ճապատիմ
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]Unknown. Has been compared to Old Armenian ճապուկ (čapuk) (whence ճապկտիլ (čapktil)), ճաղպատիմ (čałpatim), Classical Persian چپیدن (čapēdan, “to lean”), چفتیدن (čaftīdan, “to incline”), چفته (čaftah, “curved, bent”), Khotanese [script needed] (caṃbula-, “disturbed”).
Verb
[edit]ճապատիմ • (čapatim)
- to creep, to twist about (of a snake)
- 5th century, Pʻawstos Buzand, Hayoc Patmutʻiwnʻ [History of the Armenians] IV.44:[1][2]
- Իսկ մայրն նայեցեալ տեսանէր աչօք իւրովք օձք սպիտակք, զի պատեալք էին զգահոյիցն ոտամբք, և ճապատէին ի վերայ պատանեկին Պապայ, մինչ դեռ ընկողմանեալ էր նա․ կայր ի մահիճսն, վայէր և խնդրէր զպատանեակսն ընդ որ սովորն էր գիտանալ։ Իսկ մայրն գիտացեալ յիշեաց զայն, որոց ի ծննդեանն նուիրեաց զորդին իւր․ գիտաց թէ նոքա են, որ ի կերպարանս օձիցն ճապատէին զորդւովն իւրով […] :
- Isk mayrn nayecʻeal tesanēr ačʻōkʻ iwrovkʻ ōjkʻ spitakkʻ, zi patealkʻ ēin zgahoyicʻn otambkʻ, ew čapatēin i veray patanekin Papay, minčʻ deṙ ənkołmaneal ēr na; kayr i mahičsn, vayēr ew xndrēr zpataneaksn ənd or sovorn ēr gitanal. Isk mayrn gitacʻeal yišeacʻ zayn, orocʻ i cnndeann nuireacʻ zordin iwr; gitacʻ tʻē nokʻa en, or i kerparans ōjicʻn čapatēin zordwovn iwrov […] :
- Translation by Nina G. Garsoïan
- And his mother looked and saw with her own eyes white serpents which were wrapped around the feet of the couch and were twisting themselves over young Pap as he lay there. He remained on the bed wailing and calling to the youths with whom he was accustomed to have intercourse, but his mother understood and remembered those to whom her son had been devoted at birth. She knew that they were the ones who were twisting themselves around her son in the shape of serpents.
- Իսկ մայրն նայեցեալ տեսանէր աչօք իւրովք օձք սպիտակք, զի պատեալք էին զգահոյիցն ոտամբք, և ճապատէին ի վերայ պատանեկին Պապայ, մինչ դեռ ընկողմանեալ էր նա․ կայր ի մահիճսն, վայէր և խնդրէր զպատանեակսն ընդ որ սովորն էր գիտանալ։ Իսկ մայրն գիտացեալ յիշեաց զայն, որոց ի ծննդեանն նուիրեաց զորդին իւր․ գիտաց թէ նոքա են, որ ի կերպարանս օձիցն ճապատէին զորդւովն իւրով […] :
Conjugation
[edit]mediopassive
| infinitive | ճապատել, ճապատիլ* (čapatel, čapatil*) | participle | ճապատեցեալ, ճապատեալ (čapatecʻeal, čapateal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | ճապատեց- (čapatecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ճապատիմ (čapatim) | ճապատիս (čapatis) | ճապատի (čapati) | ճապատիմք (čapatimkʻ) | ճապատիք (čapatikʻ) | ճապատին (čapatin) | |
| imperfect | ճապատէի (čapatēi) | ճապատէիր (čapatēir) | ճապատէր, ճապատիւր (čapatēr, čapatiwr) | ճապատէաք (čapatēakʻ) | ճապատէիք (čapatēikʻ) | ճապատէին (čapatēin) | |
| aorist | ճապատեցայ (čapatecʻay) | ճապատեցար (čapatecʻar) | ճապատեցաւ (čapatecʻaw) | ճապատեցաք (čapatecʻakʻ) | ճապատեցայք (čapatecʻaykʻ) | ճապատեցան (čapatecʻan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ճապատիցիմ (čapaticʻim) | ճապատիցիս (čapaticʻis) | ճապատիցի (čapaticʻi) | ճապատիցիմք (čapaticʻimkʻ) | ճապատիցիք (čapaticʻikʻ) | ճապատիցին (čapaticʻin) | |
| aorist | ճապատեցայց (čapatecʻaycʻ) | ճապատեսցիս (čapatescʻis) | ճապատեսցի (čapatescʻi) | ճապատեսցուք (čapatescʻukʻ) | ճապատեսջիք (čapatesǰikʻ) | ճապատեսցին (čapatescʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | ճապատեա՛ց (čapateácʻ) | — | — | ճապատեցարո՛ւք (čapatecʻarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | ճապատեսջի՛ր (čapatesǰír) | — | — | ճապատեսջի՛ք (čapatesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ ճապատիր (mí čapatir) | — | — | մի՛ ճապատիք (mí čapatikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
[edit]- ճապատող (čapatoł)
Descendants
[edit]- > Armenian: ճիպտվիլ (čiptvil) (inherited)
References
[edit]More information
- Ačaṙean, Hračʻeay (1977) “ճապատիլ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume III, Yerevan: University Press, page 167b
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1837) “ճապատիմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 172b
- Bailey, H. W. (1971) Zoroastrian problems in the ninth-century books[3], 2nd edition, Oxford: Clarendon Press, page xxxvi
- Greppin, John A. C. (1974) “Classical Armenian Nominal Suffixes”, in Handes Amsorya[4], volume 88, numbers 7–9, Vienna: Mechitarist Press, § 294c, column 362
- Monchi-Zadeh, Davoud (1990) Wörter aus Xurāsān und ihre Herkunft (Acta Iranica; 29)[5] (in German), Leiden: E. J. Brill, page 35, misprinted as čaptim
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “ճապատիմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 438b
- Tʻireakʻean, Yarutʻiwn (1914) “ճապատիմ”, in Ariahay baṙaran : Norog tesutʻeambkʻ ew yaweluacovkʻ [Armeno-Aryan Dictionary] (in Armenian), Vienna: Mekhitarist Press, page 262
- ^ Pʻawstos Buzandacʻi (1883) Kʻ. Patkanean, editor, Patmutʻiwn Hayocʻ[1], Saint Petersburg: Academy Press, page 132
- ^ Garsoïan, Nina G. (1989) The Epic Histories Attributed to P‘awstos Buzand (Buzandaran Patmut‘iwnk‘)[2], Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, page 165