արճիճ

Armenian

Etymology

From Middle Armenian արճիճ (arčič).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /ɑɾˈt͡ʃit͡ʃ/, [ɑɾt͡ʃít͡ʃ]
• (Western Armenian) IPA^(key): /ɑɾˈd͡ʒid͡ʒ/, [ɑɾd͡ʒíd͡ʒ]

• Audio (Eastern Armenian):

  (file)

Noun

արճիճ • (arčič)

1. lead (metal)

   Synonym: կապար (kapar)

   • ca. 1680–1684, Baṙ girg taliani [An Armenian–Italian Dictionary published in Venice] page 6:

     արճիճ․ փիօմպօ

     arčič; pʻiōmpō

     արճիճ (arčič) = piombo

2. lead bullet

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	արճիճ (arčič)	արճիճներ (arčičner)
dative	արճիճի (arčiči)	արճիճների (arčičneri)
ablative	արճիճից (arčičicʻ)	արճիճներից (arčičnericʻ)
instrumental	արճիճով (arčičov)	արճիճներով (arčičnerov)
locative	արճիճում (arčičum)	արճիճներում (arčičnerum)
	definite forms
nominative	արճիճը/արճիճն (arčičə/arčičn)	արճիճները/արճիճներն (arčičnerə/arčičnern)
dative	արճիճին (arčičin)	արճիճներին (arčičnerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	արճիճս (arčičs)	արճիճներս (arčičners)
dative	արճիճիս (arčičis)	արճիճներիս (arčičneris)
ablative	արճիճիցս (arčičicʻs)	արճիճներիցս (arčičnericʻs)
instrumental	արճիճովս (arčičovs)	արճիճներովս (arčičnerovs)
locative	արճիճումս (arčičums)	արճիճներումս (arčičnerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	արճիճդ (arčičd)	արճիճներդ (arčičnerd)
dative	արճիճիդ (arčičid)	արճիճներիդ (arčičnerid)
ablative	արճիճիցդ (arčičicʻd)	արճիճներիցդ (arčičnericʻd)
instrumental	արճիճովդ (arčičovd)	արճիճներովդ (arčičnerovd)
locative	արճիճումդ (arčičumd)	արճիճներումդ (arčičnerumd)

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	արճիճ (arčič)	արճիճներ (arčičner)
dative	արճճի (arčči)	արճիճների (arčičneri)
ablative	արճճից (arččicʻ)	արճիճներից (arčičnericʻ)
instrumental	արճճով (arččov)	արճիճներով (arčičnerov)
locative	արճճում (arččum)	արճիճներում (arčičnerum)
	definite forms
nominative	արճիճը/արճիճն (arčičə/arčičn)	արճիճները/արճիճներն (arčičnerə/arčičnern)
dative	արճճին (arččin)	արճիճներին (arčičnerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	արճիճս (arčičs)	արճիճներս (arčičners)
dative	արճճիս (arččis)	արճիճներիս (arčičneris)
ablative	արճճիցս (arččicʻs)	արճիճներիցս (arčičnericʻs)
instrumental	արճճովս (arččovs)	արճիճներովս (arčičnerovs)
locative	արճճումս (arččums)	արճիճներումս (arčičnerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	արճիճդ (arčičd)	արճիճներդ (arčičnerd)
dative	արճճիդ (arččid)	արճիճներիդ (arčičnerid)
ablative	արճճիցդ (arččicʻd)	արճիճներիցդ (arčičnericʻd)
instrumental	արճճովդ (arččovd)	արճիճներովդ (arčičnerovd)
locative	արճճումդ (arččumd)	արճիճներումդ (arčičnerumd)

Derived terms

• արճիճկապ (arčičkap)
• արճճատուն (arččatun)
• արճճել (arččel)
• արճճիկ (arččik)
• արճճոտուն (arččotun)

Middle Armenian

Etymology

From Old Armenian *արճիճ (*arčič), a Middle Iranian borrowing: compare Middle Persian [Book Pahlavi needed] (ʾlcyc /⁠arzīz⁠/, “tin, lead”), Persian ارزیز (arziz, “tin”), Central Kurdish ژریژ (jirîj, “tin”), Northern Kurdish zirîç (“lead”) and Zazaki erjîj (“lead”).

Noun

արճիճ • (arčič)

1. lead (metal)
   • 1289, Mxitʻar Ayriwanecʻi, Nor Patmutʻiwn [New History] page 9:

     Ասացին բնախօսքն, թէ ժիպակ և ծծումբ խառնեալ կայ ի հողն, և յարեգական ջերմութենէ եռացեալ գոյանան ոսկի և արծաթ, պղինձ և երկաթ, կլայեկ և արճիճ, և ամենայն գոյնք ականց, և բոյսք համօրէն։

     Asacʻin bnaxōskʻn, tʻē žipak ew ccumb xaṙneal kay i hoġn, ew yaregakan ǰermutʻenē eṙacʻeal goyanan oski ew arcatʻ, pġinj ew erkatʻ, klayek ew arčič, ew amenayn goynkʻ akancʻ, ew boyskʻ hamōrēn.

Derived terms

• արճիճակապ (arčičakap), արճճակապ (arččakap)
• արճճափակ (arččapʻak)
• արճիճէ (arčičē), արճճէ (arččē), արճճեայ (arččeay)

Descendants

• Armenian: արճիճ (arčič)
• → Romani: arčič, arčiči, artiči, arkiči

Further reading

• Ačaṙean, Hračʻeay (1971) “արճիճ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume I, Yerevan: University Press, page 326ab
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836) “”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume I, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 368ab
• Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 111
• Ġazaryan, Ṙuben, Avetisyan, Henrik (2009) “արճիճ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 91b
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “արճիճ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 76a