կոթող
Jump to navigation
Jump to search
Armenian
[edit]Etymology
[edit]Learned borrowing from Old Armenian կոթող (kotʻoł).
Pronunciation
[edit]- (Eastern Armenian) IPA(key): /koˈtʰoʁ/, [kotʰóʁ]
- (Western Armenian) IPA(key): /ɡoˈtoʁ/, [ɡotʰóʁ]
Noun
[edit]կոթող • (kotʻoġ)
- obelisk
- any grand architectural construction or design; monument
- (figuratively) masterpiece
Declension
[edit]| i-type, inanimate (Eastern Armenian) | ||||
|---|---|---|---|---|
| singular | plural | |||
| nominative | կոթող (kotʻoġ) | կոթողներ (kotʻoġner) | ||
| dative | կոթողի (kotʻoġi) | կոթողների (kotʻoġneri) | ||
| ablative | կոթողից (kotʻoġicʻ) | կոթողներից (kotʻoġnericʻ) | ||
| instrumental | կոթողով (kotʻoġov) | կոթողներով (kotʻoġnerov) | ||
| locative | կոթողում (kotʻoġum) | կոթողներում (kotʻoġnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | կոթողը/կոթողն (kotʻoġə/kotʻoġn) | կոթողները/կոթողներն (kotʻoġnerə/kotʻoġnern) | ||
| dative | կոթողին (kotʻoġin) | կոթողներին (kotʻoġnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | կոթողս (kotʻoġs) | կոթողներս (kotʻoġners) | ||
| dative | կոթողիս (kotʻoġis) | կոթողներիս (kotʻoġneris) | ||
| ablative | կոթողիցս (kotʻoġicʻs) | կոթողներիցս (kotʻoġnericʻs) | ||
| instrumental | կոթողովս (kotʻoġovs) | կոթողներովս (kotʻoġnerovs) | ||
| locative | կոթողումս (kotʻoġums) | կոթողներումս (kotʻoġnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | կոթողդ (kotʻoġd) | կոթողներդ (kotʻoġnerd) | ||
| dative | կոթողիդ (kotʻoġid) | կոթողներիդ (kotʻoġnerid) | ||
| ablative | կոթողիցդ (kotʻoġicʻd) | կոթողներիցդ (kotʻoġnericʻd) | ||
| instrumental | կոթողովդ (kotʻoġovd) | կոթողներովդ (kotʻoġnerovd) | ||
| locative | կոթողումդ (kotʻoġumd) | կոթողներումդ (kotʻoġnerumd) | ||
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]The origin is uncertain.[1]
Nor baṙgirkʿ haykazean lezui compares with Old Georgian გოდოლი (godoli, “pillar; tower”).[2] Ačaṙean considers the latter to be a borrowing from Armenian and leaves the origin of կոթող (kotʻoł) open.[3]
Nicholas Adontz derives from Akkadian 𒆪𒁺𒊒 (kudurru, “kudurru, boundary stone”), which is accepted by J̌ahukyan 1987 with a question mark.[4] This etymology is criticized by Russell on phonetic (-ռ- (-ṙ-) is expected rather than -ղ- (-ł-)) and cultural grounds (there is no material evidence of boundary stones in Armenia before the time of Artašēs I, i.e. a millennium after the Akkadian influence). Russell prefers a relation with Armenian կոթ (kotʻ, “handle; stem”) in the sense of something elongated and upraised, or, if a Semitic root is to be sought, a form of the root ɡ-d-l, whence Hebrew מִגְדָּל (miḡdāl, “tower”), Classical Syriac ܡܓܕܠܐ (maḡdlā, “tower”).[5]
J̌ahukyan 2010 considers the origin to be unknown, remarking only that a relation with Armenian կոթ (kotʻ, “handle; stem”) or Proto-Indo-European *gʷet- (“swelling”) is unlikely.[6] See Pokorny on this root.[7]
Noun
[edit]կոթող • (kotʻoł)
- (high) image, beacon, mark, high place, monument, obelisk
- 5th century, Bible, 2 Kings 23.17:
- եւ ասէ․ Զի՞նչ է կոթողն այն զոր ես տեսանեմ։ Եւ ասեն ցնա արք քաղաքին․ Այրն Աստուծոյ է՝ որ եկն ի Յուդայ, եւ բարբառեցաւ զբանս զայսոսիկ ի վերայ սեղանոյն Բեթելայ։
- ew asē; Zi?nčʻ ē kotʻołn ayn zor es tesanem. Ew asen cʻna arkʻ kʻałakʻin; Ayrn Astucoy ē, or ekn i Yuday, ew barbaṙecʻaw zbans zaysosik i veray sełanoyn Betʻelay.
- Then he said, "What is this monument that I see?" And the men of the city told him, "It is the grave of the man of God who came from Judah and proclaimed these things which you have done against the altar of Bethel."
- եւ ասէ․ Զի՞նչ է կոթողն այն զոր ես տեսանեմ։ Եւ ասեն ցնա արք քաղաքին․ Այրն Աստուծոյ է՝ որ եկն ի Յուդայ, եւ բարբառեցաւ զբանս զայսոսիկ ի վերայ սեղանոյն Բեթելայ։
- 5th century, Bible, Isaiah 30.17:
- Զի ի միոջէ բարբառոյ հազարք փախիցեն, եւ ի բարբառոյ հնգից բազումք փախիցեն․ մինչեւ մնասջիք իբրեւ զձող ցցեալ ի վերայ լերին, եւ իբրեւ զկոթող կանգնեալ ի վերայ բլրոյ։
- Zi i mioǰē barbaṙoy hazarkʻ pʻaxicʻen, ew i barbaṙoy hngicʻ bazumkʻ pʻaxicʻen; minčʻew mnasǰikʻ ibrew zjoł cʻcʻeal i veray lerin, ew ibrew zkotʻoł kangneal i veray blroy.
- One thousand shall flee at the rebuke of one; at the rebuke of five shall ye flee: till ye be left as a beacon upon the top of a mountain, and as an ensign on an hill.
- Զի ի միոջէ բարբառոյ հազարք փախիցեն, եւ ի բարբառոյ հնգից բազումք փախիցեն․ մինչեւ մնասջիք իբրեւ զձող ցցեալ ի վերայ լերին, եւ իբրեւ զկոթող կանգնեալ ի վերայ բլրոյ։
- 5th century, Bible, Ezekiel 16.31:
- Եւ շինեցեր զպոռնկոցս ի գլուխս ամենայն ճանապարհաց, եւ կոթողս կոթողէիր յամենայն հրապարակս․ եւ ոչ եղեր իբրեւ զկին մի պոռնիկ որ ժողովէ զկապէնս։
- Ew šinecʻer zpoṙnkocʻs i gluxs amenayn čanaparhacʻ, ew kotʻołs kotʻołēir yamenayn hraparaks; ew očʻ ełer ibrew zkin mi poṙnik or žołovē zkapēns.
- In that thou buildest thine eminent place in the head of every way, and makest thine high place in every street; and hast not been as an harlot, in that thou scornest hire.
- Եւ շինեցեր զպոռնկոցս ի գլուխս ամենայն ճանապարհաց, եւ կոթողս կոթողէիր յամենայն հրապարակս․ եւ ոչ եղեր իբրեւ զկին մի պոռնիկ որ ժողովէ զկապէնս։
- 5th century, Bible, Ezekiel 16.39:
- Եւ մատնեցից զքեզ ի ձեռս նոցա, եւ կործանեսցեն զպոռնկոցս քո, եւ քակեսցեն զկոթողս քո, եւ մերկասցեն ի քէն զհանդերձս քո, եւ առցեն զպսակս պարծանաց քոց, եւ թողցեն զքեզ մերկ խայտառակեալ։
- Ew matnecʻicʻ zkʻez i jeṙs nocʻa, ew korcanescʻen zpoṙnkocʻs kʻo, ew kʻakescʻen zkotʻołs kʻo, ew merkascʻen i kʻēn zhanderjs kʻo, ew aṙcʻen zpsaks parcanacʻ kʻocʻ, ew tʻołcʻen zkʻez merk xaytaṙakeal.
- And I will also give thee into their hand, and they shall throw down thine eminent place, and shall break down thy high places: they shall strip thee also of thy clothes, and shall take thy fair jewels, and leave thee naked and bare.
- Եւ մատնեցից զքեզ ի ձեռս նոցա, եւ կործանեսցեն զպոռնկոցս քո, եւ քակեսցեն զկոթողս քո, եւ մերկասցեն ի քէն զհանդերձս քո, եւ առցեն զպսակս պարծանաց քոց, եւ թողցեն զքեզ մերկ խայտառակեալ։
- 6th century, Philo of Alexandria :
- Զտապանին աւանդեաց զչափս՝ առ սակաւ սակաւ քաղել զօրէն կոթողի։
- Ztapanin awandeacʻ zčʻapʻs, aṙ sakaw sakaw kʻałel zōrēn kotʻołi.
- Զտապանին աւանդեաց զչափս՝ առ սակաւ սակաւ քաղել զօրէն կոթողի։
Declension
[edit]i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | կոթող (kotʻoł) | կոթողք (kotʻołkʻ) | |
| genitive | կոթողի (kotʻołi) | կոթողաց (kotʻołacʻ) | |
| dative | կոթողի (kotʻołi) | կոթողաց (kotʻołacʻ) | |
| accusative | կոթող (kotʻoł) | կոթողս (kotʻołs) | |
| ablative | կոթողէ (kotʻołē) | կոթողաց (kotʻołacʻ) | |
| instrumental | կոթողաւ (kotʻoław) | կոթողաւք = կոթողօք (kotʻoławkʻ = kotʻołōkʻ) | |
| locative | կոթողի (kotʻołi) | կոթողս (kotʻołs) | |
| among the oblique cases only the genitive-dative-locative singular կոթողի (kotʻołi) is attested classically | |||
i-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | կոթող (kotʻoł) | կոթողք (kotʻołkʻ) | |
| genitive | կոթողի (kotʻołi) | կոթողից (kotʻołicʻ) | |
| dative | կոթողի (kotʻołi) | կոթողից (kotʻołicʻ) | |
| accusative | կոթող (kotʻoł) | կոթողս (kotʻołs) | |
| ablative | կոթողէ (kotʻołē) | կոթողից (kotʻołicʻ) | |
| instrumental | կոթողիւ (kotʻołiw) | կոթողիւք (kotʻołiwkʻ) | |
| locative | կոթողի (kotʻołi) | կոթողս (kotʻołs) | |
| among the oblique cases only the genitive-dative-locative singular կոթողի (kotʻołi) is attested classically | |||
Derived terms
[edit]- կոթողեմ (kotʻołem)
- քարկոթող (kʻarkotʻoł)
- աշտարակաքարկութ (aštarakakʻarkutʻ) (possibly)
Descendants
[edit]References
[edit]- ^ Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 951
- ^ Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836) “կոթող”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui (in Old Armenian), volume I, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, pages 1108–1109
- ^ Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “կոթող”, in Hayerēn armatakan baṙaran (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, pages 614–615
- ^ J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʻ lezvi patmutʻyun; naxagrayin žamanakašrǰan[1] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 458
- ^ Russell, James R. (1987) Zoroastrianism in Armenia (Harvard Iranian Series; 5), Cambridge: Harvard University Department of Near Eastern Languages and Civilizations and National Association for Armenian Studies and Research, page 98
- ^ J̌ahukyan, Geworg (2010) “կոթող”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 414a
- ^ Pokorny, Julius (1959) Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (in German), volume 2, Bern, München: Francke Verlag, page 481
Further reading
[edit]Categories:
- Armenian terms borrowed from Old Armenian
- Armenian learned borrowings from Old Armenian
- Armenian terms derived from Old Armenian
- Armenian terms with IPA pronunciation
- Armenian lemmas
- Armenian nouns
- Old Armenian terms with unknown etymologies
- Old Armenian lemmas
- Old Armenian nouns
- Old Armenian terms with quotations