թեպեկ
Jump to navigation
Jump to search
Old Armenian
[edit]Alternative forms
[edit]Etymology
[edit]Borrowed from the unattested Byzantine Greek ancestor of Pontic Greek θώπεκας (thópekas), θέπεκας (thépekas), θεπέκ (thepék, “jackal”).
Noun
[edit]թեպեկ • (tʻepek) (post-Classical)
- jackal
- post-classical, John Chrysostom, Andriakan čaṙkʻ [Ad populum Antiochenum homiliae (De statuis)] 10:[1]
- Բայց ոչ այսու միայն յայտնեցից, այլ այլովք իրօք․ զի ոչ վասն գեղեցկութեան սորա զսա աստուածացուցանէն, այլ յաղագս իւրեանց անմտութեանն․ թեպեկի վասն է՞ր երկիր պագանէին, կամ կոկորդիլոսի կամ շան, և որ այլ նուաստագոյն է ի գազանաց։
- Baycʻ očʻ aysu miayn yaytnecʻicʻ, ayl aylovkʻ irōkʻ; zi očʻ vasn gełecʻkutʻean sora zsa astuacacʻucʻanēn, ayl yałags iwreancʻ anmtutʻeann; tʻepeki vasn ē?r erkir paganēin, kam kokordilosi kam šan, ew or ayl nuastagoyn ē i gazanacʻ.
- But this will be evident not from this proof only, but from another besides. For as a proof that it is not for its beauty they have made a deity of it, but by reason of their own folly, why do they adore the ape, the crocodile, the dog, and the vilest of animals?
- Բայց ոչ այսու միայն յայտնեցից, այլ այլովք իրօք․ զի ոչ վասն գեղեցկութեան սորա զսա աստուածացուցանէն, այլ յաղագս իւրեանց անմտութեանն․ թեպեկի վասն է՞ր երկիր պագանէին, կամ կոկորդիլոսի կամ շան, և որ այլ նուաստագոյն է ի գազանաց։
- Anonymous, Riddle :[2]
- ԹԵՓԷԿ
Այլ գեղեցիկ և իմաստուն,
Հանց, որ առակս ասէ զնոյն,
Դարպաս շինէ ընդ վիմով անհուն,
Բայց գիշերն գող էր և անքուն,
՚Ւ երակ հաչեր նա զերդ ըզշուն։- TʻEPʻĒK
Ayl geġecʻik ew imastun,
Hancʻ, or aṙaks asē znoyn,
Darpas šinē ənd vimov anhun,
Baycʻ gišern goġ ēr ew ankʻun,
’W erak hačʻer na zerd əzšun.
- TʻEPʻĒK
- ԹԵՓԷԿ
- 12–13th century, Mxitʻar Goš, Aṙakkʻ [Fables] :
- Թոբէկ (var. թոբեկ) թախանձէր զոզնի, թե զորդիդ քո սան առից […] մերկացո՛ զնա, զի դիւրին իցէ ի գգուել․ և իբրև ետ զնա, սկսաւ ուտել։
- Tʻobēk (var. tʻobek) tʻaxanjēr zozni, tʻe zordid kʻo san aṙicʻ […] merkacʻó zna, zi diwrin icʻē i gguel; ew ibrew et zna, sksaw utel.
- The jackal was entreating the hedgehog։ give me your son as a nursling […] lay him bare [of his spines] so I can caress him easily. And when [the hedgehog] gave him, he started eating [him].
- Թոբէկ (var. թոբեկ) թախանձէր զոզնի, թե զորդիդ քո սան առից […] մերկացո՛ զնա, զի դիւրին իցէ ի գգուել․ և իբրև ետ զնա, սկսաւ ուտել։
Usage notes
[edit]- In Chrysostom, թեպեկ (tʻepek) translates Ancient Greek πίθηκος (píthēkos, “ape, monkey”). The translator may have transliterated it as *պիթեկ (*pitʻek) which a later copyist found incomprehensible and replaced with a similar-sounding known word for another animal.
- Some sources incorrectly identify the Armenian term with the monkey, in particular with the baboon, based on the passage in Chrysostom and the similarity to Ottoman Turkish شبك (şebek).
Descendants
[edit]References
[edit]- ^ Yovhannēs Oskeberan (1861) Yovhannu Oskeberani Kostandnupōlsi episkoposapeti čaṙkʻ (Matenagrutʻiwnkʻ naxneacʻ), Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 789
- ^ Mnacʻakanyan, A. Š. (1980) Hay miǰnadaryan hanelukner (V—XVIII dd.) [Medieval Armenian Riddles (5–18th Centuries)] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 378
Further reading
[edit]More information
- Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “թեպեկ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 173a
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836) “թոբէկ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume I, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 816c
- Awgerean, Mkrtičʻ, Čēlalean, Grigor (1865) “թեպեկ”, in Aṙjeṙn baṙaran haykaznean lezui [Pocket Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), 2nd edition, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 323a
- Awgerean, Mkrtičʻ, Čēlalean, Grigor (1865) “թեբեկ”, in Aṙjeṙn baṙaran haykaznean lezui [Pocket Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), 2nd edition, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 322a
- Awgerean, Mkrtičʻ, Čēlalean, Grigor (1865) “թոբեկ”, in Aṙjeṙn baṙaran haykaznean lezui [Pocket Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), 2nd edition, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 328a
- Hovhannisyan, L. Š. (2010) “թեպեկ”, in Grabari baṙaran. Nor haykazyan baṙaranum čʻvkayvac baṙer [Dictionary of Old Armenian. Words Unattested in the New Haykazyan Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Edit Print, page 121a
- Ġazaryan, Ṙuben, Avetisyan, Henrik (2009) “թոբէկ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 247b
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, pages 648, 729
- Norayr N. Biwzandacʻi (1996) Martiros Minassian, editor, Naxnikʻ [Corrections textuelles chez les anciens auteurs arméniens] (in Old Armenian), written in 1897–1915, Geneva: Martiros Minassian, page 368, derives by metathesis from *պեթեկ (*petʻek), from Ancient Greek πῐ́θηκος (píthēkos)
- Sargsyan, Artem et al., editors (2002), “թիբըգ”, in Hayocʻ lezvi barbaṙayin baṙaran [Dialectal Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), volume II, Yerevan: Hayastan, page 109b