վարդածառ

Armenian

Etymology

From վարդ (vard, “rose”) +‎ -ա- (-a-) +‎ ծառ (caṙ, “tree”). Coined by the Mekhitarists of Vienna as a calque of translingual Rhododendron. The first attestation is in Čamčean 1851, using Պոնտական վարդածառ (Pontakan vardacaṙ) to translate Rhododendron ponticum (see the quotation).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /vɑɾtʰɑˈt͡sɑr/, [vɑɾtʰɑt͡sɑ́r]
• (Western Armenian) IPA^(key): /vɑɾtɑˈd͡zɑr/, [vɑɾtʰɑd͡zɑ́r]

Noun

վարդածառ • (vardacaṙ) (rare)

1. rhododendron (Rhododendron genus and species)

   Synonym: մրտավարդ (mrtavard)

   • 1851 [1848], Փիլիպպոս Ճամճեան [Pʻilippos Čamčean], transl., Մ. Վակնէրի Ճանապարհորդութիւն ի Հայաստան։ Մասն Ա [M. Vaknēri Čanaparhordutʻiwn i Hayastan. Masn A, M. Wagner's Journey to Ararat and the Armenian Highlands: Part I], Vienna: Mekhitarist Press, loose and selective translation of Reise nach dem Ararat und dem Hochland Armenien by Moritz Wagner (in German), page 163, page 253:

     Հայաստանէն մէկ քանի օրուան մէջ դէպ ի Պոնտոս գալով կը տեսնէ ճամբորդն որ նշենիները ծաղիկնին թափեր, անտառաց ծառերը կանաչազգեստ զարդարուեր են․ Սև ծովուն հարաւային եզերաց ամենէն գեղեցիկ ծաղիկները՝ Պոնտոսի լեռնավարդն ու Պոնտական վարդածառն իրենց պերճ բաժակն են բացեր և ջերմաչափին տաքութիւնն է 18–20° Կեղսիոսի։

     Hayastanēn mēk kʻani ōruan mēǰ dēp i Pontos galov kə tesnē čambordn or nšeninerə caġiknin tʻapʻer, antaṙacʻ caṙerə kanačʻazgest zardaruer en; Sew covun harawayin ezeracʻ amenēn geġecʻik caġiknerə, Pontosi leṙnavardn u Pontakan vardacaṙn irencʻ perč bažakn en bacʻer ew ǰermačʻapʻin takʻutʻiwnn ē 18–20° Keġsiosi.

     [original: Der Reisende, welcher im April von Mossul am Tigris stromaufwärts wandert, verläßt dort einen heitern, wolkenfreien Himmel und Ebenen, deren dürftigen Graswuchs die Sonnenhitze bereits zu versengen beginnt, während zu Trapezunt um dieselbe Zeit die Mandelbäume verblüht find, die Laubwälder im schönsten Grün prangen, Azalea pontica und Rhododendron ponticum, diese schönsten Zierblumen der Südküste des schwarzen Meeres, ihre prachtvollen Blumenkronen geöffnet haben und das Thermometer gewöhnlich eine Temperatur von 18 bis 20°C. anzeigt.]

     (please add an English translation of this quotation)

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	վարդածառ (vardacaṙ)	վարդածառեր (vardacaṙer)
dative	վարդածառի (vardacaṙi)	վարդածառերի (vardacaṙeri)
ablative	վարդածառից (vardacaṙicʻ)	վարդածառերից (vardacaṙericʻ)
instrumental	վարդածառով (vardacaṙov)	վարդածառերով (vardacaṙerov)
locative	վարդածառում (vardacaṙum)	վարդածառերում (vardacaṙerum)
	definite forms
nominative	վարդածառը/վարդածառն (vardacaṙə/vardacaṙn)	վարդածառերը/վարդածառերն (vardacaṙerə/vardacaṙern)
dative	վարդածառին (vardacaṙin)	վարդածառերին (vardacaṙerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	վարդածառս (vardacaṙs)	վարդածառերս (vardacaṙers)
dative	վարդածառիս (vardacaṙis)	վարդածառերիս (vardacaṙeris)
ablative	վարդածառիցս (vardacaṙicʻs)	վարդածառերիցս (vardacaṙericʻs)
instrumental	վարդածառովս (vardacaṙovs)	վարդածառերովս (vardacaṙerovs)
locative	վարդածառումս (vardacaṙums)	վարդածառերումս (vardacaṙerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	վարդածառդ (vardacaṙd)	վարդածառերդ (vardacaṙerd)
dative	վարդածառիդ (vardacaṙid)	վարդածառերիդ (vardacaṙerid)
ablative	վարդածառիցդ (vardacaṙicʻd)	վարդածառերիցդ (vardacaṙericʻd)
instrumental	վարդածառովդ (vardacaṙovd)	վարդածառերովդ (vardacaṙerovd)
locative	վարդածառումդ (vardacaṙumd)	վարդածառերումդ (vardacaṙerumd)

i-type, inanimate (Western Armenian)
	singular	plural
nominative	վարդածառ (vardacaṙ)	վարդածառեր (vardacaṙer)
dative	վարդածառի (vardacaṙi)	վարդածառերու (vardacaṙeru)
ablative	վարդածառէ (vardacaṙē)	վարդածառերէ (vardacaṙerē)
instrumental	վարդածառով (vardacaṙov)	վարդածառերով (vardacaṙerov)
	definite forms
nominative	վարդածառը/վարդածառն (vardacaṙə/vardacaṙn)	վարդածառերը/վարդածառերն (vardacaṙerə/vardacaṙern)
dative	վարդածառին (vardacaṙin)	վարդածառերուն (vardacaṙerun)
ablative	վարդածառէն (vardacaṙēn)	վարդածառերէն (vardacaṙerēn)
instrumental	վարդածառովը/վարդածառովն (vardacaṙovə/vardacaṙovn)	վարդածառերովը/վարդածառերովն (vardacaṙerovə/vardacaṙerovn)
	1st person possessive forms (my)
nominative	վարդածառս (vardacaṙs)	վարդածառերս (vardacaṙers)
dative	վարդածառիս (vardacaṙis)	վարդածառերուս (vardacaṙerus)
ablative	վարդածառէս (vardacaṙēs)	վարդածառերէս (vardacaṙerēs)
instrumental	վարդածառովս (vardacaṙovs)	վարդածառերովս (vardacaṙerovs)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	վարդածառդ (vardacaṙd)	վարդածառերդ (vardacaṙerd)
dative	վարդածառիդ (vardacaṙid)	վարդածառերուդ (vardacaṙerud)
ablative	վարդածառէդ (vardacaṙēd)	վարդածառերէդ (vardacaṙerēd)
instrumental	վարդածառովդ (vardacaṙovd)	վարդածառերովդ (vardacaṙerovd)

References

• Béguinot, Augusto, Diratzouyan, Nersès (1912) “Rhododendron ponticum”, in Contributo alla flora dell' Armenia‎^[1] (in Italian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy, § 342, page 73
• Ġazaryan, Ṙuben (1981) “մրտավարդ”, in Busanunneri hayeren-latineren-ṙuseren-angleren-franseren-germaneren baṙaran [Armenian–Latin–Russian–English–French–German Dictionary of Plant Names], Yerevan: University Press, § 874, page 69b
• Koylawean (Goilaw), Awetikʻ (1884–1889) “Alpenrose”, in Baṙagirkʻ germanerēn-hayerēn [Deutsch-armenisches Wörterbuch]‎^[2], Vienna: Mekhitarist Press, page 55a