դէմ
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]An Iranian borrowing. Compare Parthian 𐫅𐫏𐫖 (dym /dēm/), Middle Persian 𐫅𐫏𐫖 (dym /dēm/), Persian دیم (dim), Baluchi دیم (dem), Gurani دیم (dīm, “face”), Central Kurdish دیو (dîw, “side, face, surface”), Avestan 𐬛𐬀𐬉𐬨𐬀𐬥 (daēman, “eye, look, sight”).
Noun
[edit]դէմ • (dēm)
- face; front, face (of an object); person; appearance; sight; manner, fashion, form; regard, consideration
- դեղնեալ/այլագունեալ դէմք ― dełneal/aylaguneal dēmkʻ ― pale countenance
- առոյգ դէմք ― aṙoyg dēmkʻ ― florid countenance
- տխուր դէմք ― txur dēmkʻ ― sad countenance
- զուարթ դէմք ― zuartʻ dēmkʻ ― serene countenance
- խոժոռ դէմք ― xožoṙ dēmkʻ ― severe countenance
- խորշոմ դէմք ― xoršom dēmkʻ ― wrinkled countenance
- մեռելատիպ դէմք ― meṙelatip dēmkʻ ― livid countenance
- այլանդակեալ դէմք ― aylandakeal dēmkʻ ― disfigured countenance
- դեղնեալ դէմք ― dełneal dēmkʻ ― pale countenance
- դեղնեալ դէմք ― dełneal dēmkʻ ― pale countenance
- դէմ դնել ― dēm dnel ― to propose, to purpose, to design
- զդէմ ունել ― zdēm unel ― to oppose, to resist, to face, to endure, to thwart, to cross
- ի դիմի/զդիմի հարկանիլ ― i dimi/zdimi harkanil ― to encounter, to assail, to attack; to strike, to oppose
- դէմ ընդդէմ ― dēm ənddēm ― opposite; directly, diametrically
- դէմ յանդիման ― dēm yandiman ― before, opposite, in presence; publicly, openly, in face
- դէմ ի դէմ, դէմ առ դէմ ― dēm i dēm, dēm aṙ dēm ― face to face, man to man
- ի դիմի ― i dimi ― before, opposite to
- դէմք բայից ― dēmkʻ bayicʻ ― the persons of verbs
- դէմք դերանուանց ― dēmkʻ deranuancʻ ― the persons of pronouns
- ի դիմաց ― i dimacʻ ― in front, before
- ասա՛ նմա ի դիմաց իմոց ― asá nma i dimacʻ imocʻ ― tell him from me
- ի դէմս ածել ― i dēms acel ― to represent, to remonstrate; to reproach, to object
- դիմիւ ելանել ― dimiw elanel ― to run up to one
- յամենայն դէմս ― yamenayn dēms ― thoroughly
Usage notes
[edit]Usually used in the plural.
Declension
[edit]i-a-type
Derived terms
[edit]- ազատադէմ (azatadēm)
- այլադէմ (ayladēm)
- անասնադէմ (anasnadēm)
- անդէմ (andēm)
- անդիմադարձ (andimadarj)
- անդիմահար (andimahar)
- անդիմաճառելի (andimačaṙeli)
- անընդդիմաբանելի (anənddimabaneli)
- անընդդիմադրելի (anənddimadreli)
- անընդդիմակ (anənddimak)
- անընդդիմակալ (anənddimakal)
- անընդդիմակայ (anənddimakay)
- անընդդիմակաց (anənddimakacʻ)
- անընդդիմահար (anənddimahar)
- անընդդիմահարութիւն (anənddimaharutʻiwn)
- անընդդիմահաւասարութիւն (anənddimahawasarutʻiwn)
- անընդդիմաճառելի (anənddimačaṙeli)
- անընդդիմարգել (anənddimargel)
- ապադէմ (apadēm)
- առընդդիմացումն (aṙənddimacʻumn)
- առիւծադէմ (aṙiwcadēm)
- աստուածընդդէմ (astuacənddēm)
- արեւադէմ (arewadēm)
- բազմադէմ (bazmadēm)
- բազմադիմի (bazmadimi)
- բազմադիմութիւն (bazmadimutʻiwn)
- բանընդդէմ (banənddēm)
- բարեդէմ (baredēm)
- բացադէմ (bacʻadēm)
- բացադիմի (bacʻadimi)
- բիւրադէմ (biwradēm)
- գազախադէմ (gazaxadēm)
- գազաղադէմ (gazaładēm)
- գազանադէմ (gazanadēm)
- գեղեցկադէմ (gełecʻkadēm)
- գեղեցկադիմութիւն (gełecʻkadimutʻiwn)
- գիշերադէմ (gišeradēm)
- դիմաբանեմ (dimabanem)
- դիմաբանութիւն (dimabanutʻiwn)
- դիմաբար (dimabar)
- դիմագրաւ (dimagraw)
- դիմագրաւեմ (dimagrawem)
- դիմագրաւիմ (dimagrawim)
- դիմագրաւութիւն (dimagrawutʻiwn)
- դիմադարձ (dimadarj)
- դիմադարձեմ (dimadarjem)
- դիմադարձիմ (dimadarjim)
- դիմադարձութիւն (dimadarjutʻiwn)
- դիմադրական (dimadrakan)
- դիմադրեմ (dimadrem)
- դիմադրութիւն (dimadrutʻiwn)
- դիմախօսեմ (dimaxōsem)
- դիմախօսիմ (dimaxōsim)
- դիմակալ (dimakal)
- դիմակայ (dimakay)
- դիմակայիմ (dimakayim)
- դիմակայութիւն (dimakayutʻiwn)
- դիմակաց (dimakacʻ)
- դիմակերպութիւն (dimakerputʻiwn)
- դիմակցեմ (dimakcʻem)
- դիմակցիմ (dimakcʻim)
- դիմակցութիւն (dimakcʻutʻiwn)
- դիմահար (dimahar)
- դիմահարիմ (dimaharim)
- դիմաձայնական (dimajaynakan)
- դիմաձայնեմ (dimajaynem)
- դիմամարտ (dimamart)
- դիմամարտիկ (dimamartik)
- դիմամարտիմ (dimamartim)
- դիմամարտութիւն (dimamartutʻiwn)
- դիմայարակայութիւն (dimayarakayutʻiwn)
- դիմանամ (dimanam)
- դիմառ (dimaṙ)
- դիմառական (dimaṙakan)
- դիմառնութիւն (dimaṙnutʻiwn)
- դիմառութիւն (dimaṙutʻiwn)
- դիմատիպ (dimatip)
- դիմացու (dimacʻu)
- դիմացուած (dimacʻuac)
- դիմաւոր (dimawor)
- դիմաւորիմ (dimaworim)
- դիմելութիւն (dimelutʻiwn)
- դիմեմ (dimem)
- դիմեցական (dimecʻakan)
- դիմեցուած (dimecʻuac)
- դիմեցումն (dimecʻumn)
- դիմեցուցանեմ (dimecʻucʻanem)
- դիմիմ (dimim)
- դիմիւ (dimiw)
- դիմութիւն (dimutʻiwn)
- դիմումն (dimumn)
- դիւադէմ (diwadēm)
- երկդիմեան (erkdimean)
- երկդիմի (erkdimi)
- զուարթադէմ (zuartʻadēm)
- ընդդէմ (ənddēm)
- ընդդիմաբաժանեմ (ənddimabažanem)
- ընդդիմաբախ (ənddimabax)
- ընդդիմաբախութիւն (ənddimabaxutʻiwn)
- ընդդիմաբան (ənddimaban)
- ընդդիմաբանեմ (ənddimabanem)
- ընդդիմաբանութիւն (ənddimabanutʻiwn)
- ընդդիմաբար (ənddimabar)
- ընդդիմագրաւիմ (ənddimagrawim)
- ընդդիմադարձ (ənddimadarj)
- ընդդիմադարձիմ (ənddimadarjim)
- ընդդիմադարձութիւն (ənddimadarjutʻiwn)
- ընդդիմադարձուցանեմ (ənddimadarjucʻanem)
- ընդդիմադրաբար (ənddimadrabar)
- ընդդիմադրեմ (ənddimadrem)
- ընդդիմադրութիւն (ənddimadrutʻiwn)
- ընդդիմախօս (ənddimaxōs)
- ընդդիմախօսեմ (ənddimaxōsem)
- ընդդիմախօսութիւն (ənddimaxōsutʻiwn)
- ընդդիմակ (ənddimak)
- ընդդիմակազմութիւն (ənddimakazmutʻiwn)
- ընդդիմակալ (ənddimakal)
- ընդդիմակայ (ənddimakay)
- ընդդիմակայեմ (ənddimakayem)
- ընդդիմակայութիւն (ənddimakayutʻiwn)
- ընդդիմակայումն (ənddimakayumn)
- ընդդիմական (ənddimakan)
- ընդդիմակաց (ənddimakacʻ)
- ընդդիմակացու (ənddimakacʻu)
- ընդդիմակացութիւն (ənddimakacʻutʻiwn)
- ընդդիմակից (ənddimakicʻ)
- ընդդիմակողմն (ənddimakołmn)
- ընդդիմակռուեմ (ənddimakṙuem)
- ընդդիմակրութիւն (ənddimakrutʻiwn)
- ընդդիմակցութիւն (ənddimakcʻutʻiwn)
- ընդդիմահար (ənddimahar)
- ընդդիմահարական (ənddimaharakan)
- ընդդիմահարիմ (ənddimaharim)
- ընդդիմահարութիւն (ənddimaharutʻiwn)
- ընդդիմաձայն (ənddimajayn)
- ընդդիմամարտ (ənddimamart)
- ընդդիմամարտաբար (ənddimamartabar)
- ընդդիմամարտական (ənddimamartakan)
- ընդդիմամարտիկ (ənddimamartik)
- ընդդիմամարտիմ (ənddimamartim)
- ընդդիմամարտութիւն (ənddimamartutʻiwn)
- ընդդիմայարակայ (ənddimayarakay)
- ընդդիմայարակայութիւն (ənddimayarakayutʻiwn)
- ընդդիմայարակայումն (ənddimayarakayumn)
- ընդդիմանամ (ənddimanam)
- ընդդիմանեցուկ (ənddimanecʻuk)
- ընդդիմառնութիւն (ənddimaṙnutʻiwn)
- ընդդիմասաց (ənddimasacʻ)
- ընդդիմասացութիւն (ənddimasacʻutʻiwn)
- ընդդիմասովոր (ənddimasovor)
- ընդդիմատարած (ənddimatarac)
- ընդդիմատիպ (ənddimatip)
- ընդդիմացումն (ənddimacʻumn)
- ընդդիմաւոր (ənddimawor)
- ընդդիմափառ (ənddimapʻaṙ)
- ընդդիմաքննութիւն (ənddimakʻnnutʻiwn)
- ընդդիմող (ənddimoł)
- ընդդիմոտունք (ənddimotunkʻ)
- ընդդիմութիւն (ənddimutʻiwn)
- թախծադէմ (tʻaxcadēm)
- ժահադիմութիւն (žahadimutʻiwn)
- ինքնադիմաբար (inkʻnadimabar)
- լայնադէմ (laynadēm)
- լծընդդէմ (lcənddēm)
- խոժոռադէմ (xožoṙadēm)
- խտրադիմայ (xtradimay)
- կեղծադէմ (kełcadēm)
- կնճթադէմ (knčtʻadēm)
- հակառակադէմ (hakaṙakadēm)
- հակընդդէմ (hakənddēm)
- համարձակադէմ (hamarjakadēm)
- հրադիմական (hradimakan)
- ձաղադէմ (jaładēm)
- ձառադէմ (jaṙadēm)
- մարդադէմ (mardadēm)
- միադիմի (miadimi)
- յանկարծադէմ (yankarcadēm)
- յառաջադէմ (yaṙaǰadēm)
- յառաջադիմանամ (yaṙaǰadimanam)
- յառաջադիմեմ (yaṙaǰadimem)
- յառաջադիմութիւն (yaṙaǰadimutʻiwn)
- յատկադէմ (yatkadēm)
- յորդադէմ (yordadēm)
- նախանձընդդէմ (naxanjənddēm)
- ներդիմեմ (nerdimem)
- նոխազադէմ (noxazadēm)
- չարադէմ (čʻaradēm)
- չորեքդիմեան (čʻorekʻdimean)
- չորեքդիմի (čʻorekʻdimi)
- չքնաղադէմ (čʻkʻnaładēm)
- սեւադէմ (sewadēm)
- տարադէմ (taradēm)
- տարադիմիկ (taradimik)
- տարադիմութիւն (taradimutʻiwn)
- քառադէմ (kʻaṙadēm)
- քառադիմի (kʻaṙadimi)
- օտարադէմ (ōtaradēm)
Related terms
[edit]Descendants
[edit]References
[edit]- Petrosean, Matatʻeay (1879) “դէմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “դէմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “դէմ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press