źródło

See also: žŕodło

Old Polish

Alternative forms

• jrzódło, rziódło, źrzódło, źrzudło

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *žērdlò. By surface analysis, żreć +‎ -dło. First attested in 1390.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ʑrɔːdɫɔ/
• IPA^(key): (15^th CE) /ʑrodɫɔ/

Noun

źródło n

1. (attested in Greater Poland) spring (natural water source)
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[1], page 83:

     Tako nathychmyast vyrzvczylo szye zrzyvdlo (erupit fons aquarum) vyelykye y napyly szye

     [Tako natychmiast wyrzuciło sie źrzudło (erupit fons aquarum) wielikie i napili sie]

   • 1981-2001 [c. 1500], Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych, volume I, Trzemeszno, page 80:

     Cepit extragere sanguinem, qui fluebat de corpore suo sanctissimo tamquam de fonte, yrzodla, purissimo

     [Cepit extragere sanguinem, qui fluebat de corpore suo sanctissimo tamquam de fonte, jrzódła, purissimo]

   • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[2], section 32,3:

     Wzøw radø z swimy ksyøszøti..., abi zaczwyrdzily wszitki zrzodla studnycz (capita fontium), ktore bili przed myastem

     [Wziąw radę z swymi książęty..., aby zaćwirdzili wszytki źrzódła studnic (capita fontium), ktore były przed miastem]

2. (figuratively) spring (source of anything)
   • 1884 [1476], Ignacy Polkowski, editor, Katalog rękopisów kapitulnych katedry krakowskiej. Cz. 1, Kodexa rękopiśmienne 1-228‎^[3], volume III, page 108:

     Qui (sc. Iesus) est fons, zrodlo, ortorum, puteus aquarum viuencium, hodie enim clamat: Sicio!

     [Qui (sc. Iesus) est fons, źródło, ortorum, puteus aquarum viuencium, hodie enim clamat: Sicio!]

3. subcutaneous water reservoir, water vein; aquifer
   • 1874-1891 [End of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[4], [5], [6]}, volume XXV, page 176:

     Mons enim Libani, ut ait Ieronimus, est... abundans in venis vlg. we rzodlach, aquarum intrinsecus

     [Mons enim Libani, ut ait Ieronimus, est... abundans in venis vlg. we rziódłach, aquarum intrinsecus]

4. (biblical, attested in Greater Poland) gates (gates and locks that supposedly stop the heavenly waters from falling to the Earth)
   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[7], Greater Poland, pages 41, 9:

     Glębokoszcz glębokoszczy wzywa w gloszye zrzodl twoych (in voce cataractarum tuarum)

     [Głębokość głębokości wzywa w głosie źrzódł twoich (in voce cataractarum tuarum)]

Descendants

• Polish: źródło
• Silesian: zdrzōdło

References

• Boryś, Wiesław (2005) “źródło”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “źródło”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “źródło”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Alternative forms

• źrzódło, zrzódło, zródło, żrzódło (Middle Polish)

Etymology

Inherited from Old Polish źródło. By surface analysis, żreć +‎ -dło.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈʑru.dwɔ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈʑro.dɫɔ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -udwɔ
• Syllabification: źró‧dło

Noun

źródło n (diminutive źródełko, related adjective źródłowy)

1. spring (natural water source)

   Synonyms: krynica, zdrój

2. source (that from which something originates)
3. (literary) source (cause for something)

   Synonym: przyczyna

4. source (origin of a claim, information, etc. in a document)

Declension

Declension of źródło

	singular	plural
nominative	źródło	źródła
genitive	źródła	źródeł
dative	źródłu	źródłom
accusative	źródło	źródła
instrumental	źródłem	źródłami
locative	źródle	źródłach
vocative	źródło	źródła

Derived terms

adjectives

• źródlany

 

nouns

• źródlisko
• źródło artezyjskie
• źródło pierwotne
• źródło wtórne
• źródłosłów

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), źródło is one of the most used words in Polish, appearing 43 times in scientific texts, 10 times in news, 22 times in essays, 7 times in fiction, and 5 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 87 times, making it the 735th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• źródło in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• źródło in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “źrzodło”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “źrzódło”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “źródło”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “źródło”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 680
• M. Arcta Słownik Staropolski/Źrzódło on the Polish Wikisource.Wikisource ^pl