Jump to content

աճռել

From Wiktionary, the free dictionary

Armenian

[edit]

Etymology

[edit]

From Middle Armenian աճռել (ačṙel).

Pronunciation

[edit]

Verb

[edit]

աճռել • (ačṙel) (dialectal)

  1. (transitive) to rub
    Synonyms: շփել (špʻel), տրորել (trorel)
  2. (transitive) to soap
    Synonym: սապոնել (saponel)

Inflection

[edit]
-el conjugation (Eastern Armenian)
infinitive աճռել (ačṙel) imperfective converb աճռում (ačṙum)
passive աճռվել (ačṙvel) simultaneous converb աճռելիս (ačṙelis)
causative — perfective converb աճռել (ačṙel)
aorist stem աճռ- (ačṙ-) future converb I աճռելու (ačṙelu)
resultative participle աճռած (ačṙac) future converb II աճռելիք (ačṙelikʻ)
subject participle աճռող (ačṙoġ) connegative converb աճռի (ačṙi)
person singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative ես դու նա մենք դուք նրանք
present աճռում եմ (ačṙum em) աճռում ես (ačṙum es) աճռում է (ačṙum ē) աճռում ենք (ačṙum enkʻ) աճռում եք (ačṙum ekʻ) աճռում են (ačṙum en)
past imperfective աճռում էի (ačṙum ēi) աճռում էիր (ačṙum ēir) աճռում էր (ačṙum ēr) աճռում էինք (ačṙum ēinkʻ) աճռում էիք (ačṙum ēikʻ) աճռում էին (ačṙum ēin)
future աճռելու եմ (ačṙelu em) աճռելու ես (ačṙelu es) աճռելու է (ačṙelu ē) աճռելու ենք (ačṙelu enkʻ) աճռելու եք (ačṙelu ekʻ) աճռելու են (ačṙelu en)
past future աճռելու էի (ačṙelu ēi) աճռելու էիր (ačṙelu ēir) աճռելու էր (ačṙelu ēr) աճռելու էինք (ačṙelu ēinkʻ) աճռելու էիք (ačṙelu ēikʻ) աճռելու էին (ačṙelu ēin)
present perfect աճռել եմ (ačṙel em) աճռել ես (ačṙel es) աճռել է (ačṙel ē) աճռել ենք (ačṙel enkʻ) աճռել եք (ačṙel ekʻ) աճռել են (ačṙel en)
pluperfect աճռել էի (ačṙel ēi) աճռել էիր (ačṙel ēir) աճռել էր (ačṙel ēr) աճռել էինք (ačṙel ēinkʻ) աճռել էիք (ačṙel ēikʻ) աճռել էին (ačṙel ēin)
aorist (past perfective) աճռեցի, աճռի* (ačṙecʻi, ačṙi*) աճռեցիր, աճռիր* (ačṙecʻir, ačṙir*) աճռեց (ačṙecʻ) աճռեցինք, աճռինք* (ačṙecʻinkʻ, ačṙinkʻ*) աճռեցիք, աճռիք* (ačṙecʻikʻ, ačṙikʻ*) աճռեցին, աճռին* (ačṙecʻin, ačṙin*)
subjunctive ես դու նա մենք դուք նրանք
present աճռեմ (ačṙem) աճռես (ačṙes) աճռի (ačṙi) աճռենք (ačṙenkʻ) աճռեք (ačṙekʻ) աճռեն (ačṙen)
past աճռեի (ačṙei) աճռեիր (ačṙeir) աճռեր (ačṙer) աճռեինք (ačṙeinkʻ) աճռեիք (ačṙeikʻ) աճռեին (ačṙein)
conditional ես դու նա մենք դուք նրանք
future կաճռեմ (kačṙem) կաճռես (kačṙes) կաճռի (kačṙi) կաճռենք (kačṙenkʻ) կաճռեք (kačṙekʻ) կաճռեն (kačṙen)
past կաճռեի (kačṙei) կաճռեիր (kačṙeir) կաճռեր (kačṙer) կաճռեինք (kačṙeinkʻ) կաճռեիք (kačṙeikʻ) կաճռեին (kačṙein)
imperative — (դու) — — (դուք) —
— աճռի՛ր, աճռի՛* (ačṙír, ačṙí*) — — աճռե՛ք, աճռեցե՛ք** (ačṙékʻ, ačṙecʻékʻ**)

*colloquial   **dated

-el negative conjugation (Eastern Armenian)
infinitive չաճռել (čʻačṙel)
resultative participle չաճռած (čʻačṙac)
subject participle չաճռող (čʻačṙoġ)
person singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative ես դու նա մենք դուք նրանք
present չեմ աճռում (čʻem ačṙum) չես աճռում (čʻes ačṙum) չի աճռում (čʻi ačṙum) չենք աճռում (čʻenkʻ ačṙum) չեք աճռում (čʻekʻ ačṙum) չեն աճռում (čʻen ačṙum)
past imperfective չէի աճռում (čʻēi ačṙum) չէիր աճռում (čʻēir ačṙum) չէր աճռում (čʻēr ačṙum) չէինք աճռում (čʻēinkʻ ačṙum) չէիք աճռում (čʻēikʻ ačṙum) չէին աճռում (čʻēin ačṙum)
future չեմ աճռելու (čʻem ačṙelu) չես աճռելու (čʻes ačṙelu) չի աճռելու (čʻi ačṙelu) չենք աճռելու (čʻenkʻ ačṙelu) չեք աճռելու (čʻekʻ ačṙelu) չեն աճռելու (čʻen ačṙelu)
past future չէի աճռելու (čʻēi ačṙelu) չէիր աճռելու (čʻēir ačṙelu) չէր աճռելու (čʻēr ačṙelu) չէինք աճռելու (čʻēinkʻ ačṙelu) չէիք աճռելու (čʻēikʻ ačṙelu) չէին աճռելու (čʻēin ačṙelu)
present perfect չեմ աճռել (čʻem ačṙel) չես աճռել (čʻes ačṙel) չի աճռել (čʻi ačṙel) չենք աճռել (čʻenkʻ ačṙel) չեք աճռել (čʻekʻ ačṙel) չեն աճռել (čʻen ačṙel)
pluperfect չէի աճռել (čʻēi ačṙel) չէիր աճռել (čʻēir ačṙel) չէր աճռել (čʻēr ačṙel) չէինք աճռել (čʻēinkʻ ačṙel) չէիք աճռել (čʻēikʻ ačṙel) չէին աճռել (čʻēin ačṙel)
aorist (past perfective) չաճռեցի, չաճռի* (čʻačṙecʻi, čʻačṙi*) չաճռեցիր, չաճռիր* (čʻačṙecʻir, čʻačṙir*) չաճռեց (čʻačṙecʻ) չաճռեցինք, չաճռինք* (čʻačṙecʻinkʻ, čʻačṙinkʻ*) չաճռեցիք, չաճռիք* (čʻačṙecʻikʻ, čʻačṙikʻ*) չաճռեցին, չաճռին* (čʻačṙecʻin, čʻačṙin*)
subjunctive ես դու նա մենք դուք նրանք
present չաճռեմ (čʻačṙem) չաճռես (čʻačṙes) չաճռի (čʻačṙi) չաճռենք (čʻačṙenkʻ) չաճռեք (čʻačṙekʻ) չաճռեն (čʻačṙen)
past չաճռեի (čʻačṙei) չաճռեիր (čʻačṙeir) չաճռեր (čʻačṙer) չաճռեինք (čʻačṙeinkʻ) չաճռեիք (čʻačṙeikʻ) չաճռեին (čʻačṙein)
conditional ես դու նա մենք դուք նրանք
future չեմ աճռի (čʻem ačṙi) չես աճռի (čʻes ačṙi) չի աճռի (čʻi ačṙi) չենք աճռի (čʻenkʻ ačṙi) չեք աճռի (čʻekʻ ačṙi) չեն աճռի (čʻen ačṙi)
past չէի աճռի (čʻēi ačṙi) չէիր աճռի (čʻēir ačṙi) չէր աճռի (čʻēr ačṙi) չէինք աճռի (čʻēinkʻ ačṙi) չէիք աճռի (čʻēikʻ ačṙi) չէին աճռի (čʻēin ačṙi)
imperative — (դու) — — (դուք) —
— մի՛ աճռիր, մի՛ աճռի* (mí ačṙir, mí ačṙi*) — — մի՛ աճռեք, մի՛ աճռեցեք** (mí ačṙekʻ, mí ačṙecʻekʻ**)

*colloquial   **dated

declension of the nominalized infinitive, u-type, inanimate (Eastern Armenian)
singular (singulare tantum)
nominative աճռել (ačṙel)
dative աճռելու (ačṙelu)
ablative աճռելուց (ačṙelucʻ)
instrumental աճռելով (ačṙelov)
locative աճռելում (ačṙelum)
definite forms
nominative աճռելը/աճռելն (ačṙelə/ačṙeln)
dative աճռելուն (ačṙelun)
1st person possessive forms (my)
nominative աճռելս (ačṙels)
dative աճռելուս (ačṙelus)
ablative աճռելուցս (ačṙelucʻs)
instrumental աճռելովս (ačṙelovs)
locative աճռելումս (ačṙelums)
2nd person possessive forms (your)
nominative աճռելդ (ačṙeld)
dative աճռելուդ (ačṙelud)
ablative աճռելուցդ (ačṙelucʻd)
instrumental աճռելովդ (ačṙelovd)
locative աճռելումդ (ačṙelumd)

References

[edit]
  • Sargsyan, Artem et al., editors (2001–2012), “աճռել”, in Hayocʻ lezvi barbaṙayin baṙaran [Dialectal Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), Yerevan: Hayastan

Middle Armenian

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

From Old Armenian աճառեմ (ačaṙem).

Verb

[edit]

աճռել • (ačṙel)

  1. (transitive) to rub, to mix, to knead
    • Vasn gunocʻ [On colours] in Matenadaran manuscript no. 551, 116r–128r, written in the 17th–18th centuries 116r:[1][2]
      Թէ կամիս որ կարմիր զըջուֆն հալ առնէ առ զկաղնու մոխիրն լից ի թասն ու ջրովը աճըռէ հապայ դիր ի կրակն […]
      Tʻē kamis or karmir zəǰufn hal aṙnē aṙ zkaġnu moxirn licʻ i tʻasn u ǰrovə ačəṙē hapay dir i krakn […]
      • Translation by Ašxen Harutʻyunyan
        Если хочешь, чтобы красная киноварь расплавилась возьми дубовую золу, насыпь в сковородку и с водой размешай, затем поставь на огонь […]

References

[edit]
  1. ^ Harutʻyunyan, A. X. (1963) Nerkeri ew tʻanakʻneri gorcacutʻyunə hin haykakan jeṙagrerum [The use of paints and inks in ancient Armenian manuscripts]‎[1], Yerevan, § 62, pages 48–49
  2. ^ Mayr cʻucʻak hayerēn jeṙagracʻ Maštocʻi anuan Matenadarani [General catalogue of Armenian manuscripts of the Mashtots Matenadaran]‎[2] (in Armenian), volume II, Yerevan: Nairi, 2004, § 551

Further reading

[edit]
  • Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “աճռել”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “աճռեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Ġazaryan, Ṙuben, Avetisyan, Henrik (2009) “աճռել”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=աճռել&oldid=80004834"