խարխափեմ

Old Armenian

Etymology

The origin is uncertain. Ačaṙean compares with շարշափիւն (šaršapʻiwn), թարթափիմ (tʻartʻapʻim), գարգափ (gargapʻ), սարսափ (sarsapʻ), կարկափեմ (karkapʻem). According to J̌ahukyan, a sound-symbolic formation.

Note also Mingrelian ხორხაფი (xorxapi, “to rub against something”).

Verb

խարխափեմ • (xarxapʻem)

1. (intransitive) to feel or grope about to find a thing or one's way, like a blind man
   • 5th century, Bible, Job 5.14:

     Ի տուէ պատահեսցէ նոցա խաւար, եւ ի միջաւրէի իբրեւ ի գիշերի խարխափեսցեն։

     I tuē patahescʻē nocʻa xawar, ew i miǰawrēi ibrew i gišeri xarxapʻescʻen.

     • Translation by Claude E. Cox

       Darkness will meet them in the daytime; and they will grope at noonday as in night.

2. (intransitive, of leaves) to tremble, to shake, to rustle

   Synonym: խարշափեմ (xaršapʻem)

   • 5th century, Bible, Leviticus 26.36:

     […] եւ հալածեսցէ զնոսա ձայն տերեւոյ խարխափելոյ (var. խարշափելոյ) […]

     […] ew halacescʻē znosa jayn terewoy xarxapʻeloy (var. xaršapʻeloy) […]

     • Translation by New English Translation of the Septuagint

       […] and the sound of a driven leaf shall put them to flight […]

Usage notes

• In Job, translates Ancient Greek ψηλαφήσαισαν (psēlaphḗsaisan).
• In Leviticus, translates Ancient Greek φερομένου (pheroménou).

Conjugation

active

infinitive		խարխափել (xarxapʻel)		participle	խարխափեցեալ, խարխափեալ (xarxapʻecʻeal, xarxapʻeal)
causative		—		aorist stem	խարխափեց- (xarxapʻecʻ-)
person		singular			plural
		1st person	2nd person	3rd person	1st person	2nd person	3rd person
indicative		ես	դու	նա	մեք	դուք	նոքա
	present	խարխափեմ (xarxapʻem)	խարխափես (xarxapʻes)	խարխափէ (xarxapʻē)	խարխափեմք (xarxapʻemkʻ)	խարխափէք (xarxapʻēkʻ)	խարխափեն (xarxapʻen)
	imperfect	խարխափէի, խարխափեի* (xarxapʻēi, xarxapʻei*)	խարխափէիր, խարխափեիր* (xarxapʻēir, xarxapʻeir*)	խարխափէր (xarxapʻēr)	խարխափէաք, խարխափեաք* (xarxapʻēakʻ, xarxapʻeakʻ*)	խարխափէիք, խարխափեիք* (xarxapʻēikʻ, xarxapʻeikʻ*)	խարխափէին, խարխափեին* (xarxapʻēin, xarxapʻein*)
	aorist	խարխափեցի (xarxapʻecʻi)	խարխափեցեր (xarxapʻecʻer)	խարխափեաց (xarxapʻeacʻ)	խարխափեցաք (xarxapʻecʻakʻ)	խարխափեցէք, խարխափեցիք (xarxapʻecʻēkʻ, xarxapʻecʻikʻ)	խարխափեցին (xarxapʻecʻin)
subjunctive		ես	դու	նա	մեք	դուք	նոքա
	present	խարխափիցեմ (xarxapʻicʻem)	խարխափիցես (xarxapʻicʻes)	խարխափիցէ (xarxapʻicʻē)	խարխափիցեմք (xarxapʻicʻemkʻ)	խարխափիցէք (xarxapʻicʻēkʻ)	խարխափիցեն (xarxapʻicʻen)
	aorist	խարխափեցից (xarxapʻecʻicʻ)	խարխափեսցես (xarxapʻescʻes)	խարխափեսցէ (xarxapʻescʻē)	խարխափեսցուք (xarxapʻescʻukʻ)	խարխափեսջիք (xarxapʻesǰikʻ)	խարխափեսցեն (xarxapʻescʻen)
imperatives		—	(դու)	—	—	(դուք)	—
	imperative	—	խարխափեա՛ (xarxapʻeá)	—	—	խարխափեցէ՛ք (xarxapʻecʻḗkʻ)	—
	cohortative	—	խարխափեսջի՛ր (xarxapʻesǰír)	—	—	խարխափեսջի՛ք (xarxapʻesǰíkʻ)	—
	prohibitive	—	մի՛ խարխափեր (mí xarxapʻer)	—	—	մի՛ խարխափէք (mí xarxapʻēkʻ)	—
*rare

Alternative forms

• խարխաբեմ (xarxabem)

Derived terms

• խարխափ (xarxapʻ)
• խարխափանք (xarxapʻankʻ)
• խարխափումն (xarxapʻumn)

 

Descendants

• → Armenian: խարխափել (xarxapʻel) (learned)

Further reading

• Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “խարխափ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 346a
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “խարխափեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Džaukjan, G. B. (1967) Очерки по истории дописьменного периода армянского языка [An Outline of the History of the Pre-Literary Period of the Armenian Language]‎^[2] (in Russian), Yerevan: Academy Press, pages 111, 203, 310
• J̌ahukyan, Geworg (2010) “խարխափ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 321b
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “խարխափեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy