սիսեռն
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]A wanderword of unknown ultimate origin, also reflected in Latin cicer (“chickpea”), Ancient Macedonian κίκερροι (kikerroi, “pale”) (Hesychius), possibly also in Ancient Greek κριός (kriós, “chickpea”), Albanian thjerë (“lentil”), Abkhaz а-каркла́ш (a-kʼarkʼláŝ), а-гәы́рҟәыд (a-gʷə́rqʷʼəd), Abaza кӏыркӏылаш (kʼərkʼəlaš), кӏыркӏырлаш (kʼərkʼərlaš), Kryts хархар (χarχar, “peas”) and Burushaski gərk (“peas”).
Noun
[edit]սիսեռն • (siseṙn)
- chickpea
- 5th century, Agatʻangełos, Patmutʻiwn Hayocʻ [History of the Armenians] chapter 647:
- Նա եւ սերմանիքն օգտակարք մարդկան, որպէս ցորեանն եւ հաճարն եւ գարին եւ կորեակն եւ գաւարսն եւ ոսպնն եւ ոլոռնն եւ որիզն եւ դկուղն եւ սիսեռնն, եւ այլ եւս բազում սերմանիք՝ զոր ի թիւ ոչ ոք կարասցէ արկանել։
- Na ew sermanikʻn ōgtakarkʻ mardkan, orpēs cʻoreann ew hačarn ew garin ew koreakn ew gawarsn ew ospnn ew oloṙnn ew orizn ew dkułn ew siseṙnn, ew ayl ews bazum sermanikʻ, zor i tʻiw očʻ okʻ karascʻē arkanel.
- Նա եւ սերմանիքն օգտակարք մարդկան, որպէս ցորեանն եւ հաճարն եւ գարին եւ կորեակն եւ գաւարսն եւ ոսպնն եւ ոլոռնն եւ որիզն եւ դկուղն եւ սիսեռնն, եւ այլ եւս բազում սերմանիք՝ զոր ի թիւ ոչ ոք կարասցէ արկանել։
- 6th–12th? centuries, Baṙkʻ Gałianosi [The Greek–Armenian Dictionary to Galen] :[1]
- երինբեթին [manuscript variants: երիրբեթին, երիմբենդին, երիմբեթին, երիմփեթին]· սիսեռն [manuscript variants: սիսիռն, սիսեր, սիսեառն]
- erinbetʻin [manuscript variants: erirbetʻin, erimbendin, erimbetʻin, erimpʻetʻin]· siseṙn [manuscript variants: sisiṙn, siser, siseaṙn]
- Ancient Greek ἐρέβινθος (erébinthos) = siseṙn
- երինբեթին [manuscript variants: երիրբեթին, երիմբենդին, երիմբեթին, երիմփեթին]· սիսեռն [manuscript variants: սիսիռն, սիսեր, սիսեառն]
- Varkʻ srbocʻ harancʾ [Paterica] :
- Ասէին վասն որումն կրօնաւորի՝ եթէ ոչ ճաշակէր հաց, այլ սիսեռն թրջեալ․ և եթէ դէպ լինէր նմա երթալ և ճաշակել առ ոք, դնէր առաջի իւր զթրջեալ սիսեռն և ճաշակէր։
- Asēin vasn orumn krōnawori, etʻē očʻ čašakēr hacʻ, ayl siseṙn tʻrǰeal; ew etʻē dēp linēr nma ertʻal ew čašakel aṙ okʻ, dnēr aṙaǰi iwr ztʻrǰeal siseṙn ew čašakēr.
- Ասէին վասն որումն կրօնաւորի՝ եթէ ոչ ճաշակէր հաց, այլ սիսեռն թրջեալ․ և եթէ դէպ լինէր նմա երթալ և ճաշակել առ ոք, դնէր առաջի իւր զթրջեալ սիսեռն և ճաշակէր։
- Varkʻ srbocʻ harancʾ [Paterica] :
- Ասէին վասն հօրն Սիլովանէի՝ եթէ նստաւ ի սենեկի աւուրս բազումս և ոչ ունէր կերակուրս, բայց միայն սիսեռն սակաւ, և գործէր մաղս։
- Asēin vasn hōrn Silovanēi, etʻē nstaw i seneki awurs bazums ew očʻ unēr kerakurs, baycʻ miayn siseṙn sakaw, ew gorcēr małs.
- Ասէին վասն հօրն Սիլովանէի՝ եթէ նստաւ ի սենեկի աւուրս բազումս և ոչ ունէր կերակուրս, բայց միայն սիսեռն սակաւ, և գործէր մաղս։
- 12–13th century, Mxitʻar Goš, Aṙakkʻ [Fables] :
- Անկաւ ի պատառէ կերողի հատ ի սիսեռան, և այպանեցաւ ի բակլայէ՝ որպէս զերկչոտ, որում ասաց. ո՛չ եմ երկչոտ, այլ արի՛։
- Ankaw i pataṙē keroġi hat i siseṙan, ew aypanecʻaw i baklayē, orpēs zerkčʻot, orum asacʻ. óčʻ em erkčʻot, ayl arí.
- Անկաւ ի պատառէ կերողի հատ ի սիսեռան, և այպանեցաւ ի բակլայէ՝ որպէս զերկչոտ, որում ասաց. ո՛չ եմ երկչոտ, այլ արի՛։
Declension
[edit]n-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | սիսեռն (siseṙn) | սիսռունք (sisṙunkʻ) | |
| genitive | սիսռան (sisṙan) | սիսռանց (sisṙancʻ) | |
| dative | սիսռան (sisṙan) | սիսռանց (sisṙancʻ) | |
| accusative | սիսեռն (siseṙn) | սիսռունս (sisṙuns) | |
| ablative | սիսռանէ (sisṙanē) | սիսռանց (sisṙancʻ) | |
| instrumental | սիսռամբ (sisṙamb) | սիսռամբք (sisṙambkʻ) | |
| locative | սիսռան (sisṙan) | սիսռունս (sisṙuns) | |
| based on post-classical evidence | |||
n-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | սիսեռն (siseṙn) | սիսեռունք (siseṙunkʻ) | |
| genitive | սիսեռան (siseṙan) | սիսեռանց (siseṙancʻ) | |
| dative | սիսեռան (siseṙan) | սիսեռանց (siseṙancʻ) | |
| accusative | սիսեռն (siseṙn) | սիսեռունս (siseṙuns) | |
| ablative | սիսեռանէ (siseṙanē) | սիսեռանց (siseṙancʻ) | |
| instrumental | սիսեռամբ (siseṙamb) | սիսեռամբք (siseṙambkʻ) | |
| locative | սիսեռան (siseṙan) | սիսեռունս (siseṙuns) | |
| based on post-classical evidence | |||
Descendants
[edit]- Middle Armenian: սիսեռ (siseṙ), սիսեառն (siseaṙn), սիսառն (sisaṙn)
- Armenian: սիսեռ (siseṙ), սի՛սէռնը (sísēṙnə) — Goris, Karabakh, սիսեռ (siseṙ) — Alashkert, Zeitun, Mush, Van, սիսեռ (siseṙ), սսեռ (sseṙ) — Salmas, սիսէռ (sisēṙ) — Akhaltsikhe, Ararat, Kharberd, Erzurum, Diyarbakır, սիսէ̀ռ (sisḕṙ) — Sivas, սիսէր (sisēr) — Haçin, սըսէռ (səsēṙ) — Moks, Nor Nakhichevan, սի՛սիր (sísir) — Tbilisi, սա՛յսա̈ռն (sáysäṙn) — Agulis
- → Georgian: სისირი (sisiri)
- Armenian: սիսեռ (siseṙ), սի՛սէռնը (sísēṙnə) — Goris, Karabakh, սիսեռ (siseṙ) — Alashkert, Zeitun, Mush, Van, սիսեռ (siseṙ), սսեռ (sseṙ) — Salmas, սիսէռ (sisēṙ) — Akhaltsikhe, Ararat, Kharberd, Erzurum, Diyarbakır, սիսէ̀ռ (sisḕṙ) — Sivas, սիսէր (sisēr) — Haçin, սըսէռ (səsēṙ) — Moks, Nor Nakhichevan, սի՛սիր (sísir) — Tbilisi, սա՛յսա̈ռն (sáysäṙn) — Agulis
References
[edit]- ^ Greppin, John A. C. (1985) Baṙkʿ Gaɫianosi: The Greek–Armenian Dictionary to Galen[1], Delmar, New York: Caravan Books, page 41
Further reading
[edit]- Ačaṙean, Hračʻeay (1979) “սիսեռն”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, page 218ab
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1837) “սիսեռն”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 714b
- Bjørn, Rasmus (2017) Foreign elements in the Proto-Indo-European vocabulary. A comparative loanword study[2], Master's thesis, University of Copenhagen, page 82
- Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 490
- Ġazaryan, Ṙuben, Avetisyan, Henrik (2009) “սիսեռ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 701b
- J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʻ lezvi patmutʻyun; naxagrayin žamanakašrǰan [History of the Armenian language: The Pre-Literary Period][3] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 601
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 576
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “սիսեռն”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 641a