քթթեմ
Old Armenian
[edit]Verb
[edit]քթթեմ • (kʻtʻtʻem)
- to blink, to wink
- Coordinate term: թարթեմ (tʻartʻem)
- 5th century, Eznik Kołbacʻi, Ełc ałandocʻ [Refutation of the Sects] :[1][2]
- Եւ չիք մարմին, որ ի հող մնայցէ, այլ իւրաքանչիւր ոգւոց զանցնիւր մարմին զգեցեալ՝ յական քթթել կայցեն առաջի ահեղ ատենին, ոմանք՝ ի կեանսն յաւիտենականս, և ոմանք՝ ի պատիժս դատաստանի։
- Ew čʻikʻ marmin, or i hoł mnaycʻē, ayl iwrakʻančʻiwr ogwocʻ zancʻniwr marmin zgecʻeal, yakan kʻtʻtʻel kaycʻen aṙaǰi aheł atenin, omankʻ, i keansn yawitenakans, ew omankʻ, i patižs datastani.
- Translation by Blanchard & Young
- And there is no body at all which stays at rest in the earth. Rather, when each has put on his own body, in a wink of the eye they stand before the terrible tribunal, some for eternal life, some for the punishment of judgement.
- Եւ չիք մարմին, որ ի հող մնայցէ, այլ իւրաքանչիւր ոգւոց զանցնիւր մարմին զգեցեալ՝ յական քթթել կայցեն առաջի ահեղ ատենին, ոմանք՝ ի կեանսն յաւիտենականս, և ոմանք՝ ի պատիժս դատաստանի։
- 5th? century, Movsēs Xorenacʻi, Patmutʻiwn Hayocʻ [History of Armenia] 3.28:[3][4]
- Այլ յունականն ձեռն ի քթթել ական հրձիգ առնէր զամենայն փայտակերտսն։
- Ayl yunakann jeṙn i kʻtʻtʻel akan hrjig aṙnēr zamenayn pʻaytakertsn.
- Translation by Robert W. Thomson
- The Greek soldiers in the twinkling of an eye set fire to all the wooden constructions.
- Այլ յունականն ձեռն ի քթթել ական հրձիգ առնէր զամենայն փայտակերտսն։
Usage notes
[edit]Usually used in the idiom ի քթթել ական (i kʻtʻtʻel akan, “in the blink of an eye”).
Conjugation
[edit]active
| infinitive | քթթել (kʻtʻtʻel) | participle | քթթեցեալ, քթթեալ (kʻtʻtʻecʻeal, kʻtʻtʻeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | քթթեց- (kʻtʻtʻecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | քթթեմ (kʻtʻtʻem) | քթթես (kʻtʻtʻes) | քթթէ (kʻtʻtʻē) | քթթեմք (kʻtʻtʻemkʻ) | քթթէք (kʻtʻtʻēkʻ) | քթթեն (kʻtʻtʻen) | |
| imperfect | քթթէի, քթթեի* (kʻtʻtʻēi, kʻtʻtʻei*) | քթթէիր, քթթեիր* (kʻtʻtʻēir, kʻtʻtʻeir*) | քթթէր (kʻtʻtʻēr) | քթթէաք, քթթեաք* (kʻtʻtʻēakʻ, kʻtʻtʻeakʻ*) | քթթէիք, քթթեիք* (kʻtʻtʻēikʻ, kʻtʻtʻeikʻ*) | քթթէին, քթթեին* (kʻtʻtʻēin, kʻtʻtʻein*) | |
| aorist | քթթեցի (kʻtʻtʻecʻi) | քթթեցեր (kʻtʻtʻecʻer) | քթթեաց (kʻtʻtʻeacʻ) | քթթեցաք (kʻtʻtʻecʻakʻ) | քթթեցէք, քթթեցիք (kʻtʻtʻecʻēkʻ, kʻtʻtʻecʻikʻ) | քթթեցին (kʻtʻtʻecʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | քթթիցեմ (kʻtʻtʻicʻem) | քթթիցես (kʻtʻtʻicʻes) | քթթիցէ (kʻtʻtʻicʻē) | քթթիցեմք (kʻtʻtʻicʻemkʻ) | քթթիցէք (kʻtʻtʻicʻēkʻ) | քթթիցեն (kʻtʻtʻicʻen) | |
| aorist | քթթեցից (kʻtʻtʻecʻicʻ) | քթթեսցես (kʻtʻtʻescʻes) | քթթեսցէ (kʻtʻtʻescʻē) | քթթեսցուք (kʻtʻtʻescʻukʻ) | քթթեսջիք (kʻtʻtʻesǰikʻ) | քթթեսցեն (kʻtʻtʻescʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | քթթեա՛ (kʻtʻtʻeá) | — | — | քթթեցէ՛ք (kʻtʻtʻecʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | քթթեսջի՛ր (kʻtʻtʻesǰír) | — | — | քթթեսջի՛ք (kʻtʻtʻesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ քթթեր (mí kʻtʻtʻer) | — | — | մի՛ քթթէք (mí kʻtʻtʻēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
Derived terms
[edit]Descendants
[edit]- → Armenian: քթթել (kʻtʻtʻel) (learned)
References
[edit]- ^ Minasean, Martiros (1992) “Eznik Koġbacʻi [Čaṙkʻ ənddēm aġandocʻ]”, in Handes Amsorya[1], volume 106, Vienna: Mekhitarist Press, page 186
- ^ Blanchard, Monica J., Young, Robin Darling (1998) A Treatise on God written in Armenian by Eznik of Kołb (floruit c.430-c.450). An English translation, with introduction and notes (Eastern Christian texts in translation), Leuven: Peeters, page 214
- ^ Movsēs Xorenacʻi (1913) M. Abeġean and S. Yarutʻiwnean, editors, Patmutʻiwn Hayocʻ (Patmagirkʻ hayocʻ; II.1), Tiflis: Aragatip Mnacʻakan Martiroseancʻi, page 290
- ^ Thomson, Robert W. (2006) Moses Khorenats‘i, History of the Armenians: translation and commentary on the literary sources[2], revised edition, Ann Arbor: Caravan Books, page 280
Further reading
[edit]- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1837) “քթթել ական”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, pages 1005–1006