հատանեմ
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]From հատ (hat) + -ան- (-an-).
Verb
[edit]հատանեմ • (hatanem)
- to cut, to cut off, to break; to carve; to split, to divide, to separate; to diminish, to curtail; to stop, to interrupt; to resolve, to decide, to determine
- հատանել զգլուխ ― hatanel zglux ― to cut off the head, to behead, to decapitate
- հատանել ի ստենէ ― hatanel i stenē ― to wean off
- հատանել ճանապարհ ― hatanel čanaparh ― to open, to pave away or road
- հատանել զծառս ― hatanel zcaṙs ― to fell, to cut down; to clear
- ական հատանել ― akan hatanel ― to mine, to dig, to hollow
- հատանել զանդամս ― hatanel zandams ― to cut off limbs, to amputate
- հատանել յարքունիս ― hatanel yarkʻunis ― to confiscate, to forfeit
- հատանել ի կենաց ― hatanel i kenacʻ ― to slay, to deprive of life, to kill
- հատանել զծարաւ ― hatanel zcaraw ― to quench, to slake the thirst
- հատանել զանձն յիմեքէ ― hatanel zanjn yimekʻē ― to abstain, to keep from, to refrain, to forbear, to deprive or debar oneself of, to do without, to dispense with
- հատանել զանձն ի փափկութիւն ― hatanel zanjn i pʻapʻkutʻiwn ― to give oneself up to effeminacy
- ի վատութիւն հատանել ― i vatutʻiwn hatanel ― to make a coward of
- ակօս հատանել ― akōs hatanel ― to plough, to furrow
- հատանել զգրիչ ― hatanel zgričʻ ― to make a pen
- գետն զդաշտն հատանէ ― getn zdaštn hatanē ― the river traverses the plain
- հատանել գունդ մի ― hatanel gund mi ― to detach, to form a detachment
- հատանել լուսոյ զգիշեր ― hatanel lusoy zgišer ― to drive away darkness
- հատանել զբոց հրոյ ― hatanel zbocʻ hroy ― to spark, to sparkle, to emit sparks
- դատ հատանել ― dat hatanel ― to sentence, to judge, to decide
- to strike (about a plague)
- to cross, to traverse, to pass
- հատանել զծով ― hatanel zcov ― to plough, cross or traverse the sea
- հատանել գծից զմիմեանս ― hatanel gcicʻ zmimeans ― to cross one another
- հատանել զծով եւ զցամաք ― hatanel zcov ew zcʻamakʻ ― to run over, to over-run or scour both sea and land
- հատանել ճանապարհ ― hatanel čanaparh ― to progress towards, to bend one's steps to, to traverse, to travel
- հատանել անցանել ― hatanel ancʻanel ― to cross, to traverse, to pass, to travel over or through, to go over
- հատանել զբանակն ― hatanel zbanakn ― to fray a way, to pass through, to cross
- (mediopassive, intransitive) to be cut, separated, divided
- հատանել գունոյ ― hatanel gunoy ― to turn pale; to be discoloured, tarnished, to lose colour, to fade, to grow pale
- հատանել ի յուսոյ ― hatanel i yusoy ― to lose hope, to cease to hope, to despair
- իբրեւ զկարկուտ հատեալ յամպոց ― ibrew zkarkut hateal yampocʻ ― like hail fallen from the clouds
- փայլատակունք հատանէին ― pʻaylatakunkʻ hatanēin ― thunderbolts fell
- գունդ մի հատեալ ― gund mi hateal ― a detachment of troops
- հատեալ ի յուսոյ ― hateal i yusoy ― desperate
- բան հակիրճ հատեալ ― ban hakirč hateal ― brief, succinct discourse
- (mediopassive, intransitive) to be exhausted, to decline, to fail, to desist; to abstain, to refrain
- (mediopassive, intransitive) to give out a shine, to glitter, to sparkle
- հատանել բոցոյ ― hatanel bocʻoy ― to flame, to cast a glare, to shine
- ամենայն ուրեք ոսկւոյ եւ ականց նշոյլք հատանէին ― amenayn urekʻ oskwoy ew akancʻ nšoylkʻ hatanēin ― all was brilliant with gold and precious stones
- (mediopassive, intransitive) to yield, to surrender to, to give way to, to fall into
- յանմտութիւն հատանել ― yanmtutʻiwn hatanel ― to be without even the shadow of common sense
- ի զեղխութիանս հատանել ― i zełxutʻians hatanel ― to plunge into debauchery
- ի չարութիւն հատանել ― i čʻarutʻiwn hatanel ― to abandon oneself to wickedness
- զհետ հատանել ― zhet hatanel ― to apply oneself to
- ի վաճառս հատանել ― i vačaṙs hatanel ― to deal, to traffic
- ի գինեվաճառս հատանել ― i ginevačaṙs hatanel ― to keep a wine-shop, a tavern
- յանգործութիւն հատանել ― yangorcutʻiwn hatanel ― to foment, to cherish idleness
Conjugation
[edit]active
| infinitive | հատանել (hatanel) | participle | հատեալ (hateal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | հատուցանեմ (hatucʻanem) | aorist stem | հատ- (hat-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հատանեմ (hatanem) | հատանես (hatanes) | հատանէ (hatanē) | հատանեմք (hatanemkʻ) | հատանէք (hatanēkʻ) | հատանեն (hatanen) | |
| imperfect | հատանէի, հատանեի* (hatanēi, hatanei*) | հատանէիր, հատանեիր* (hatanēir, hataneir*) | հատանէր (hatanēr) | հատանէաք, հատանեաք* (hatanēakʻ, hataneakʻ*) | հատանէիք, հատանեիք* (hatanēikʻ, hataneikʻ*) | հատանէին, հատանեին* (hatanēin, hatanein*) | |
| aorist | հատի (hati) | հատեր (hater) | եհատ (ehat) | հատաք (hatakʻ) | հատէք, հատիք (hatēkʻ, hatikʻ) | հատին (hatin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հատանիցեմ (hatanicʻem) | հատանիցես (hatanicʻes) | հատանիցէ (hatanicʻē) | հատանիցեմք (hatanicʻemkʻ) | հատանիցէք (hatanicʻēkʻ) | հատանիցեն (hatanicʻen) | |
| aorist | հատից (haticʻ) | հատցես (hatcʻes) | հատցէ (hatcʻē) | հատցուք (hatcʻukʻ) | հատջիք (hatǰikʻ) | հատցեն (hatcʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | հա՛տ (hát) | — | — | հատէ՛ք (hatḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | հատջի՛ր (hatǰír) | — | — | հատջի՛ք (hatǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ հատաներ (mí hataner) | — | — | մի՛ հատանէք (mí hatanēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | հատանել, հատանիլ* (hatanel, hatanil*) | participle | հատեալ (hateal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | հատուցանեմ (hatucʻanem) | aorist stem | հատ- (hat-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հատանիմ (hatanim) | հատանիս (hatanis) | հատանի (hatani) | հատանիմք (hatanimkʻ) | հատանիք (hatanikʻ) | հատանին (hatanin) | |
| imperfect | հատանէի (hatanēi) | հատանէիր (hatanēir) | հատանէր, հատանիւր (hatanēr, hataniwr) | հատանէաք (hatanēakʻ) | հատանէիք (hatanēikʻ) | հատանէին (hatanēin) | |
| aorist | հատայ (hatay) | հատար (hatar) | հատաւ (hataw) | հատաք (hatakʻ) | հատայք (hataykʻ) | հատան (hatan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հատանիցիմ (hatanicʻim) | հատանիցիս (hatanicʻis) | հատանիցի (hatanicʻi) | հատանիցիմք (hatanicʻimkʻ) | հատանիցիք (hatanicʻikʻ) | հատանիցին (hatanicʻin) | |
| aorist | հատայց (hataycʻ) | հատցիս (hatcʻis) | հատցի (hatcʻi) | հատցուք (hatcʻukʻ) | հատջիք (hatǰikʻ) | հատցին (hatcʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | հատի՛ր (hatír) | — | — | հատարո՛ւք (hatarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | հատջի՛ր (hatǰír) | — | — | հատջի՛ք (hatǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ հատանիր (mí hatanir) | — | — | մի՛ հատանիք (mí hatanikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Descendants
[edit]- Armenian: հատնել (hatnel)
References
[edit]- Petrosean, Matatʻeay (1879) “հատանեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy