հանճար
Armenian
[edit]Etymology
[edit]From Old Armenian հանճար (hančar).
Pronunciation
[edit]- (Eastern Armenian) IPA(key): /hɑnˈt͡ʃɑɾ/, [hɑnt͡ʃɑ́ɾ]
- (Western Armenian) IPA(key): /hɑnˈd͡ʒɑɾ/, [hɑnd͡ʒɑ́ɾ]
Noun
[edit]հանճար • (hančar)
Declension
[edit]| i-type, inanimate (Eastern Armenian) | ||||
|---|---|---|---|---|
| singular | plural | |||
| nominative | հանճար (hančar) | հանճարներ (hančarner) | ||
| dative | հանճարի (hančari) | հանճարների (hančarneri) | ||
| ablative | հանճարից (hančaricʻ) | հանճարներից (hančarnericʻ) | ||
| instrumental | հանճարով (hančarov) | հանճարներով (hančarnerov) | ||
| locative | հանճարում (hančarum) | հանճարներում (hančarnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | հանճարը/հանճարն (hančarə/hančarn) | հանճարները/հանճարներն (hančarnerə/hančarnern) | ||
| dative | հանճարին (hančarin) | հանճարներին (hančarnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | հանճարս (hančars) | հանճարներս (hančarners) | ||
| dative | հանճարիս (hančaris) | հանճարներիս (hančarneris) | ||
| ablative | հանճարիցս (hančaricʻs) | հանճարներիցս (hančarnericʻs) | ||
| instrumental | հանճարովս (hančarovs) | հանճարներովս (hančarnerovs) | ||
| locative | հանճարումս (hančarums) | հանճարներումս (hančarnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | հանճարդ (hančard) | հանճարներդ (hančarnerd) | ||
| dative | հանճարիդ (hančarid) | հանճարներիդ (hančarnerid) | ||
| ablative | հանճարիցդ (hančaricʻd) | հանճարներիցդ (hančarnericʻd) | ||
| instrumental | հանճարովդ (hančarovd) | հանճարներովդ (hančarnerovd) | ||
| locative | հանճարումդ (hančarumd) | հանճարներումդ (hančarnerumd) | ||
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]From a Middle Iranian word of the form *hančār. Compare Persian هنجار (hanjâr, “straight road; way, rule, law; custom”), Sanskrit संचार (saṃ-cāra, “walking about, wandering; way, path”), composed of the prefix सम् (sam, “together, with”) and चरति (carati, “to move”). For the relation of the senses “road” and “intelligence” compare Persian راه (râh, “road; intellect”).
Noun
[edit]հանճար • (hančar)
- intelligence, intellect, understanding, wit, sense; wisdom, prudence; reason, sense, judiciousness
- ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ ― čanačʻel zimastutʻiwn ew zxrat, imanal zbans hančaroy ― to know wisdom and instruction; to perceive the words of understanding.
- genius, talent
- հանճար բազմայեղանակ ― hančar bazmayełanak ― a rare talent
- իմաստաճեմ հանճար ― imastačem hančar ― elevated genius
- (rhetoric) enthymeme
Declension
[edit]o-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | հանճար (hančar) | հանճարք (hančarkʻ) | |
| genitive | հանճարոյ (hančaroy) | հանճարոց (hančarocʻ) | |
| dative | հանճարոյ (hančaroy) | հանճարոց (hančarocʻ) | |
| accusative | հանճար (hančar) | հանճարս (hančars) | |
| ablative | հանճարոյ (hančaroy) | հանճարոց (hančarocʻ) | |
| instrumental | հանճարով (hančarov) | հանճարովք (hančarovkʻ) | |
| locative | հանճար (hančar) | հանճարս (hančars) |
i-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | հանճար (hančar) | հանճարք (hančarkʻ) | |
| genitive | հանճարի (hančari) | հանճարից (hančaricʻ) | |
| dative | հանճարի (hančari) | հանճարից (hančaricʻ) | |
| accusative | հանճար (hančar) | հանճարս (hančars) | |
| ablative | հանճարէ (hančarē) | հանճարից (hančaricʻ) | |
| instrumental | հանճարիւ (hančariw) | հանճարիւք (hančariwkʻ) | |
| locative | հանճարի (hančari) | հանճարս (hančars) | |
| post-classical | |||
Derived terms
[edit]- անհանճար (anhančar)
- անհանճարաբար (anhančarabar)
- անհանճարագոյն (anhančaragoyn)
- անհանճարական (anhančarakan)
- անհանճարեղագոյն (anhančarełagoyn)
- անհանճարութիւն (anhančarutʻiwn)
- անձնահանճար (anjnahančar)
- աստուածահանճար (astuacahančar)
- բազմահանճար (bazmahančar)
- բարեհանճար (barehančar)
- գերահանճար (gerahančar)
- երկնահանճար (erknahančar)
- իմաստահանճար (imastahančar)
- լիահանճար (liahančar)
- կորովահանճար (korovahančar)
- հանճարաբանութիւն (hančarabanutʻiwn)
- հանճարաբար (hančarabar)
- հանճարագիտութիւն (hančaragitutʻiwn)
- հանճարագոյն (hančaragoyn)
- հանճարագրութիւն (hančaragrutʻiwn)
- հանճարազոյգ (hančarazoyg)
- հանճարազրաւ (hančarazraw)
- հանճարախոյզ (hančaraxoyz)
- հանճարական (hančarakan)
- հանճարակուռ (hančarakuṙ)
- հանճարամիտ (hančaramit)
- հանճարայեղց (hančarayełcʻ)
- հանճարաշատ (hančarašat)
- հանճարաշարժ (hančarašarž)
- հանճարասէր (hančarasēr)
- հանճարասիրաբար (hančarasirabar)
- հանճարասիրութիւն (hančarasirutʻiwn)
- հանճարասքանչ (hančaraskʻančʻ)
- հանճարավնաս (hančaravnas)
- հանճարաւոր (hančarawor)
- հանճարգիտութիւն (hančargitutʻiwn)
- հանճարեղ (hančareł)
- հանճարեղաբար (hančarełabar)
- հանճարեղագոյն (hančarełagoyn)
- հանճարեղալից (hančarełalicʻ)
- հանճարեղական (hančarełakan)
- հանճարեղականապէս (hančarełakanapēs)
- հանճարեղապէս (hančarełapēs)
- հանճարեղութիւն (hančarełutʻiwn)
- հանճարեմ (hančarem)
- հանճարիմաստ (hančarimast)
- հանճարիմաց (hančarimacʻ)
- հանճարիչ (hančaričʻ)
- հանճարողական (hančarołakan)
- հանճարօրէն (hančarōrēn)
- հոգեհանճար (hogehančar)
- մեծահանճար (mecahančar)
- յոգնահանճար (yognahančar)
- շատահանճար (šatahančar)
- տղայահանճար (tłayahančar)
- քաջահանճար (kʻaǰahančar)
Descendants
[edit]- Armenian: հանճար (hančar)
References
[edit]- Petrosean, Matatʻeay (1879) “հանճար”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “հանճար”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “հանճար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press