अनीश
Appearance
Hindi
[edit]Etymology
[edit]Learned borrowing from Classical Sanskrit अनीश (anīśa).
Pronunciation
[edit]Proper noun
[edit]अनीश • (anīś) m (feminine अनीशा, Urdu spelling انیش)
- a male given name, Aneesh or Anish, from Sanskrit
Sanskrit
[edit]Alternative scripts
[edit]Alternative scripts
- অনীশ (Assamese script)
- ᬅᬦᬷᬰ (Balinese script)
- অনীশ (Bengali script)
- 𑰀𑰡𑰱𑰫 (Bhaiksuki script)
- 𑀅𑀦𑀻𑀰 (Brahmi script)
- အနီၐ (Burmese script)
- અનીશ (Gujarati script)
- ਅਨੀਸ਼ (Gurmukhi script)
- 𑌅𑌨𑍀𑌶 (Grantha script)
- ꦄꦤꦷꦯ (Javanese script)
- 𑂃𑂢𑂲𑂬 (Kaithi script)
- ಅನೀಶ (Kannada script)
- អនីឝ (Khmer script)
- ອນີຨ (Lao script)
- അനീശ (Malayalam script)
- ᠠᠨᡳᡳᡧᠠ (Manchu script)
- 𑘀𑘡𑘲𑘫 (Modi script)
- ᠠᠨᠢᠢᠱᠠ᠋ (Mongolian script)
- 𑦠𑧁𑧓𑧋 (Nandinagari script)
- 𑐀𑐣𑐷𑐱 (Newa script)
- ଅନୀଶ (Odia script)
- ꢂꢥꢷꢯ (Saurashtra script)
- 𑆃𑆤𑆵𑆯 (Sharada script)
- 𑖀𑖡𑖱𑖫 (Siddham script)
- අනීශ (Sinhalese script)
- 𑩐𑩯𑩑𑩛𑩿 (Soyombo script)
- 𑚀𑚝𑚯𑚧 (Takri script)
- அநீஶ (Tamil script)
- అనీశ (Telugu script)
- อนีศ (Thai script)
- ཨ་ནཱི་ཤ (Tibetan script)
- 𑒁𑒢𑒲𑒬 (Tirhuta script)
- 𑨀𑨝𑨁𑨊𑨮 (Zanabazar Square script)
Etymology
[edit]From अन्- (an-, negative) + ईश (īśá, “possessing; master/controller/lord [of]; God”). Possibly coined after Atharvavedic अनीश्वर (ánīśvara).
Pronunciation
[edit]- (Classical Sanskrit) IPA(key): /ɐˈn̪iː.ɕɐ/
Adjective
[edit]अनीश • (anīśa) stem (Classical Sanskrit)
- "[having] no lord/master/controller" paramount, supreme, uncontrolled
- c. 400 CE, Kālidāsa, Raghuvaṃśa 10.20:
- सर्वज्ञस्त्वमविज्ञातः सर्वयोनिस्त्वमात्मभूः । सर्वप्रभुर्अनीशस्त्वमेकस्त्वं सर्वरूपभाक् ॥
- sarvajñastvamavijñātaḥ sarvayonistvamātmabhūḥ. sarvaprabhuranīśastvamekastvaṃ sarvarūpabhāk.
- You are omniscient; you are unknown; you are the source of all, you are self-born. You are the lord of all, you are paramount; you are unique; you are the assumer of all forms.
- सर्वज्ञस्त्वमविज्ञातः सर्वयोनिस्त्वमात्मभूः । सर्वप्रभुर्अनीशस्त्वमेकस्त्वं सर्वरूपभाक् ॥
- "not possessing [anything]" helpless, powerless, unable, incompetent, incapable
- c. 500 BCE – 100 BCE, Rāmāyaṇa 5.37.61:
- यदहं गात्रसंस्पर्शं रावणस्य बलाद्गता । अनीशा किं करिष्यामि विनाथा विवशा सती ॥
- yadahaṃ gātrasaṃsparśaṃ rāvaṇasya balādgatā. anīśā kiṃ kariṣyāmi vināthā vivaśā satī.
- That I went forcibly, touching Rāvaṇa's body. What will I, a helpless, unprotected, powerless Satī [faithful wife], do?
- यदहं गात्रसंस्पर्शं रावणस्य बलाद्गता । अनीशा किं करिष्यामि विनाथा विवशा सती ॥
- c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 10.84.69:
- नन्दो गोपाश्च गोप्यश्च गोविन्दचरणाम्बुजे । मनः क्षिप्तं पुनर्हर्तुम्अनीशा मथुरां ययुः ॥
- nando gopāśca gopyaśca govindacaraṇāmbuje. manaḥ kṣiptaṃ punarhartumanīśā mathurāṃ yayuḥ.
- Unable to withdraw their minds from Lord Krishna’s lotus feet, where they had surrendered them, Nanda and the cowherd men and women returned to Mathurā.
- नन्दो गोपाश्च गोप्यश्च गोविन्दचरणाम्बुजे । मनः क्षिप्तं पुनर्हर्तुम्अनीशा मथुरां ययुः ॥
- c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 12.8.28:
- विससर्ज तदा बाणं मत्वा तं स्वजितं स्मरः । सर्वं तत्राभवन्मोघम्अनीशस्य यथोद्यमः ॥
- visasarja tadā bāṇaṃ matvā taṃ svajitaṃ smaraḥ. sarvaṃ tatrābhavanmoghamanīśasya yathodyamaḥ.
- Then, Kamadeva shot the love-arrow, thinking he had conquered him (Markandeya). All this was fruitless, like an incompetent's endeavour.
- विससर्ज तदा बाणं मत्वा तं स्वजितं स्मरः । सर्वं तत्राभवन्मोघम्अनीशस्य यथोद्यमः ॥
- "not [one's own] master" dependent, not independent
- c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 6.12.12.1:
- अविद्वानेवमात्मानं मन्यतेऽनीशम्ईश्वरम् ।
- avidvānevamātmānaṃ manyateʼnīśamīśvaram.
- An ignorant [person] only considers himself, who is dependent, as supreme.
- अविद्वानेवमात्मानं मन्यतेऽनीशम्ईश्वरम् ।
Declension
[edit]Masculine a-stem declension of अनीश (anīśa) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अनीशः anīśaḥ |
अनीशौ anīśau |
अनीशाः anīśāḥ |
Vocative | अनीश anīśa |
अनीशौ anīśau |
अनीशाः anīśāḥ |
Accusative | अनीशम् anīśam |
अनीशौ anīśau |
अनीशान् anīśān |
Instrumental | अनीशेन anīśena |
अनीशाभ्याम् anīśābhyām |
अनीशैः anīśaiḥ |
Dative | अनीशाय anīśāya |
अनीशाभ्याम् anīśābhyām |
अनीशेभ्यः anīśebhyaḥ |
Ablative | अनीशात् anīśāt |
अनीशाभ्याम् anīśābhyām |
अनीशेभ्यः anīśebhyaḥ |
Genitive | अनीशस्य anīśasya |
अनीशयोः anīśayoḥ |
अनीशानाम् anīśānām |
Locative | अनीशे anīśe |
अनीशयोः anīśayoḥ |
अनीशेषु anīśeṣu |
Feminine ā-stem declension of अनीशा (anīśā) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अनीशा anīśā |
अनीशे anīśe |
अनीशाः anīśāḥ |
Vocative | अनीशे anīśe |
अनीशे anīśe |
अनीशाः anīśāḥ |
Accusative | अनीशाम् anīśām |
अनीशे anīśe |
अनीशाः anīśāḥ |
Instrumental | अनीशया anīśayā |
अनीशाभ्याम् anīśābhyām |
अनीशाभिः anīśābhiḥ |
Dative | अनीशायै anīśāyai |
अनीशाभ्याम् anīśābhyām |
अनीशाभ्यः anīśābhyaḥ |
Ablative | अनीशायाः anīśāyāḥ |
अनीशाभ्याम् anīśābhyām |
अनीशाभ्यः anīśābhyaḥ |
Genitive | अनीशायाः anīśāyāḥ |
अनीशयोः anīśayoḥ |
अनीशानाम् anīśānām |
Locative | अनीशायाम् anīśāyām |
अनीशयोः anīśayoḥ |
अनीशासु anīśāsu |
Neuter a-stem declension of अनीश (anīśa) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अनीशम् anīśam |
अनीशे anīśe |
अनीशानि anīśāni |
Vocative | अनीश anīśa |
अनीशे anīśe |
अनीशानि anīśāni |
Accusative | अनीशम् anīśam |
अनीशे anīśe |
अनीशानि anīśāni |
Instrumental | अनीशेन anīśena |
अनीशाभ्याम् anīśābhyām |
अनीशैः anīśaiḥ |
Dative | अनीशाय anīśāya |
अनीशाभ्याम् anīśābhyām |
अनीशेभ्यः anīśebhyaḥ |
Ablative | अनीशात् anīśāt |
अनीशाभ्याम् anīśābhyām |
अनीशेभ्यः anīśebhyaḥ |
Genitive | अनीशस्य anīśasya |
अनीशयोः anīśayoḥ |
अनीशानाम् anīśānām |
Locative | अनीशे anīśe |
अनीशयोः anīśayoḥ |
अनीशेषु anīśeṣu |
Further reading
[edit]- Monier Williams (1899) “अनीश”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 33.
- Hellwig, Oliver (2010-2024) “anīśa”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.
- Apte, Vaman Shivram (1890) “अनीश”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 88
- Arthur Anthony Macdonell (1893) “अनीश”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press, page 15
Categories:
- Hindi terms borrowed from Classical Sanskrit
- Hindi learned borrowings from Classical Sanskrit
- Hindi terms derived from Classical Sanskrit
- Hindi terms with IPA pronunciation
- Hindi lemmas
- Hindi proper nouns
- Hindi proper nouns with other-gender equivalents
- Hindi masculine nouns
- Hindi given names
- Hindi male given names
- Hindi male given names from Sanskrit
- Sanskrit terms prefixed with अन्-
- Sanskrit terms with IPA pronunciation
- Sanskrit lemmas
- Sanskrit adjectives
- Sanskrit adjectives in Devanagari script
- Classical Sanskrit
- Sanskrit terms with quotations
- Sanskrit a-stem adjectives