartanyā)	उद्वर्तनीभ्याम् (udvartanībhyām)	उद्वर्तनीभिः (udvartanībhiḥ)
dative	उद्वर्तन्यै (udvartanyai)	उद्वर्तनीभ्याम् (udvartanībhyām)	उद्वर्तनीभ्यः (udvartanībhyaḥ)
ablative	उद्वर्तन्याः (udvartanyāḥ) उद्वर्तन्यै² (udvartanyai²)	उद्वर्तनीभ्याम् (udvartanībhyām)	उद्वर्तनीभ्यः (udvartanībhyaḥ)
genitive	उद्वर्तन्याः (udvartanyāḥ) उद्वर्तन्यै² (udvartanyai²)	उद्वर्तन्योः (udvartanyoḥ)	उद्वर्तनीनाम् (udvartanīnām)
locative	उद्वर्तन्याम् (udvartanyām)	उद्वर्तन्योः (udvartanyoḥ)	उद्वर्तनीषु (udvartanīṣu)

• ¹Vedic
• ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of उद्वर्तन

	singular	dual	plural
nominative	उद्वर्तनम् (udvartanam)	उद्वर्तने (udvartane)	उद्वर्तनानि (udvartanāni) उद्वर्तना¹ (udvartanā¹)
vocative	उद्वर्तन (udvartana)	उद्वर्तने (udvartane)	उद्वर्तनानि (udvartanāni) उद्वर्तना¹ (udvartanā¹)
accusative	उद्वर्तनम् (udvartanam)	उद्वर्तने (udvartane)	उद्वर्तनानि (udvartanāni) उद्वर्तना¹ (udvartanā¹)
instrumental	उद्वर्तनेन (udvartanena)	उद्वर्तनाभ्याम् (udvartanābhyām)	उद्वर्तनैः (udvartanaiḥ) उद्वर्तनेभिः¹ (udvartanebhiḥ¹)
dative	उद्वर्तनाय (udvartanāya)	उद्वर्तनाभ्याम् (udvartanābhyām)	उद्वर्तनेभ्यः (udvartanebhyaḥ)
ablative	उद्वर्तनात् (udvartanāt)	उद्वर्तनाभ्याम् (udvartanābhyām)	उद्वर्तनेभ्यः (udvartanebhyaḥ)
genitive	उद्वर्तनस्य (udvartanasya)	उद्वर्तनयोः (udvartanayoḥ)	उद्वर्तनानाम् (udvartanānām)
locative	उद्वर्तने (udvartane)	उद्वर्तनयोः (udvartanayoḥ)	उद्वर्तनेषु (udvartaneṣu)

• ¹Vedic

Noun

उद्वर्तन • (udvartana) stem, n

1. the act of rising, going up, ascending, bouncing, jumping up
   • c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 8.12.19:

     आवर्तन्ओद्वर्तनकम्पितस्तनप्रकृष्टहारोरुभरैः पदे पदे। प्रभज्यमानामिव मध्यतश्चलत्पदप्रवालं नयतीं ततस्ततः॥

     āvartanodvartanakampitastanaprakṛṣṭahārorubharaiḥ pade pade. prabhajyamānāmiva madhyataścalatpadapravālaṃ nayatīṃ tatastataḥ.

     Because the ball was falling down and bouncing up, as she played with it, her breasts trembled, and because of the weight of those breasts and her heavy flower garlands, her waist appeared to be all but breaking at every step, as her two soft feet, which were reddish like coral, moved here and there.

2. the springing up of plants or grains
3. swelling up, overflowing
4. drawing out metal, laminating
5. grinding, pounding
6. rubbing or kneading the body; cleansing it with fragrant unguents
   1. the unguents used for that
7. vomiting

   Synonyms: see Thesaurus:छर्दि

8. bad behaviour or conduct, rudeness

Declension

Neuter a-stem declension of उद्वर्तन

	singular	dual	plural
nominative	उद्वर्तनम् (udvartanam)	उद्वर्तने (udvartane)	उद्वर्तनानि (udvartanāni) उद्वर्तना¹ (udvartanā¹)
vocative	उद्वर्तन (udvartana)	उद्वर्तने (udvartane)	उद्वर्तनानि (udvartanāni) उद्वर्तना¹ (udvartanā¹)
accusative	उद्वर्तनम् (udvartanam)	उद्वर्तने (udvartane)	उद्वर्तनानि (udvartanāni) उद्वर्तना¹ (udvartanā¹)
instrumental	उद्वर्तनेन (udvartanena)	उद्वर्तनाभ्याम् (udvartanābhyām)	उद्वर्तनैः (udvartanaiḥ) उद्वर्तनेभिः¹ (udvartanebhiḥ¹)
dative	उद्वर्तनाय (udvartanāya)	उद्वर्तनाभ्याम् (udvartanābhyām)	उद्वर्तनेभ्यः (udvartanebhyaḥ)
ablative	उद्वर्तनात् (udvartanāt)	उद्वर्तनाभ्याम् (udvartanābhyām)	उद्वर्तनेभ्यः (udvartanebhyaḥ)
genitive	उद्वर्तनस्य (udvartanasya)	उद्वर्तनयोः (udvartanayoḥ)	उद्वर्तनानाम् (udvartanānām)
locative	उद्वर्तने (udvartane)	उद्वर्तनयोः (udvartanayoḥ)	उद्वर्तनेषु (udvartaneṣu)

• ¹Vedic

Descendants

• Prakrit: 𑀉𑀯𑁆𑀯𑀝𑁆𑀝𑀡 (uvvaṭṭaṇa) (see there for further descendants)

Further reading

• Monier Williams (1899) “उद्वर्तन”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 192, column 2.
• Hellwig, Oliver (2010–2025) “udvartana”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.
• Apte, Vaman Shivram (1890) “उद्वर्तन”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan
• Arthur Anthony Macdonell (1893) “उद्वर्तन”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press
• Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “udvartana”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press