վարդապետ

Armenian

Etymology

From Old Armenian վարդապետ (vardapet). Doublet of վարպետ (varpet).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /vɑɾtʰɑˈpet/, [vɑɾtʰɑpét]
• (Western Armenian) IPA^(key): /vɑɾtɑˈbed/, [vɑɾtʰɑbéd]
• Hyphenation: վար‧դա‧պետ

Noun

վարդապետ • (vardapet)

1. (ecclesiastical) vardapet

   Synonym: (dialectal, slang) պոպոզ (popoz)

2. (archaic, literary) teacher

Declension

i-type, animate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	վարդապետ (vardapet)	վարդապետներ (vardapetner)
dative	վարդապետի (vardapeti)	վարդապետների (vardapetneri)
ablative	վարդապետից (vardapeticʻ)	վարդապետներից (vardapetnericʻ)
instrumental	վարդապետով (vardapetov)	վարդապետներով (vardapetnerov)
locative	—	—
	definite forms
nominative	վարդապետը/վարդապետն (vardapetə/vardapetn)	վարդապետները/վարդապետներն (vardapetnerə/vardapetnern)
dative	վարդապետին (vardapetin)	վարդապետներին (vardapetnerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	վարդապետս (vardapets)	վարդապետներս (vardapetners)
dative	վարդապետիս (vardapetis)	վարդապետներիս (vardapetneris)
ablative	վարդապետիցս (vardapeticʻs)	վարդապետներիցս (vardapetnericʻs)
instrumental	վարդապետովս (vardapetovs)	վարդապետներովս (vardapetnerovs)
locative	—	—
	2nd person possessive forms (your)
nominative	վարդապետդ (vardapetd)	վարդապետներդ (vardapetnerd)
dative	վարդապետիդ (vardapetid)	վարդապետներիդ (vardapetnerid)
ablative	վարդապետիցդ (vardapeticʻd)	վարդապետներիցդ (vardapetnericʻd)
instrumental	վարդապետովդ (vardapetovd)	վարդապետներովդ (vardapetnerovd)
locative	—	—

Old Armenian

Etymology

A borrowing from a Southwestern Iranian word of the form *vard(a)-pet (literally “master of students or master of work”). The first part is ultimately from Proto-Iranian *warj- (note especially Old Persian *vard- (“to work”)) and is a doublet of վարժ (varž), վարձ (varj), and գործ (gorc). The second part is from *pátiš, from Proto-Indo-Iranian *pátiš (“master, lord”), whence Old Armenian պետ (pet). Akin to Middle Persian 𐭥𐭥𐭣𐭯𐭲 (wrdpt /⁠wardbed⁠/, “a title”).

Noun

վարդապետ • (vardapet)

1. teacher, lecturer, professor, doctor

   վարդապետ օրինաց ― vardapet ōrinacʻ ― doctor of laws

   վարդապետ աստուածաբանութեան ― vardapet astuacabanutʻean ― doctor in divinity, D. D.

   վարդապետ բժշկութեան ― vardapet bžškutʻean ― doctor in medicine, M.D.

   զվարդապետի թեկն ածել ― zvardapeti tʻekn acel ― to pass oneself off as a doctor

2. supervising foreman
3. (figuratively) instigator, exciter
4. (post-Classical, ecclesiastical) vardapet

Declension

i-a-type

	singular		plural
nominative	վարդապետ (vardapet)		վարդապետք (vardapetkʻ)
genitive	վարդապետի (vardapeti)		վարդապետաց (vardapetacʻ)
dative	վարդապետի (vardapeti)		վարդապետաց (vardapetacʻ)
accusative	վարդապետ (vardapet)		վարդապետս (vardapets)
ablative	վարդապետէ (vardapetē)		վարդապետաց (vardapetacʻ)
instrumental	վարդապետաւ (vardapetaw)		վարդապետաւք = վարդապետօք (vardapetawkʻ = vardapetōkʻ)
locative	վարդապետի (vardapeti)		վարդապետս (vardapets)

Derived terms

• աշխարհավարդապետութիւն (ašxarhavardapetutʻiwn)
• ինքնավարդապետ (inkʻnavardapet)
• վարդապետախօս (vardapetaxōs)
• վարդապետական (vardapetakan)
• վարդապետանոց (vardapetanocʻ)
• վարդապետարան (vardapetaran)
• վարդապետեմ (vardapetem)
• վարդապետիմ (vardapetim)
• վարդապետոց (vardapetocʻ)
• վարդապետութիւն (vardapetutʻiwn)
• վարդապետուհի (vardapetuhi)
• վարդապետօրէն (vardapetōrēn)

Descendants

• Middle Armenian: վարդապետ (vardapet), վարդպետ (vardpet), վարպետ (varpet)
  • Armenian: վարդապետ (vardapet), վարպետ (varpet)
    • → Georgian: ვართაპეტი (vartaṗeṭi)
• → Aghwan: 𐕛𐔰𐕙𐔳𐔰𐕗𐔴𐕜 (vardaṗeṭ), 𐕛𐔰𐕙𐕜𐔰𐕗𐔴𐕜 (varṭaṗeṭ)
• → Medieval Latin: verthabite

References

• Ačaṙean, Hračʻeay (1979) “վարդապետ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, pages 318–320
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “վարդապետ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʻ lezvi patmutʻyun; naxagrayin žamanakašrǰan [History of the Armenian language: The Pre-Literary Period]‎^[1] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 545
• J̌ahukyan, Geworg (2010) “վարդապետ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, pages 706–707
• Martirosyan, Hrach (2019) “Traces of Indo-European ‘Father Sky, God’ in Armenian”, in U. Bläsing, J. Dum-Tragut, T.M. van Lint, editors, Armenian, Hittite, and Indo-European Studies: A Commemoration Volume for Jos J.S. Weitenberg (Hebrew University Armenian Studies; 15), Leuven: Peeters, pages 197–198, footnote 15
• Olsen, Birgit Anette (2017) “Part 9: Armenian”, in Kapović, Mate, editor, The Indo-European Languages (Routledge Language Family Series), 2nd edition, London, New York: Routledge, →ISBN, page 422
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “վարդապետ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Sims-Williams, Nicholas (2021) “Another pre-Sasanian Middle Persian inscription”, in Journal of the Royal Asiatic Society‎^[2], volume 31, number 3, →DOI, pages 609–616